Trump, “satın almak” istediği Grönland’a ilişkin Truth Social’dan açıklama yaptı. Grönland halkının kendi geleceğini tayin etme hakkını desteklediklerini iddia eden Amerikan başkanı, “İkinci Dünya Savaşı’ndan beri olduğu gibi sizi korumaya devam edeceğiz. Yeni istihdam oluşturmak ve sizi zengin yapmak için milyarlarca dolar yatırım yapmaya hazırız.” ifadelerini kullandı, isterlerse Grönlandlıların ABD’nin parçası olarak da memnuniyetle karşılanacağını öne sürdü.

Trump’ın Grönland taarruzu

Daha 20 Ocak’ta göreve başlamadan önce Grönland’ı alma isteğini sık sık ifade etmeye başlayan Amerikalı milyarder başkan, 23 Aralık 2024’te şahsına ait Truth Social hesabından mesajında, Grönland’ın ülkesinin kontrolünde bulunması gerektiğine ilişkin söylemini yineleyerek Ada’nın mülkiyeti ve kontrolüne sahip olmanın ABD için “mutlak zorunluluk” olduğunu belirtmişti.

Grönland Başbakanı Mute Bourup Egede ise “Grönland, Grönland halkına aittir. Biz satılık değiliz ve asla satılık olmayacağız. Uzun süredir devam eden özgürlük mücadelemizi kaybetmeyeceğiz.” gibi ifadeler kullanmıştı.

Trump, ABD Kongresinde 5 Mart’ta yaptığı konuşmada “Grönland’a ulusal güvenlik ve hatta uluslararası güvenlik için ihtiyacımız var. Sanırım öyle ya da böyle bunu elde edeceğiz. Bunu elde edip sizi güvende tutacağız.” ifadelerini kullandı.

Bunun ardından Egede, “Biz Amerikalı ya da Danimarkalı olmak istemiyoruz, biz Grönlandlıyız. Amerikalıların ve liderlerinin bunu anlaması gerekiyor.” dedi.

Danimarka Krallığı çatısı altında bulunan Faroe Adaları ile iki özerk bölgeden Grönland, bağlı olduğu Danimarka’ya 2 bin 900 kilometre uzaklıkta yer alıyor.

Trump’ın söylemlerinin yaklaşan Grönland seçimleri ile ne kadar ilgili olduğu ise bilinmiyor.

Grönland seçime gidiyor

Grönland, Trump’ın hamleleri ile tırmanan jeopolitik gerilimlerin ortasında yarın genel seçime gidiyor.

Dünyanın en büyük adası Grönland, yeni ticaret yollarının açılması nedeniyle giderek daha önemli hale gelen Arktik bölgesinde merkezi konuma sahip.

Zengin yer altı rezervleri bulunan Grönland’ın, hem ABD’ye yakınlığı hem de kilit deniz yolları üzerindeki konumu, Washington için özellikle Rusya ve Çin ile artan rekabet bağlamında “stratejik avantaj” olarak görülüyor.

Trump, Grönland’ı neden istiyor?

Grönland’a ilgisini gizlemeyen ABD, özellikle Soğuk Savaş döneminde Ada’ya önemli yatırımlar yaptı ve Thule Hava Üssü’nü kurarak bölgedeki varlığını güçlendirdi.

Üssün stratejik konumu, ABD’nin Kuzey Kutbu’ndaki ve Atlantik’teki faaliyetleri izlemesine olanak tanıyarak ulusal güvenliğini sağlamasına yardımcı oluyor.

Askeri kaygıların ötesinde, Grönland’ın mineraller, nadir toprak metalleri ve petrol rezervleri de dahil doğal kaynaklar açısından zengin olması da Ada’yı ABD için çekici kılıyor.

Ada’daki kaynakların elektronik, yenilenebilir enerji ve elektrikli araçlarda kullanılanlar başta olmak üzere ileri teknolojiler için gerekli mineraller olması dikkati çekiyor.

Grönland, önemli uranyum, altın, çinko ve diğer kritik malzeme rezervlerine sahipken ABD ise nadir toprak mineralleri konusunda Çin’e bağımlılığını azaltmak istiyor.

Trump, göreve geldiği ilk dönemde de Danimarka’dan Ada’yı satın alma isteğini dile getirmiş ancak 2019’da yaptığı bu teklifi Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, “saçma” olarak nitelendirerek reddetmişti.

