Birçok merkez bankası; para basımını maliyetinin yüksek olması ya da teknolojinin yetersizliği nedeniyle başka ülkelerde yapıyor. Konuya dikkat çeken Derin Ekonomi Dergisi, dünya çapında özel şirketlerin banknot halinde basılan paranın yüzde 16’sını kontrol ettiği yazdı. Avrupalı ve Kuzey Amerikalı şirketler pazara hâkim.

Yeni Şafak’ın haberine göre, matbaası olan özel Avrupalı ve Amerikalı şirketler diğer ülkelerin banknotlarını basarak servetlerine servet katıyor. Basım maliyetinin yüksekliği ve teknolojik yetersizliği fırsata çeviren şirketleri ele alan Derin Ekonomi Dergisi’nin Aralık sayısında çarpıcı bir dosya var. Kadriye Nilgün Tunçsiper’in konuya ilişkin dosyası şöyle:

KADDAFİ’NİN PARASINI İNGİLİZLER BASIYORDU

2011 yılında İngiliz kargo uçakları Libya’ya değeri 1,5 milyar doları bulan yaklaşık 280 milyon Libya Doları taşıdı. Pek bilinmese de bunun nedeni, ülkenin parasını bir İngiliz şirketinde bastırmasıydı. Bir yıl önce Kaddafi rejimi tarafından ısmarlanan banknotlar, Birleşmiş Milletler yaptırımları nedeniyle ülkeye ulaştırılamamıştı ve Kaddafi’nin devrilmesi sonrasında İngiliz şirket teslimatı geç de olsa gerçekleştirmişti. Yasal nedenlerle bunun mümkün olmadığı bazı ülkeler olsa da, şu anda da parasını yurtdışında bastıran birçok ülke var.

AMERİKALI VE AVRUPALILAR PİYASAYI KONTROL EDİYOR

Dünya çapında ne kadar banknot üretildiğini ve tedavüle sokulduğunu tam olarak bilmek mümkün olmasa da, şu anda dolaşımda yaklaşık 375 milyar banknotun olduğu; talebi karşılamanın yanı sıra kirli ve yıpranmış olanları değiştirmek için yılda yaklaşık 150 milyar banknotun basıldığı kabul ediliyor. Son derece uzmanlaşmış birçok şirket, dünyanın birçok para birimi basım işi ile para kazanıyor. İngiliz banknot üreticisi De La Rue’nin, ticari baskı pazarının yüzde 11’ini oluşturduğu tahmin ediliyor. Yaklaşık 140 ülkenin merkez bankası için banknot üreten şirketin ürettiği banknotların, bir haftada Everest’in zirvesine iki kez ulaşacak çok olduğunu belirtelim. Şirketin en yakın rakibi Alman Giesecke & Devrient ise 100 ülkenin merkez bankasının ihtiyacını karşılıyor. Kanadalı Banknote Company ve ABD ve İsveç merkezli Crane ise pazardaki diğer büyük oyuncular. Bu şirketler aynı zamanda pasaport gibi kıymetli evrak basım işinde de uzman durumda.

ÇİN SON DÖNEMDE RAKİP OLDU

Son yıllarda bu firmalara rakip olarak Çin’in devlet banknot basım matbaası da ön plana çıkıyor. Birkaç yıl önceye kadar sadece yuan basan matbaa, ilk olarak Nepal para birimi basması ardından Tayland, Bangladeş, Sri Lanka, Malezya, Hindistan, Brezilya ve Polonya dâhil bir dizi ülke için basım işini üstlendi.

HANGİ ÜLKELER DIŞARIDA PARA BASTIRIYOR?

Bir banknot yazıcı genel olarak yılda bir ila yaklaşık 1,4 milyar banknot üretme kapasitesine sahip. Ülke merkez bankaları para basımıyla ilgili çok fazla açık vermiyor. 600 bin nüfusa sahip küçük Pasifik ülkesi olan Solomon Adaları’nın banknotları De La Rue tarafından tasarlanıyor ve basılıyor. Makedonya ve Botsvana’nın da banknotlarını İngiliz şirketlerine bastırdığı bir sır değil. Şirketin diğer müşterileri arasında Japonya, Kamboçya, Hırvatistan ve Guatemala bulunuyor. Singapur, Finlandiya, İsveç, Bahreyn ve Katar’ın da tüm banknot basımında dış kaynaktan yararlandığı biliniyor.