Venezuella Devlet Başkanı Nicolas Maduro yaptığı açıklamada, Essequibo bölgesi üzerindeki anlaşmazlıkta Guyana’yı ve 1899 Hakem Kararını destekleyen ABD’yi ülkesine karşı ön yargılı olmakla suçladı.

Sputnik’in aktardığına göre, Maduro konuşmasında şu sözlere yer verdi:

ABD ile Britanya İmparatorluğu’nun kalıntıları topraklarımızı elimizden almaya çalışıyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Venezüella’ya karşı bir konuşma yapmak, Britanya İmparatorluğu ile birlikte dayattıkları 1899 tarihli Hakem Kararını desteklemek için ortaya çıktı. işte ABD hükümetinin Venezüella’ya karşı ön yargılı olduğu yer burasıdır.

Blinken, 6 Aralık’ta Guyana Devlet Başkanı Irfaan Ali ile yaptığı telefon görüşmesinde Washington’un Guyana’ya olan desteğini bir kez daha teyit etmiş, anlaşmazlığın barışçıl bir şekilde çözülmesi ve her iki ülkenin de ‘1899 tarihli Hakem Kararına saygı göstermesi’ çağrısında bulunmuştu.

Buna istinaden Maduro, bazı eski Güney Amerika başkanlarının Venezuella’nın Essequibo bölgesi üzerindeki haklarını tanımadığı gerçeğini reddetti. Maduro açıklamasında, “Ivan Duque, Sebastian Pinera, Mario Abdo Benitez ve diğerleriyle birlikte Cucuta’yı işgal etmeye çalışan uluslararası ‘sağ’ kanat, Venezüella’nın haklarını görmezden gelerek ve halkın kararını yok sayarak Essequibo Guyana’ya aittir diyen bir belgeyle ortaya çıktılar” dedi.

Nicolas Maduro, Guyana’nın müttefiklerinin tek amacının ‘ülkeyi parçalamak ve Venezuellalılara ait olan zenginliği çalmak’ olduğunu yineledi.

Venezuela ile komşusu Guyana arasında “ihtilaflı Esequibo bölgesi” konusunda gerilim

Venezuela ile komşusu Guyana arasında yüzyıldan fazladır süren ihtilaflı Esequibo bölgesindeki gerginlik, tarafların karşılıklı olumsuz adımlarıyla artıyor. ​​​​​​​Bölge, Guyana’nın ortalarında bulunan Esequibo Nehri’nin batısında yer alıyor.

Yüzölçümü yaklaşık 160 bin kilometrekare olan, 125 bine yakın nüfusu bulunan Esequibo veya Guyana Esequibo olarak bilinen bölge, zengin petrol rezervlerinin yanı sıra altın, kömür ve değerli taşlara sahip olmasıyla biliniyor.

Söz konusu ihtilaflı bölge Guyana’nın neredeyse üçte ikisine denk geliyor.

Sömürge döneminden bu yana iki ülke arasında tartışmalı bölge olarak bilinen Esequibo’da, özellikle 2015’te keşfedilen yüksek kaliteli petrol rezervleri ihtilafı artırdı.

Esequibo bölgesinin kendisine ait olduğunu savunan Venezuela hükümeti, 3 Aralık’ta, komşu ülke Guyana ile ihtilaflı bölgeye ilişkin düzenlediği referandumda, halkının yüzde 96’sının desteğini aldı.

Devlet Başkanı Nicolas Maduro, Esequibo bölgesinin Venezuela’nın yeni haritasına dahil edilmesi ve bu haritanın devletin bütün kurumlarına asılması talimatını verdi.

Guyana’nın Esequibo’daki askeri hareketliliğine yanıt olarak tartışmalı bölgeye yakın Tumeremo kasabasına askeri birlik sevk edilmesi emrini veren Maduro, yeni tedbirler alacaklarını duyurdu.