Bağımsızlık çağrıları

2 milyon kilometrekareden fazla alanı kaplayan dünyanın en büyük adasında sadece 56 bin kişi yaşıyor.

Ada, 2. Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın Danimarka’yı işgali sırasında ABD’nin koruması altına girdi ve 1945’te Danimarka’ya iade edildi.

Danimarka, 1979’da Grönland’a kendi kendini yönetme hakkı verdi, 2009’da ise özerklik genişletilerek Ada, iç işlerinde bağımsız hale geldi.

Grönland, kendi yönetim organlarını oluştursa da Danimarka, Ada’nın dış politika ve savunma konularında söz hakkını sürdürmeye devam etti.

Bağımsızlık çağrıları on yıllardır Ada’nın gündeminde yer alırken genel seçimin ardından Danimarka’dan bağımsızlık için bir referandum düzenlenmesi de gündemde.

Hem yeniden seçilmesi beklenen Egede hem de seçimlere katılan partilerin çoğunluğu, Grönland’ın bağımsızlığını kazanmasını önceliyor.

Ancak ekonomik ve savunma temelli endişeler, Grönland’ın “kendi kendine yetebilme” konusunda soru işaretlerini beraberinde getiriyor.

Öyle ki Grönland’ın ekonomisi büyük ölçüde balıkçılığa ve Danimarka’dan gelen ekonomik yardımlara dayanıyor ve Ada’nın güvenliği yine Kopenhag tarafından sağlanıyor.

Ada, zengin mineral ve hidrokarbon kaynaklarına sahip olsa da çevresel kaygılar nedeniyle yeni petrol arama ve uranyum madenciliğinin yasaklanması, ekonomik kalkınmayı engelliyor.

“Bağımsızlık tartışmaları, hangi hızda gerçekleşeceğiyle alakalı”

Kopenhag Üniversitesinden Grönland ve Arktik Çalışmaları alanında Doçent Lill Rastad Bjorst, AA muhabirine Trump’ın açıklamalarının seçimlerde yarışacak siyasi partilerin gündemlerinde yer edindiğini ve bir önceki seçim dönemlerine göre daha fazla uluslararası politikanın tartışıldığını söyledi.

Grönland’da bağımsızlık tartışmalarının uzun yıllardır süregeldiğini anımsatan Bjorst, Ada’da şu an yürürlükte bulunan öz yönetim yasası sayesinde kendi hükümetlerine sahip olmalarının da bu tartışmaların sonucu olduğunu anlattı.

Bjorst, “Seçimlerde tartıştıkları şey öz yönetim yasasındaki bazı alanlarda nasıl ilerleyecekleri. Zaten yasada Grönland’ın bağımsız olabileceği formüle edilmiş durumda. Aslında bu, büyük bir tartışma değil zaten masada olan bir olasılık. Grönland’daki tartışmalar, daha çok bunun hangi hızda gerçekleşeceğiyle alakalı. Siyasi partilerin çoğu Grönland’ın önümüzdeki yıllarda bir noktada bağımsız olacağı konusunda hemfikir.” değerlendirmesinde bulundu.

Buna rağmen toplum içinde bağımsızlık konusunda farklı görüşlerin bulunduğuna dikkati çeken Bjorst, “Halkın tek bir sesi yok, zıt sesler, farklı fikir ve istekler var. Bir tarafta Grönland’ı sömürgesizleştirmek ve Danimarka’dan bağımsızlığını isteyen genç nesil, diğer tarafta statükoyu korumak isteyen yaşlı nesil var. Bir de tüm bu durum ve bu konuda ne düşünecekleri konusunda endişeli olan insanlar var.” diye konuştu.

Egede’nin seçimlerde yeniden halkın desteğini almasını beklediğini dile getiren Bjorst, “Halk nezdinde ona karşı büyük bir inanç var.” dedi.

“Trump yönetiminin amacının ne olduğu hala biraz belirsiz”

Trump’ın Ada’nın kontrolünü alma isteğine ilişkin açıklamalarına değinen Bjorst, “Trump yönetiminin amacının ne olduğu hala biraz belirsiz çünkü Grönland satılık değil ve Danimarka Krallığının bir parçası. İçinde yaşadığımız bu dönemde başka ülkeleri satın almak pek yaygın bir durum değil. Dolayısıyla bazı ifadelerini biraz incelerseniz, bunun güvenlik ve nadir toprak minerallerinden bahsettiğini görürsünüz.” değerlendirmesinde bulundu.

