Dilge Timoçin / Voa Türkçe

Chatsonic, Google Bard, Jasper, Midjourney, DALL-E ve elbette dördüncü sürümüyle gündemde en çok yer tutanı OpenAI ChatGPT…

Bu yeni nesil yapay zekalar metin ve görüntü üretmede o kadar başarılılar ki yeteneklerini abartmak da bu yeteneklerden kaygı duymak da çok kolay. “Sayısız sektörde devrim yaratacaklar”, “Yapay zeka insanoğlunun yerini alacak, işgücüne ihtiyaç azalacak…”, “Yapay zeka devrimini takip edip öğrenmeyen, hayatta geride kalacak” ve daha nice sayısız öngörü…

Peki yapay zeka tarafından üretilen içeriklerle internetin gözünü kamaştırmaya devam eden bu teknoloji nedir ve niye bu kadar yaygara koparılıyor?

Bu konuda çok sayıda makale yazıldı, çizildi. Konunun ehli uzmanlar, videolarla, gündemlerinde yapay zeka olmayanlara, bu teknolojinin önemini anlatmaya çalıştı. Bu satırların sahibi de amatör bir kullanıcı olarak, konunun yabancıları için bu blog yazısını kaleme aldı.

“ChatGPT’’nin bu sorulara ne yanıt vereceğini merak ederek, hiç deneyim sahibi olmadığım internet sitesinde bir deneme yaptım. İngilizce olarak “Bana ChatGPT’nin ne olduğunu anlatmasını ve hakkındaki tartışmaları” açıklamasını istedim. Sorum da oluşturduğu metni Türkçe’ye çevirip çeviremeyeceği oldu.

Tabi kolay yerden sorduğum için hatasız bir yanıt aldığımı söyleyebilirim. ChatGPT’nin İngilizce’den Türkçe’ye çevirdiği yanıtının bir bölümü, noktasına virgülüne dokunmadan, şu şekilde oldu.

‘’OpenAI’ın sohbet botu, AI ve teknoloji topluluklarında birçok tartışmayı tetikledi ve bazıları yeteneklerini övdü, diğerleri ise böyle bir teknolojinin potansiyel riskleri hakkında endişelerini dile getirdi. Bir yandan, ChatGPT, insanlar gibi doğal dil sorgularını anlayıp yanıtlayabilmesiyle AI teknolojisinde önemli bir ilerleme temsil eder. Bu, müşteri hizmetleri gibi alanlarda, sohbet botları rutin soruları ele almak ve insan ajanlarına daha karmaşık konular için daha fazla zaman ayırmalarına izin vermek için kullanılabilir.

Ancak, ChatGPT gibi AI destekli sohbet botlarının, yanlış bilgi yaymak, halkın görüşlerini manipüle etmek veya hatta insan işlerine bir tehdit oluşturma potansiyeli olduğuna dair endişeler de var. Bazı uzmanlar, AI sohbet botlarının sofistike olması nedeniyle, insanların gerçek ve sahte bilgi arasındaki farkı ayırt etmelerini zorlaştırabileceğinden endişe duyuyorlar. Bu, demokrasi ve halk güveni için ciddi sonuçlar doğurabilir. Ayrıca, bazıları sohbet botlarının, geleneksel olarak insanlar tarafından yürütülen işleri otomatikleştirerek, yaygın iş kaybına ve ekonomik bozulmaya yol açabileceğinden endişe duyuyorlar.’’

Fena değil, hatta iyi bir yanıt değil mi? Bu, ‘sohbet robotu’ ChatGPT’nin en basit kullanımlarından biri.

ChatGPT (generative pre-trained transformer-üretken ön işlemeli dönüştürücü) ile yapılabilecekleriniz, birçok kişi ‘’sınırsız’’ dese de, yaratıcılığınıza kalmış.

OpenAI’ın 14 Mart’ta tanıttığı son sürüm GPT-4, özellikle dikkat çekici. OpenAI’a 10 milyar dolardan fazla yatırım yapan Microsoft’un GPT-4 destekli Bing tarayıcısını kullanıma açması, Google ile rekabeti kızıştıracak bir adım oldu. Google da “Bard” isimli yapay zeka modeliyle, liderliğini sürdürmeye çalışıyor.

GPT-4’ün eski sürümlerden en büyük farkı ise görme yeteneği; yani bu üretken yapay zeka hem metin hem de görüntüleri kullanabiliyor. OpenAI Başkanı ve Kurucu Ortağı Greg Brockman’ın tanıtımda gösterdiği bir özellik mesela çok dikkat çekti.