Komşu ülke Guyana tarafından yapılan son açıklamada ise Venezuela’nın “uluslararası hukuka aykırı şekilde” referandum yaptığı ve bölgesel barışı tehdit ettiği belirtildi.

Guyana Cumhurbaşkanı Irfaan Ali, kısa süre önce ihtilaflı bölgedeki askeri birlikleri ziyaret ederek, Venezuela’yı gören bir tepeden ülkesinin bayrağını göndere çekti.

Venezuela’nın tutumu

Venezuela hükümeti, 1899 Paris Tahkim Kararı’nın hükümsüz olduğunu ve 1966 Cenevre Anlaşması uyarınca bölgenin ülke topraklarına dahil edilmesi gerektiğini savunuyor.

Venezuela, Cenevre Sözleşmesi ve uluslararası hukuk uyarınca Esequibo bölgesini topraklarına dahil etmeyi ve orada yaşayanlara pasaport ve kimlik vermeyi taahhüt ediyor.

Maduro, farklı tarihlerdeki açıklamalarında, Cenevre Anlaşması’na göre, Esequibo’nun kendilerine ait olduğunu ve buranın kaynaklarının, Guyana tarafından ABD’li petrol şirketi Exxon Mobil eliyle sömürüldüğünü söyledi.

Esequibo tarihi

İki ülke arasındaki yüzyılı aşkın uyuşmazlık Guyana’nın 1831-1966 yıllarında Birleşik Krallık sömürgesi olduğu döneme dayanıyor.

Birleşik Krallık’ın Guyana için çizdiği sınırları kabul etmeyen Venezuela, ilk itirazını 1841’de ortaya koydu.

Taraflar arasında yürütülen diplomatik görüşmelerden sonuç alınamayınca anlaşmazlık 1897’de mahkemeye sevk edildi.

1899 Paris Tahkim Kararında, Esequibo Nehri, Birleşik Krallık’ın isteği doğrultusunda Guyana’nın batı sınırı olarak belirlendi.

Guyana’nın bağımsızlığını kazanmasına 4 yıl kala yeniden harekete geçen Venezuela, 1962’de konuyu yeniden gündeme getirdi ve Esequibo’nun kendi toprağı olduğunu yineledi.

Guyana tarafının argümanı

Bağımsızlığını 1966’da kazanan ve 1970’te İngiliz Milletler Topluluğuna dahil olan Guyana, o dönem Esequibo’nun kendisine ait olduğunu resmen ilan etti.

Guyana, iki ülke arasındaki sınırların İngiliz sömürge döneminde belirlendiğini ve 1899 Paris Tahkim Kararı’nın baz alınması gerektiğini savunuyor.

Guyana, Esequibo uyuşmazlığını 2018’de Birleşmiş Milletlerin yargı organı Uluslararası Adalet Divanına (ICJ) taşıdı.

ICJ, Venezuela’dan Guyana idaresindeki bölgelerde mevcut durumu değiştirecek eylemden kaçınmasını istedi.

Petrol keşfinden sonra Guyana zenginleşti

Guyana’nın, ABD’li enerji şirketi Exxon Mobile petrol çıkarma izni vermesinin ardından bölgenin ekonomik zenginlikleri kademeli olarak gün yüzüne çıktı.

Venezuela ise Guyana’nın Exxon Mobil’e petrol çıkarma izni vermesini o dönem yasa dışı ilan etti ve karara tepki gösterdi.

Ülkede günlük 1200 varil olan petrol üretiminin bugünlerde 400 bin varile ulaştığı, Guyana’nın petrol gelirlerine bağlı olarak geçen yıl yüzde 57 büyüdüğü ve bu yıl ise yüzde 25 büyümesinin beklendiği tahmin ediliyor.

Danışmanlık şirketi Rystad Energy, Guyana’nın petrol ve gazdan elde ettiği gelirin 2030’da yıllık 7,5 milyar doları yakalayabileceği değerlendirmesinde bulundu.

