İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın başkent Bakü’de ağırlayan Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, “İki ülkenin halkları uzun zamandır kardeşçe ilişkiler içindedir ve devletler arası ilişkiler de bu sağlam temel üzerine kuruludur. Bu ziyaretin, iki ülke arasındaki iş birliği ve ilişkilerin gelişmesine katkı sağlayacağına inanıyorum.” dedi. Pezeşkiyan da, “Her alanda iş birliği yapabiliriz.” vurgusunda bulundu.
ABD ile dolaylı görüşmeleri yürüten İran yönetimi, yeni bir adım da ABD ve İsrail’in bölgedeki önemli müttefiklerinden Azerbaycan’a yönelik attı. 12 Nisan’dan bu yana ABD ile süren dolaylı görüşmelerin üçüncü turu 26 Nisan’da yapılırken, Azerbaycan ile de yıllardır süren gerginliğin ardından ilk yumuşama adımı 28 Nisan Pazartesi günü Pezeşkiyan’ın Bakü ziyareti ile atıldı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, dün öğle saatlerinde Zagulba Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan için resmî bir karşılama töreni düzenledi. Törende önce İran İslam Cumhuriyeti’nin millî marşı, ardından Azerbaycan Cumhuriyeti’nin millî marşı tören alanında hazır bulunan askerî bando tarafından çalındı. Bu ziyarette Pezeşkiyan’a Abbas Irakçi (Dışişleri Bakanı) ve Mehdi Senai (Cumhurbaşkanının Siyasi Danışmanı) eşlik etti.
Taraflar arasındaki görüşmeler sonrası İran ve Azerbaycan Cumhurbaşkanları düzenlenen ortak basın toplantısına katıldı.
Aliyev: Bugün çok önemli belgeler imzalandı
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev basın toplantısının başında, İran Cumhurbaşkanı ve beraberindeki heyeti karşılamaktan memnuniyet duyduğunu belirterek “İki ülkenin halkları uzun zamandır kardeşçe ilişkiler içindedir ve devletler arası ilişkiler de bu sağlam temel üzerine kuruludur. Bu ziyaretin, iki ülke arasındaki iş birliği ve ilişkilerin gelişmesine katkı sağlayacağına inanıyorum.” dedi.
İrna’nın aktardığına göre, Aliyev, Pezeşkiyan ile yapılan özel ve ortak görüşmelere atıfta bulunarak “Bugün iki ülke arasındaki stratejik ilişkilerin önemini vurguladık; her iki tarafın temel hedefi, faaliyetleri ve ilişkileri daha da geliştirmektir.” ifadelerini kullandı.
Ayrıca Aliyev “Bugün çok önemli belgeler de imzalandı. Bu belgelerin iki ülke cumhurbaşkanlarının huzurunda imzalanması, tüm alanlarda daha yakın iş birliği sağlama yönündeki ortak çabalarımızın göstergesidir.” açıklamasında bulundu.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı, İran ve Azerbaycan’ın uluslararası kuruluşlar bünyesinde birbirlerini desteklediklerini belirterek, gelecekte Birleşmiş Milletler, ECO (Ekonomik İşbirliği Teşkilatı) ve İslam İşbirliği Teşkilatı gibi örgütler çerçevesinde iş birliğinin devam edeceğini ifade etti.
Aliyev, iki ülke arasındaki iş birliğinin sadece ikili ilişkilerle sınırlı kalmayıp bölgesel ve çok taraflı alanları da kapsadığını, ekonomik alanda da çeşitli iş birliği projelerinin yürütüldüğünü belirtti.
Ayrıca, İran’ın Bender Abbas Limanı’ndaki patlama kazasında hayatını kaybedenler için taziyelerini ileten Aliyev, vefat edenler için Allah’tan rahmet, yaralılara ise acil şifalar diledi.
Aliyev, sözlerini “Bölgesel gelişmelere, kalıcı barışa, ülkelerin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine, iç işlerine müdahale edilmemesine büyük önem veriyoruz.” diye tamamladı.
Pezeşkiyan: Dini, inançsal ve siyasi pek çok ortak noktaya sahibiz
Mesud Pezeşkiyan, Pazartesi günü Azerbaycan Cumhurbaşkanı ile gerçekleştirdiği ortak basın toplantısında, İlham Aliyev’in misafirperverliğine teşekkür ederek “Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın bölge ve ikili ilişkiler konusundaki özel yaklaşımına teşekkür ediyorum. Her alanda iş birliği yapabiliriz.” ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan “Bu ziyaretimizin ve daha önce uzmanlarımız arasında yapılan görüşmeler sonucunda imzalanacak anlaşmaların, Azerbaycan ile ilişkilerimizde daha büyük adımların başlangıcı olmasını umuyorum. Azerbaycan halkının haklarına saygı gösterilmesi gerektiğine inanıyoruz ve Karabağ’ın Azerbaycan’a ait olması gerektiğini düşünüyoruz. Karabağ, Azerbaycan topraklarının ayrılmaz bir parçasıdır ve biz buna saygı duyuyoruz. Azerbaycan’daki varlığımız, iki ülke arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi içindir.” açıklamasında bulundu.
