Pakistan haber ajansı Dawn’ın aktardığına göre, Hükümet, merakla beklenen 27. Anayasa Değişiklik Tasarısı taslağını Cumartesi öğleden sonra Senato’ya sundu. Kapsamlı yasa teklifi, diğer değişikliklerin yanı sıra, Anayasa’nın 243. maddesini yeniden düzenleyerek Genelkurmay Başkanı makamını oluşturuyor ve uzun süredir devam eden Genelkurmay Başkanlığı (GMK) Başkanlığı makamını kaldırıyor. Ayrıca ülkenin en üst düzey askeri liderlerine daha geniş, anayasal olarak korunan yetkiler ve ayrıcalıklar sağlıyor.

243. madde, silahlı kuvvetlerin kontrolü ve komutası konusunda başbakan (federal hükümetin başı) ile cumhurbaşkanı (devlet başkanı) arasındaki ilişkileri düzenlemektedir.

243. Maddeye önerilen temel değişiklikler:

– Kara Kuvvetleri Komutanı, Pakistan Silahlı Kuvvetleri’nin en üst kademesinde yer alacak Savunma Kuvvetleri Komutanı olarak tanınacak
– CJCSC Ofisi kaldırılacak,
– Ulusal Stratejik Komutanlık Komutanlığı pozisyonunun kurulması,
– Cumhurbaşkanı, başbakanın tavsiyesi üzerine ordu, deniz ve hava kuvvetleri komutanlarını atayacak,
– 5 yıldızlı rütbeli subaylara ömür boyu anayasal koruma sağlanacak.

Senato’ya bugün sunulan tasarıya göre, değişiklik, Kara Kuvvetleri Komutanını anayasal olarak tanınan Savunma Kuvvetleri Komutanı yapacak ve ordu komutanının mevcut yetkisini onu Pakistan silahlı kuvvetlerinin en tepesine yerleştiren yeni ve kapsamlı bir unvanla birleştirecek.

Ayrıca, Ulusal Stratejik Komutanlık Komutanlığı kurulmasını ve Mareşal, Hava Kuvvetleri Mareşali veya Filo Amirali gibi nadir görülen beş yıldızlı rütbelere terfi eden subaylar için kapsamlı haklar tanımlanmasını öneriyor.

Yeni düzenlemeye göre cumhurbaşkanı, başbakanın tavsiyesi üzerine kara, deniz ve hava kuvvetleri komutanlarını atayacak ve kara kuvvetleri komutanı aynı zamanda “Savunma Kuvvetleri Komutanı” olarak görev yapacak.

Taslakta ayrıca, ülkenin nükleer ve stratejik varlıklarını denetleyecek olan Ulusal Stratejik Komutanlık komutanlığının, genelkurmay başkanının önerisi üzerine başbakan tarafından atanması ve ordu içinden seçilmesi gerektiği hükme bağlanıyor.

Ayrı bir madde seti, beş yıldızlı rütbeye terfi eden memurlara ömür boyu anayasal koruma sağlıyor. Bu memurlar “rütbelerini, ayrıcalıklarını koruyacak ve ömür boyu üniforma giyecek” ve yalnızca 47. Madde kapsamındaki azil benzeri bir prosedürle kaldırılabilecek. Bu durumda, cumhurbaşkanının 248. Madde kapsamında sahip olduğu dokunulmazlıklara benzer dokunulmazlıklar geçerli olacak.

Komuta sonrası görevleri ve maaşları, başbakanın tavsiyesi üzerine federal hükümet ve başkan tarafından belirlenecek.

Adalet ve Hukuk Bakanı Azam Nazeer Tarar, bugün tasarıyı Senato’ya sunarken, Kara Kuvvetleri Komutanı Asım Munir’e mareşal unvanı verildiğini, bunun “bir rütbe veya atama olmadığını … oysa ordu komutanının beş yıllık bir görev süresi olan bir atama olduğunu” söyledi.

“Mareşal, hava kuvvetleri mareşali, donanma amirali gibi isimler kara, deniz ve hava kuvvetleri için değişik ülkelerde var, bunlar zikredilmiş ve bu unvanların milli kahramanlara verileceği ifade edilmiştir.”

“Bu unvanlar ömür boyu geçerlidir. Bu bir unvandır,” dedi.

