Hüseyin Alan

İnsanları bir araya getiren; onları kalabalık olmaktan kurtarıp bir millet yapan ve bir arada tutan; ortak amaç ve hedef için dayanıştıran ve riskleri paylaştıran; kabile prensipleri ve normuyla toplumsal hiyerarşiyi ve işleri düzenleten “bağ.” “Muharrik güç.” “Kurucu unsur.” “Motivasyon aracı.”…

Asabiye “cahili” ve “imani” nitelikli olmak üzere iki türlüdür: Kur’an nazil olmadan önceki toplumsal yapısallığı ve hayatı cahiliye olarak niteledi…

Cahili asabiye, toplumsal birliği ve düzeni “milli dil, örf, kültür, yurt, tarih, millileştirilmiş din..” prensipleri ve normlarıyla temellendiren milleti nitelemek için kullanılıyor:

Bu günkü deyimle dünya hayatı ile ahiret hayatını, devlet işleri ile din işlerini birbirinden ayıran toplumsallık veya sekülerlik denen şey…

Cahili asabiyede belirleyici ve düzenleyici unsur; kandaşın, soydaşın, kavimdaşın, milletdaşın, vatandaşın “senin kardeşindir.” O her ne yaparsa yapsın “haklıdır.” O ne pahasına olursa olsun “desteklenmelidir.”

Cahili asabiyede “bizi” biz yapan kimlik, “ötekisi” üzerinden hareketle inşa edilmiştir: Öteki mutlak kötü biz mutlak iyidir. Ötekine karşı bize has mensubiyet ve bize bağlılık esastır.

Çağdaş deyimle ulus-millet kimliği ve bu kimliği kuran unsurlar cahili asabiye temellidir, bu hal cahili asabiyeyi temsil eder…

İmani asabiye, iman unsurlarıyla inşa edilmiş bir toplumsal kimlik olup ötekisini hesaba katmadan kendi normu ve değerler sistemiyle bir müminler toplumu organize eder. Burada din millettir, millet dindir.

Şu halde imani asabiye toplumsal örgütlenmeyi, hiyerarşiyi, sosyo politik ve ekonomik tüm işleri ve diğerleriyle kurulacak ilişkileri İslami prensipler ve normlara uygun biçimde düzenletmek için insanları bir araya getiren; bunun için onları birlik yapan; dayanıştıran; ortak amaç ve hedefi paylaştıran bağdır…

İki asabiye ilk bakışta benzer işi yaptıran motivasyon unsuru veya kurucu bağ gibi gözükür: Buna rağmen iki şey farklı prensipleriyle farklı sonuçlar üreterek ayrışır:

İlk elde denebilir ki imani asabiyeyi cahili asabiyeden ayıran en temel unsur “kardeşinin zulmüne engel olmak”tır. Hz. Muhammed’in cahili asabiyeyi neden aşağıladığı burada aranmalı.

İkinci elde denebilir ki cahili asabiyenin “biricik” ve “üstün” tuttuğu kimlik unsurları, imani asabiyede her millette var olan, üstünlük vasfı taşımayan, olağan unsurlardır: Bu sınırlarda kalmak insanı ve toplumu cahil yapar.

Not: İbn Haldun üzerinden hareket edilip temel tezinin tefsiri yapılmıştır