Cumhurbaşkanı, İran ve Azerbaycan arasındaki ilişkileri tarihi olarak nitelendirdi ve “İki ülke her zaman birbirinin destekçisi olmuştur. Bölgede dini, inançsal ve siyasi pek çok ortak noktaya sahibiz. Bu ortaklıklara bağlıyız, onlarla gurur duyuyoruz ve ilişkilerimizi bu temelde genişletmeye çalışıyoruz.” dedi.
Pezeşkiyan, İran ile Azerbaycan arasında imzalanan anlaşmaların stratejik ve önemli olduğunu vurgularken “Kıymetli kardeşim İlham Aliyev, Azerbaycanlı yetkililere ortak stratejik programın uygulanması talimatını verdi. Biz de Dışişleri Bakanımıza, bu derin stratejik programı daha da ilerletmesi için talimat verdik, böylece bilim, siyaset, ekonomi, güvenlik ve diğer tüm alanlarda ortak iş birliğimiz artacak.” açıklamasında bulundu.
Cumhurbaşkanı, İran ve Azerbaycan’ın iş birliği ile bölgede barış ve güvenlik sağlayabileceğini ve sorunları birlikte çözebileceğini belirtti ve “Tüm İslam ülkeleri ve komşular olarak el ele verirsek, birbirimizin toprak bütünlüğüne saygı gösterirsek, ortak görüşlerde uzlaşıp her alanda iş birliğini artırabilir ve iletişimimizi güçlendirebiliriz.” diye ekledi.
Pezeşkiyan sözlerine “Mali ilişkileri ve ticareti geliştirmeli, yolları ve koridorları birlikte inşa etmeliyiz. Üreticilerimiz iş birliği içinde üretim yapmalı. Bilim, kültür, üretim ve siyaset alanlarında birlikte hareket edersek, kimsenin ilişkilerimizi bozmasına veya aramıza fitne sokmasına izin vermeyiz.” şeklinde devam etti.
Cumhurbaşkanı, İran ile Azerbaycan arasındaki ortaklık ve iletişim konularındaki ortak noktaları vurgulayarak “Kıymetli kardeşim Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in iradesiyle ve İran İslam Cumhuriyeti’nin dost ve kardeş Azerbaycan ile ilişkileri güçlendirme konusundaki kararlılığıyla, Allah’ın izniyle tüm anlaşmaları hayata geçireceğiz.” dedi.
Pezeşkiyan, konuşmasının sonunda Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın misafirperverliğine teşekkür ederek “Azerbaycan’da kendimi yabancı bir ülkede hissetmiyorum. İki ülke arasında ekonomik, kültürel, bilimsel, güvenlik ve askeri alanlarda iş birliğimizi genişletmeyi ve gelecek nesillere güçlü bir ilişki miras bırakmayı umut ediyorum.” dedi.
7 alanda işbirliği mutabakatı
İran Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, Mesud Pezeşkiyan’ın Azerbaycan Cumhuriyeti’ne gerçekleştirdiği ziyaret sırasında, iki ülke yetkilileri, İran ve Azerbaycan cumhurbaşkanlarının huzurunda 7 ortak iş birliği mutabakat zaptına imza attı.
Cumhurbaşkanları tarafından imzalanan ortak seyahat bildirisine ek olarak, siyasi istişareler, ulaştırma, kültürel değişim, sağlık, medya ve yatırım alanlarında mutabakat zaptları İran İslam Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nin ilgili makamları tarafından imzalandı.
Ziyaretin önemi
İran yönetiminin ABD ve İsrail’in bölgedeki önemli müttefiklerinden Azerbaycan’a gerçekleştirdiği ziyaret, 2. Karabağ Savaşı sonrasında yaşanan birtakım gelişmelerle iki ülke arasında bazen gerilimin yükseldiği, bazen de tarafların olumlu açıklamalarıyla gerilimin azaldığı ilişkilerin hangi yöne evrileceği hususunda önem taşıyor.
Azerbaycan-İran ilişkileri, 2. Karabağ Savaşı sonrasında Karabağ’daki sözde Ermeni rejiminin kontrolündeki topraklara İran’dan tırlar gönderilmesiyle gerildi. İran’ın sınırda tatbikatlar yapmaya başlaması ve İranlı yetkililerin “Azerbaycan İsrail’i bölgeye getirdi” şeklindeki iddiaları Azerbaycan yönetiminin tepkisini çekerken, İran’ın dini lideri Ali Hamaney’in Bakü ofisi kapatıldı. İran’ın tatbikatlarına yanıt olarak Azerbaycan özel kuvvetleri İran sınırında tatbikatlar yaptı.
