Jocelyne Elia / Şarku’l Avsat

Kraliçe II. Elizabeth’in ölümüne kadar adını pek duymadığımız Birleşik Krallık Özel Konseyi’nin başta kralın ilan edilmesi olmak üzere hangi yetkilere sahip olduğuna bir bakalım.

Kral III. Charles’ın dün sabah (10 Eylül) Londra’daki St. James Sarayı’nda resmen kral ilan edildiği resmi duyuru töreni Birleşik Krallık tarihinde ilk kez televizyonda canlı olarak yayınlandı. Bu sayede İngilizler, Privy Council (Kraliyet Danışma Meclisi) adlı Kral’ın özel danışma meclisi hakkında daha fazla bilgi sahibi oldular. Privy, İngilizce’deki ‘private (gizli)’ kelimesinin kısaltılmış halidir. Adından da anlaşılacağı gibi, bu meclisin yapısı tamamen gizliliğe dayanıyor.

Privy Council, esasen Kraliçe’nin en yakın danışmanlarından oluşan ve devlet meselelerinde ona gizli tavsiyeler veren bir heyetti.

Başbakan adayları arasında yer alan Penny Mordaunt, geçtiğimiz günlerde başbakan seçilen Liz Truss tarafından Privy Council’in başkanlığına atandı. Şu anda konseyin 718 üyesi var.

Privy Council’in kuruluşu

Birleşik Krallık Avam Kamarası Kütüphanesi’ne göre aslen 13. yüzyıldan bu yana İngiliz hükümetinin yürütme kolu olan Privy Council’in yetkileri 17. yüzyılın sonlarında ve 18. yüzyılın başlarında siyasi gücün Kabine’ye devredilmesiyle azalsa da resmi olarak, ‘The Right Honourable’ (Birleşik Krallık’ta üst düzey yetkililer için kullanılan bir saygı ifadesi) olarak tanımlanan ve özel bir yemin etmeleri gereken Kraliyet Danışma Meclisi Üyeleri’nden (Privy Counsellors) oluşan Kraliyet özel danışma heyeti olmaya devam ediyor.

Kraliyet Danışma Meclisi Üyeleri, başbakanın tavsiyesi üzerine Kral tarafından atanır ve ömür boyu bu meclisin üyeliğini yaparlar. Birleşik Krallık’ta üst düzey siyasi, yargı ya da dini görevler yapmış yahut halen yapmakta olan kişilerden seçilirler. Kraliyet Danışma Meclisi Üyeleri arasında örneğin, Canterbury ve York Başpiskoposu, Avam Kamarası Başkanı, İngiltere Baş Adaleti ve İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’nın ilk bakanlarının yanı sıra Kral III. Charles’ın eşi Camilla ve Galler Prensi Prens William’ın da yer alıyor. Bu yüzden dün yapılan resmi ilan törenine katıldılar ve bildiriyi imzaladılar.

Privy Council’in görevi temel olarak, Privy Council’deki ilan ve emirlere ve yasal yetkiler altında yapılacak yasal araçlara resmi bir şekilde uygulanması konusunda tavsiyelerde bulunmaktır.

Privy Council’in yetkileri neler?

Privy Council’in yetkileri arasında, ‘emir’ adı verilen ve yasal ağırlığı olan resmi belgeler yayınlamak yer alıyor. Emirleri kralın onayını gerektirmez ve bakanlar bu emirleri yalnızca özel danışman olarak onaylarlar. Birleşik Krallık Parlamentosu’nda onaylanan 400’den fazla yasa Privy Council’e emir verme yetkisi veriyor.

Kral, yasayı kabul etmek için, Privy Council başkanı Penny Mordaunt’un toplantılarda okuduğu her emrin ‘onaylandığını’ söylüyor. Ayrıca Kral, özel danışma meclisinin tavsiyesi üzerine Parlamentoya toplanma çağrısı yapabilir.

Parlamento’nun ilgilenmesinin uygun olmayacağı konularda ya da mevzuatın belirli bir bakana özel olarak sorumluluk vermediği durumlarda kullanılan bu imtiyazlı emirler, ya yasal ya da özel oluyor.

Toplantıların gündemi

Privy Council toplantıları, yalnızca Privy Council başkanı tarafından çağrılan ve gizli danışmanlarla ayda ortalama bir kez yapılan toplantılardır. Toplantılara kral başkanlık eder. Privy Council katibi, hazır bulunanların adları ve imzaları ile kralın emirleri onayladığını tasdik ederler.

Kralın da katıldığı sadece özel danışmanların yer aldığı mecliste komiteler yer alır ve bunların en önemlisi Yargı Komitesi’dir.

Burada Kraliçe Elizabeth’in, ölümünden önceki gece, kötüleşen sağlık durumu nedeniyle Zoom uygulaması aracılığıyla bir Privy Council toplantısı yapıldığını belirtmekte fayda var.

Privy Council’in kralın ilan edilmesindeki önemi

Fransızlar ve Kapusenler tarafından başlatılan tahtın otomatik olarak tahtın varisine geçmesi geleneği, İngiliz kraliyet ailesi tarafından benimsenmiştir. Yasaya göre Charles, annesi Perşembe öğleden sonra öldüğü anda kral oldu. Ancak çok eski geleneklere göre Privy Council’in toplanması ve bazı prosedürleri yerine getirmesi gerekiyor. Ayrıca Privy Council, kralın göreve başladığını resmi olarak duyurmalı.

Hem geleneğin hem de modernliğin bir arada olduğu kutlama

Charles’ın ülkenin yeni kralı olduğu St. James Sarayı’nda düzenlenen resmi tören ilk kez televizyonlardan canlı yayınlandı. Medya, sarayın duvarları ardında gerçekleşen töreni aktaramadan, dışındaki gelişmeleri aktarmakla yetindi.

Kral III. Charles’ın törende geleneksel, ancak bir o kadar da modern bir jaketatay (Morning dress) giydiği görülürken İncil üzerine yemin edilmesi ve İngiltere’nin Protestan bir ülke olduğunun vurgulanması gibi birçok geleneksel ifadelerin kullanılması ve aynı zamanda geçmişte sır olarak kabul edilen her şeyin televizyon ekranlarında yayınlanması dikkat çekiciydi. Ardından bildiri, St James Sarayı’nın balkonundan aşağıda toplanan kalabalığa baş asil tarafından yüksek sesle okundu. Bildiri okunurken selamlama amacıyla Hyde Park’ta, Londra Kulesi’nde ve Birleşik Krallık’taki askeri alanlarda silah sesleri duyuldu.

Kalabalık, son olarak 70 yıl önce okunan, ‘Tanrı Kralı Korusun’ marşını söylediler ve kırmızı ceketli Coldstream Muhafızları yeni kralın şerefine üç kez coşkulu tezahüratlarda bulundular.