Dünya Bankası verilerine göre, son 20 yılda Guyana’nın kişi başına düşen milli geliri 2002’de 955 dolar iken, 2022’de 18 bin 989 doları aştı.

Ekonomi uzmanları Guyana’nın 2025’te yıllık 4,2 milyar dolar gelir edeceği ve 2040’ta ise bunun 157 milyar dolara ulaşabileceği tahmininde bulunuyor.

Taraflar arasında askeri çatışmanın çıkma olasılığı

Guyana, Venezuela’nın uluslararası hukuka aykırı şekilde kendisine ait toprağın ilhak edileceğini ve çatışma çıkmasından endişelendiğini açıklasa da uzmanlara göre, bu şimdilik zayıf bir ihtimal görülüyor.

Guyana askeri birliklerinin, ABD ile ortak tatbikat yaptığı ve Brezilya’nın sınıra askeri takviyede bulunduğu haberlere yansımıştı.

Referandum

4 Aralık’ta Venezuela halkına, Guyana’nın Essequibo bölgesi üzerinde Venezuela’nın haklarını tanıyıp tanımadıklarına ilişkin referandum düzenlendi. 20 milyondan fazla seçmen olmasına rağmen katılım çok düşük gerçekleşti. Referandum sonucu, sandığa gidenlerin yüzde 95’i, Essequibo üzerinde Uluslararası Adalet Divanı’nın yargı yetkisinin olmamasına, Essequibo eyaletinin kurulmasına ve bu bölgede yaşayanlar için gelecekte vatandaşlık ve kimlik kartı verilmesine “Evet” dedi.

ABD tatbikatı

Bir asırdan fazla bir süredir Guyana tarafından kontrol edilen, ancak Venezuela’nın da hak iddia ettiği ve devralma niyetini dile getirdiği zengin petrol yatakları bulunan Essequibo Bölgesi üzerindeki gerilim yükseldi. ABD, tartışmalı Essequibo bölgesi nedeniyle komşusu Venezuela ile artan gerilimde Guyana’nın yanında olduğunu göstermek için ortak askeri tatbikat düzenledi.

Euronews’un aktardığına göre tatbikat öncesi Guyana’daki ABD büyükelçiliği yaptığı açıklamada, “ABD Güney Komutanlığı, Guyana Savunma Kuvvetleri ile işbirliği içinde, 7 Aralık’ta Guyana’da uçuş operasyonları yürütecek” dedi ve uçuşların, Guyana ile güvenlik ortaklığını güçlendirmeye yönelik “rutin angajmanın” bir parçası olduğunu kaydetti.

Beyaz Saray ulusal güvenlik sözcüsü John Kirby gazetecilere verdiği demeçte, “Guyana’nın egemenliğine olan sarsılmaz desteğimizin kesinlikle arkasındayız,” dedi ve Washington’un Venezuela ile Guyana arasındaki sınır anlaşmazlığına barışçıl bir çözümü desteklediğini ekledi.

Bir asırdan fazla bir süredir Guyana tarafından kontrol edilen, ancak Venezuela’nın da hak iddia ettiği ve devralma niyetini dile getirdiği zengin petrol yatakları bulunan Essequibo Bölgesi üzerindeki gerilim yakın zamanda tekrar alevlendi.

Guyana topraklarının yaklaşık üçte ikisini oluşturan Essequibo üzerinde uzun süredir devam eden anlaşmazlık, ExxonMobil’in 2015 yılında bölgede petrol keşfetmesinden bu yana yoğunlaştı. Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, Essequibo’nun kaderi hakkında pazar günü yapılan referandumda ezici bir destek aldıktan sonra baskıyı artırdı.

Essequibo, Guyana’nın 800 bin vatandaşının 125 binine ev sahipliği yapıyor.

Bölge sınırlarının nerede olması gerektiği konusunda açılan dava Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) dava sürüyor.

Hafta sonunda Venezuela’da yapılan referandumda seçmenler UAD’nin yargı yetkisini reddedip yeni bir Venezuela devletinin kurulmasını destekledi.