Bjorst, ABD’nin halihazırda Grönland’daki askeri varlığına dikkati çekerek, “(Trump) Aslında bahsettiği pek çok şeyi Grönland ve tüm Danimarka Krallığı ile işbirliğini genişleterek zaten yapabilir.” dedi.

“ABD, bağımsız bir Grönland’ın bir gün Çin yatırımlarını davet edebileceğinden endişe edebilir”

Danimarka Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Kıdemli Araştırmacısı Ulrik Pram Gad da benzer şekilde Grönland’daki çoğu kişinin bağımsızlık konusunda hemfikir olduğunu belirterek, son 10 yıldır tüm seçimlerin bağımsızlıkla ilgili olduğunu söyledi.

Gad, “‘Hemen şimdi bağımsızlık’ gibi bir tartışma değil çünkü çoğu kişi hazır olmanın yıllar, belki de on yıllar alacağı konusunda hemfikir. Daha ziyade ‘Bağımsızlığa nasıl hazırlanırız?’ noktasında bir tartışma var. Bu kez tartışmalar öncesinden farklı olarak bağımsızlığın nasıl olacağı ile de ilgili: ‘Bağımsızlık nasıl görünecek? Bağımsızlıktan sonra Danimarka, ABD ve diğer ülkelerle ne tür ilişkiler kurmamız gerekecek?’ soruları tartışılıyor.” ifadelerini kullandı.

Seçimlerden çıkacak sonuç neticesinde ana akım partilerin Danimarka’dan yeni taleplerde bulunabileceğine işaret eden Gad, “Muhtemelen bağımsızlık haricinde daha fazla kendi kaderini tayin hakkı kazanabilirler.” dedi.

Gad, genel seçimlerin ardından iki referandum ihtimalinin konuşulduğunu belirterek, “Önümüzdeki seçim döneminde Danimarka ile bağımsızlık koşulları hakkında müzakerelerin başlatılması konusunda bir istişare referandumu yapılabilir. Yıllar sürebilecek bu müzakereler, Grönlandlı seçmenler tarafından kabul edilebilir bir şekilde sonuçlanırsa bağımsızlık ilan edilmeden önce yine bir referandum yapılması gerekecektir.” diye konuştu.

Grönland’ın bağımsızlık kazanması halinde bu durumun ABD için kimi riskleri beraberinde getireceğine işaret eden Gad, “Grönland’da şu an önemli bir Çin altyapısı veya yatırımı yok ancak ABD, bağımsız bir Grönland’ın bir gün Çin yatırımlarını davet edebileceğinden endişe edebilir.” ifadesini kullandı.

‘Ne Danimarka ne de Grönland, askeri olarak karşı koyabilir’

ABD’nin Grönland’ı ele geçirme riskine karşı Gad, “Ne Danimarka ne de Grönland, Grönland’ın askeri olarak ele geçirilmesine karşı koyamayacaktır ancak tüm bu tartışmalar çok saçma.” değerlendirmesinde bulundu.

Gad, Trump’ın “güç yoluyla ele geçirme” tehditlerine karşı Ada’nın AB’ye dahil olmasının bir anlam ifade etmeyeceğini söyleyerek, “Grönland’ı askeri açıdan savunmanın bir anlamı olmadığından ve ordusu olmadığından AB, bu konuda fazla bir şey yapamaz.” diye konuştu.

ABD’nin Grönland’daki “meşru savunma ihtiyaçları”na değinen Gad ancak bunların “satın alma” yoluyla değil birlikte iş yapma yoluyla karşılanabileceğini ifade etti.

Gad, ABD’nin Grönland’ı almak için herhangi bir askeri müdahalesinin NATO’nun kurucu anlaşmasına aykırı olacağına dikkati çekerek, böylesi bir adımın “İttifak’ın sonu” anlamına geleceğini savundu.

Rusya ile Çin’in Grönland’daki mevcut varlığı ve ilgisinin risk teşkil etmediğini belirten Gad, “Grönland, bir savaş alanı değil. Trump’ın 1900’ler tarzı yayılmacı emperyalizminin şimdilik sadece sözde bir hedefidir.” değerlendirmesinde bulundu.