Azerbaycan’ın anakarası ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni bağlayacak ve Ermenistan üzerinden geçecek Zengezur Koridoru diye isimlendirilen güzergaha İran’ın karşı çıkması da iki ülke ilişkilerinde gerilime neden oldu.
27 Ocak 2023’te Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliğine yapılan silahlı saldırı iki ülke ilişkilerini durma noktasına getirdi. Büyükelçilik güvenlik amirinin yaşamını yitirdiği, 2 personelin yaralandığı saldırıyı “terör saldırısı” olarak nitelendiren Azerbaycan, büyükelçiliğini tahliye etti. İran, saldırının kişisel nedenlerle gerçekleştirildiğini açıkladı. Saldırgan çıkarıldığı mahkemede idama mahkum edildi fakat cezası henüz infaz edilmedi.
Saldırının akabinde Azerbaycan’da İran’ın casus ağına yönelik operasyonlar başlatıldı. Operasyonlarda, İran lehinde propaganda yaptıkları, İran istihbaratının verdiği görevleri yerine getirdikleri, bilgi aktardıkları iddia edilen çok sayıda kişi gözaltına alındı.
İran savaş uçaklarının sınırda uçuşlar yapması Bakü’de tepkilere neden olurken, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, vatandaşlarını İran’a seyahat etmemeleri konusunda uyardı.
Taraflar, ilerleyen süreçte ilişkileri normalleştirmek için mutabakat sağlarken, diplomatik girişimleri ve üst düzey temasları sürdürdü. İran’dan olumlu mesajlar ve güvenlik garantisi alan Azerbaycan, Tahran Büyükelçiliğini yeniden faaliyete geçirdi.
Ekonomik ilişkiler sürdü
Azerbaycan ve İran, gerginliğe neden olan bazı konulara rağmen ekonomik ve ticari ilişkilerini sürdürdü.
Zengezur Koridoru hususunda Ermenistan’dan henüz olumlu yanıt alamayan Azerbaycan, ülkenin batı illeriyle Nahçıvan arasında İran üzerinden yeni yolun ve köprülerin yapımı konusunda anlaştı.
Yine Azerbaycan ve İran, Rusya ile birlikte Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru’nun geliştirilmesi için üçlü mutabakat zaptı imzaladı.
Aras Nehri üzerinde iki ülke tarafından ortaklaşa inşa edilen Kız Kalesi ve Hudaferin barajlarının açılışı yapıldı.
Aliyev ve Pezeşkiyan olumlu mesajlar verdi
Azerbaycan ziyareti öncesinde İran basınına açıklamalarda bulunan Pezeşkiyan, iki ülkenin bir bedenin uzuvları olduğunu söylemiş, son yıllardaki “yanlış anlaşılmalar” ve gerginliklerin giderilmesi gerektiğini belirtmişti.
Pezeşkiyan, devam eden ilişkilerin normalleşmesi süreciyle birlikte İran ile Azerbaycan arasındaki işbirliklerinde hızlı ve anlamlı bir artışa tanık olacaklarını kaydetmişti.
Ziyaretinin bu sürece ciddi katkı yapacağını aktaran Pezeşkiyan, Bakü’de yapacağı temasların ekonomi, ticaret, kültür, turizm ve siyaset alanlarında hükümet, özel sektör ve kamu sektörü arasındaki bağların derinleştirilmesi ve işbirliğinin genişletilmesi sürecini önemli ölçüde kolaylaştıracağını ve hızlandıracağını ifade etmişti.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise Pezeşkiyan’ın ziyaretinin ikili ilişkilerin geliştirilmesi ve bölgesel süreçler açısından çok önemli olacağını söylemişti.
Aliyev, İran da dahil tüm komşularıyla iyi ilişkiler içerisinde bulunmak istediklerini belirterek, İran’la ekonomi, ulaştırma ve enerji alanlarında geniş ikili gündeme sahip olduklarını bildirmişti.
Cumhurbaşkanı Aliyev, Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliğine yapılan saldırganın cezasının infaz edilmesini ve saldırının arkasındaki kişilerin tespit edilerek cezalandırılmasını beklediklerini vurgulamıştı.
Ziyaret dönüşü Pezeşkiyan, X platformundaki kişisel hesabından, Bakü ziyaretini değerlendirdi, “Dün Bakü’de sevgili kardeşim Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile bazı mutabakatlara vardık ve belgeler imzaladık. Bu ziyaret, güvenin artırılması ve bilimsel, ekonomik, kültürel ve güvenlik alanlarında kapsamlı işbirliği için yeni ufukların açılması açısından bir başlangıçtır. Sayın İlham Aliyev’e misafirperverliği için teşekkür ederim.” ifadesini kullandı.
Leave a Comment
Your email address will not be published. Required fields are marked with *