Tarar, unvanın “görevden alınması veya iptali” yetkisinin başbakanda değil, Meclis’te olduğunun açıklığa kavuşturulduğunu belirterek, Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı makamının 27 Kasım 2025’ten itibaren kaldırılacağını kaydetti.

“Mevcut Yüksek Mahkeme Başkanı da bizim kahramanımızdır; onun görevi sona erdiğinde o da kaldırılacaktır. Parlamento, görev süresi boyunca onu bu görevden almayı aklından bile geçiremez” dedi.

Ancak bakan, Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na (COAS) savunma kuvvetleri komutanı görevi verildiği için yeni bir atama yapılmayacağını da sözlerine ekledi. Ayrıca, yasa tasarısının, Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nın tavsiyesi üzerine başbakanın Ulusal Stratejik Komutanlık komutanını atamasını öngördüğünü belirtti.

“Federal hükümet, silahlı kuvvetler mensubunu mareşal, hava kuvvetleri mareşali veya donanma amirali rütbesine terfi ettirdiğinde, söz konusu subay rütbesini, ayrıcalıklarını koruyacak ve ömür boyu üniformalı kalacaktır” dedi yasa tasarısını okurken.

“Komutanlık süresi tamamlandıktan sonra, kanun uyarınca federal hükümet, eyaletin çıkarları doğrultusunda mareşal, hava kuvvetleri mareşali veya filo amirali olarak görev ve sorumluluklarını belirleyecektir” diye okudu taslaktan.

Yaklaşan bir fırtına

Hükümet yetkilileri ve bazı milletvekilleri, bu önlemi komuta düzenlemelerini modernize etmek ve son aylarda yapılan olağanüstü terfileri düzenlemek amacıyla yapılmış teknik bir güncelleme olarak nitelendiriyor. Ancak öneri, İslamabad’da siyasi bir tartışma fırtınasına yol açtı. Muhalefet partileri ve sivil haklar grupları, önerinin güç dengesini sivil kurumlar pahasına ordu lehine daha da bozabileceği konusunda uyarıda bulundu.

Değişikliğin siyasi bağlamı tartışmalara yol açtı. Öneri, bu ayın başlarında iktidardaki Pakistan Müslüman Birliği-Navaz koalisyonu içindeki hassas müzakereler sırasında ortaya çıktı. Pakistan Halk Partisi Genel Başkanı Bilaval Butto Zardari’nin 3 Kasım’da Başbakan Şehbaz Şerif’in de aralarında bulunduğu bir PML-N heyetinin anayasa değişiklikleri paketi için PPP’den destek istediğini açıklamasıyla kamuoyuna duyuruldu.

Yasa tasarısının sunulma zamanlaması, tasarıda 243. Madde’de yapılan değişikliklerin, Mayıs 2025’teki Hindistan-Pakistan çatışmasının ardından General Asim Munir’in olağanüstü bir şekilde Mareşal rütbesine terfi ettirilmesiyle aynı zamana denk gelmesi nedeniyle daha fazla incelemeye tabi tutuldu. Pakistan tarihindeki ikinci terfi olan bu terfi, hükümet yetkilileri tarafından bu tür rütbelerin yasada resmileştirilmesi için bir gerekçe olarak gösterildi.

Onaylanması halinde, uzun zamandır başlıca askeri birlikler arası koordinasyon organı olarak kabul edilen Genel Kurmay Başkanları Komitesi Başkanlığı, 27 Kasım’da, yani görevdeki Genelkurmay Başkanı Orgeneral Sahir Şemşad Mirza’nın emekli olacağı tarihte kaldırılacak. Böylece Orgeneral Mirza, ülke tarihindeki son Genel Kurmay Başkanı olacak.

27. Anayasa Değişikliği Tasarısı şimdilik, sivil denetimin sınırları ve ordunun anayasal rolü üzerine giderek artan bir tartışmanın merkezinde yer alıyor. Yasalaşırsa, Pakistan’ın savunma komuta yapısında 1980’lerdeki anayasa mücadelelerinden bu yana en önemli revizyon olacak ve ülkenin sivil-asker ilişkilerini uzun süredir şekillendiren hassas dengeyi hukuken yeniden tanımlayabilir.