Sudan, Çad, Mali, Burkina Faso ve Nijer’in ardından Gabon’da da ordu yönetime el koyduğunu açıkladı. Gabon’da askerler seçim sonrası darbe yaptı, seçimleri iptal etti.

Sudan’da 1989’da darbeyle devletin başına geçen Ömer el-Beşir, Nisan 2019’da askeri müdahaleyle devrildi. Darbe sonrası iç savaşa sürüklenen ülkede henüz istikrar sağlanamadı. Sudan’da ordunun ABD ile yakın ilişkileri bulunuyor.

Fransa’dan bağımsızlığını kazandığı 1960’tan bu yana birçok askeri darbe gören Burkina Faso’da da ordu, ülkedeki güvenlik durumunu gerekçe göstererek Eylül 2020’de iktidara el koydu ve Yüzbaşı İbrahim Traore ülkenin lideri oldu. Burkina Faso, Rusya’dan destek almaya çalışıyor.

Fransa’dan bağımsızlığını 1960’ta kazanan Mali’de Ağustos 2020’de İbrahim Baubacar Keita’nın devrilmesiyle başa geçen cunta, geçiş sürecinin sivil kanadının kilit konumdaki askerleri kabine dışında bırakmak istemesi üzerine Mayıs 2021’de yeni bir darbe daha yaptı. Mali’de cunta, Fransa’ya meydan okurken Rusya’dan destek alıyor.

Fransa’dan bağımsızlığını 1958’de kazanan, Mali’nin komşusu Gine’de de devrik lider Alpha Conde’nin Anayasa’yı değiştirerek 3’üncü dönem de cumhurbaşkanı adayı olması ülkede darbeye giden sürecin başlangıcı oldu. 82 yaşındaki Conde, yaş ortalamasının 18 olduğu Gine’de Ekim 2020’de 3’üncü kez seçilerek başa gelmeyi başarsa da iktidarı hayal ettiği gibi olmadı. Conde, 6 Eylül 2021 tarihinde 2018’de oluşturduğu elit timin başına bizzat getirdiği Yarbay Mamady Doumbouya tarafından devrildi.

Nijer’de ise 2021 seçimlerini kazanan Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, kendilerine “Vatanı Koruma Ulusal Konseyi” adını veren bir grup asker tarafından 26 Temmuz’da yapılan darbeyle devrildi. Darbe sonrası Nijer’deki destek gösterilerinde Fransa protesto edilirken Rusya bayrakları dikkat çekiyor.

Gabon’da son darbe 2019’da yapılmıştı

Son olarak Gabon’da, hafta sonu yapılan tartışmalı seçimlerin ardından bir grup asker, yönetime koyduklarını, seçimlerin iptal edildiğini ve ülke sınırlarının kapatıldığını açıkladı.

Afrika’daki darbe silsilesinin son durağı olan Gabon’da 2019’da da darbe girişimi olmuştu. Afrika’nın istikrarlı ülkelerinden biri olarak görülen Gabon’da, Cumhurbaşkanı Ali Bongo’nun yurt dışında olduğu sırada Teğmen Kelly Ondo Obiang liderliğindeki bazı askerler, 7 Ocak 2019’da ulusal radyoyu ele geçirerek bildiri okumuştu. İsyancı askerler, Gabon Ulusal Jandarma Müdahale Birimi tarafından yakalanmıştı.

Rusya’nın son 10 yıldır Afrika’ya olan ilgisi artıyor

Rusya’nın Afrika’da artan varlığı ve yeni stratejik oyun sahası” başlığı ile Independent Türkçe’de mayıs ayında bir yazı kaleme alan gazeteci Sare Şanlı, Rusya-Afrika ilişkisine dair şunları anlatmıştı:

Son yıllarda Rusya’nın kıtaya olan ilgisi artmaya başladı. İlk kez 2019 Ekim’inde Soçi’de Rusya Afrika Zirvesi düzenlendi. Tüm diğer Afrika zirveleri gibi Afrika’nın çıkarları ve talepleri değil, zirveyi düzenleyen büyük gücün çıkarları doğrultusunda görüşmeler yapıldı. Bir diğer Rusya Afrika Zirvesi, bu yıl Temmuz ayında S. Petersburg’da gerçekleştirilecek.

Rusya’nın Afrika’ya olan ilgisinde ana hedef, son derece stratejik öneme sahip Akdeniz ve Kızıl Deniz topraklarına ulaşmak. Sudan limanında donanma üssü kurmasına ramak kalmıştı. Yine Kızıl Deniz kenarındaki Eritre’nin güvenliğini de Rusya sağlıyor.

Rusya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Mali’de (Wagner Grubu ile) güvenlik hizmetleri sağlayarak öne geçmiş durumda.

Elbette Batı ve Çin, Afrika’nın zengin maden kaynaklarını yıllardır kullanırken Rusya gibi büyük bir gücün bilhassa teknolojik gelişmeler için önemli olan metallerden payını almak istememesi düşünülemez. Rusya’nın bazı Afrika ülkelerinde maden kaçakçılığı yaptığı,(Sudan’dan altın kaçırdığı öne sürülüyor) Putin’in kimi madenlerde hissesi olduğu da iddia ediliyor.

Afrika’nın verimli toprakları ve iklimi de Rusya’nın dikkatinden kaçmıyor. Son aylarda Malavi ile başladığı gübre yardımına diğer verimli topraklara sahip Afrika ülkeleri ile devam ediyor. Dünya gıda krizini konuşurken Rusya’nın bu hamleleri hayli manidar.

Ancak Rusya’nın kıtadaki asıl varlığı rakiplerinin yaptığı gibi ekonomik yatırımlar, altyapı ve ticaret ile değil, askeri destek ve silah tedariki ile güçleniyor. Bugün Afrika ordularında SSCB ve Rusya tarafından eğitilmiş çok sayıda uzman var.

Rusya, başta Kuzey Afrika ülkeleri olmak üzere, 20’den fazla Afrika ülkesine silah sağlıyor. 40’tan fazla ülke ile askeri ve teknik işbirliği yürütüyor.

Özel bir askeri şirket olan Wagner Grup, bazı doğal kaynakları (madenleri) çıkarma hakkına karşılık Afrika ülkelerindeki yöneticilere güvenlik ve siyasi danışmanlık hizmetleri veriyor. Günümüzde Wagner yaklaşık 10 Afrika ülkesinde (Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Sudan, Libya, Madagaskar, Angola, Gine, Gine-Bissau, Mozambik, Zimbabve ve Orta Afrika Cumhuriyeti) faaliyet gösteriyor.

Rusya, daha çok halkın sevmediği politikacıları destekliyor ve kendisine borçlu liderler yaratıyor. Uzun vadede Afrika halkının aleyhinde işler yaparak, gayrimeşru hükümetlerin iktidarda kalmasını sağlıyor ya da istikrarı bozuyor ve karışıklıktan besleniyor.