İngiliz Milletler Topluluğu, 1949 yılında İngiltere Kralı 6. George döneminde Londra Deklarasyonu ile kuruldu. İngiltere’nin eski sömürgeleriyle kurulan birliğe üyeliğin esası özgürlük ve eşitlik olarak belirlendi, İngiltere monarşisinin liderini devlet başkanı olarak tanıma şartı getirilmedi.

Halihazırda 56 üye içinde bunu, yalnızca İngiltere, Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda’nın da aralarında bulunduğu 15 devlet kabul ediyor. Bu ülkelerde devletin başkanı kabul edilen İngiltere Kralı ya da Kraliçesi, kendisini temsilen “Genel Vali” atıyor.

Başbakan, hükümetin başıyken başbakan tarafından belirlenen hükümet üyeleri, Genel Vali tarafından onaylandıktan sonra atanıyor.

Toplulukta çoğunlukla parlamenter demokrasiyi benimsemiş cumhuriyetler bulunuyor.

Dünya nüfusunun neredeyse üçte birini oluşturan Topluluğa sadece İngiltere’nin eski sömürgeleri dahil değil. Eski Fransız sömürgeleri Ruanda, Mozambik, Gabon ve Togo, İngiliz Milletler Topluluğu’na üye olmayı seçti.

Bugüne kadar yalnızca İrlanda ve Zimbabve topluluk çatısından çıkarken Pakistan, Güney Afrika ise çıktıktan bir süre sonra geri döndü.

Yeni üyeler, kopmalar ya da topluluk içinde kalarak İngiliz monarşisi ile bağı kesme girişimleri, topluluğun gündemini zaman zaman meşgul etti.

Topluluk içinde bu yönde son adımı Karayipler’deki Barbados attı, 30 Kasım 2021’de İngiliz hükümdarı reddederek cumhuriyete geçti.

1952’de başa geçen ve oluşumu bir arada tutan güç olduğuna inanılan Kraliçe 2. Elizabeth’in ölümünü, birliğin geleceğinin yeniden sorgulanmasına yol açtı. Birçok ülkede cumhuriyete geçme fikri dillendiriliyor.

Monarşiye devam kararı alanlar

1999’da Avustralya, cumhuriyete geçişi referanduma götürmüş ancak yanıt ‘hayır’ çıkmıştı. Kraliçenin ölümünün ardından fikri sorulan Başbakan Anthony Albanese, yas tutulan bir dönemde bu konunun görüşülmemesi gerektiği cevabını verdi.

Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern ise Kral 3. Charles’a desteğini ifade ederken ülkesinin “zaman içinde” cumhuriyete geçeceğini söyledi.

2009’da Karayipler’deki St. Vincent ve Grenada ada ülkesinin yaptığı referandumdan da “İngiliz monarşisine devam” kararı çıktı.

Antigua ve Barbuda, üç sene içinde konuyu referanduma götüreceğini duyurdu.

Belize, Bahamalar, Jamaika, St. Lucia, St. Kitts ve Nevis’ten de benzer sesler yükseliyor ancak henüz net açıklamalar yapılmadı.