Brockman, GPT-4 ile bir kağıda çizilmiş taslak bir fikirden, kodlama gerektirmeden bir internet sitesi oluşturmayı başardı. Bunun dışında bir zamanlar telefonların vazgeçilmez oyunu ‘’yılan’’ gibi basit oyunlar dakikalar içinde GPT-4 tarafından üretilebildi.

Duolingo gibi lisan öğrenme uygulamaları, yapay zeka ile konuşma eğitimlerine başladı. Bir yandan yaklaşık 370 bin vatandaşının çoğu İngilizce veya başka bir dil konuşan İzlanda, İskandinav köklerine bağlı İzlandaca dilini korumak için OpenAI ile ortaklık kurdu.

GPT-4’ün “görebilmesi” de görme engellilerin kullandığı uygulamalarda nesneleri otomatik olarak tanımlayabilecek ‘’sanal gönüllü’’ oluşturulmasında kullanılıyor. Bir başka uygulama karmaşık yazıları tarayarak kullanıcıya özetlemek için yine üretken yapay zekadan yararlanıyor.

Tartışmalı tarafları

Peki tartışmaya yol açan neler var? Internette, sosyal medyada çeşitli suiistimal örneklerine rastlamak mümkün.

Üretken yapay zeka ile ilgili ilk çıkan haberlerde okul ödevlerini yapabildiği sıkça işlenmişti. GPT-3’ün Pennsylvania Üniversitesi’nin İşletme Yüksek Lisans (MBA) programı için yapılan final sınavını geçebilmesi de ABD’de büyük yankı yarattı.

Kelimelerden yola çıkarak görseller üreten yapay zeka Midjourney’de oluşturulan bir ‘’eser’’, ABD’de resim yarışması kazandı. Yani sınavlarda ve yarışmalarda hile ve kopya olasılıkları, sınıf atladı.

Kullanıcılardan gelen “uygunsuz metin” taleplerini reddetmek için tasarlanmış olsa da, haberlerde görmüşsünüzdür, ChatGPT “hırsızlığın püf noktaları” ya da “bomba yapımının incelikleri” gibi konularda yol göstererek, kötü niyetlilerin elinden kaçamadı.

Yapay zekayla dolandırıcılık da başladı. Sahte internet siteleri genellikle resmi yapay zeka sitesi gibi davranarak, kişilerin bilgisayarlarına, telefonlarına uygulamalar indirtti ve bu şekilde kötü amaçlı yazılımlarla kişisel bilgileri ele geçirmeye başladı.

E-posta iletişimlerinde yapay zekaya başvurmak eleştirileri de beraberinde getirdi. Bazı şirketler bu gibi nedenlerle çalışanları için sohbet robotunun kullanımına kısıtlama getirdi.

Yukarıda ChatGPT’nin kendi yanıtındaki, yaygın iş kaybına ve ekonomik bozulmaya yol açma olasılığı da’’ gerçekten mevcut. Amerikan yatırım bankası Goldman Sachs, yeni bir raporunda, ChatGPT gibi ‘’üretken’’ yapay zekaların, dünya çapında 300 milyona varan iş kaybına yol açabileceğini yazdı.

Üretken yapay zekanın eksiklikleri neler?

Bir kere şunu unutmamak lazım, bu teknolojiler zekaya gerçekten sahip olmadan yalnızca taklit ediyor. Yani üretken yapay zeka modelleri, internet üzerinden çok miktarda içerik alıyor, kullanıcının talepleri için eğitildikleri bilgileri kullanıyorlar.

Üstelik bu tahminler verilere dayansa da doğru olacağının garantisi yok. Ayrıca alacağınız yanıtlar, modelin internetten aldığı içeriğin doğasında bulunan önyargıları da içerebilir.

Bu modeller ürettikleri şeylerin doğru olup olmadığını bilmediğinden, sonuçlar ilgi çekici ve eğlenceli olsa da kısa vadede oluşturdukları bilgi veya içeriğe güvenmek akıllıca olmayacaktır.

Yapay zeka sınırlandırılmalı mı?

Son bir yılda ChatGPT ile bir anda gündemin üst sıralarına tırmanan yapay zekanın sınırlandırılması, yasaklanması ya da bir süreliğine geliştirilmesinin durdurulması gibi yönleri de son bir ayın konusu.

Avrupa Birliği, yüksek riskli olarak değerlendirilen yapay zeka ürünlerine kısıtlama getirmeyi planlıyor. İtalya veri güvenliği endişeleri sebebiyle ChatGPT’yi geçici olarak yasakladı. Başka ülkelerin benzer adımlar atması da an meselesi. ABD Başkanı Joe Biden bilim ve teknoloji danışmanlarıyla durum değerlendirmesi yapıyor.

Ancak belki de en dikkat çekici olan 28 Mart’ta yayınlanan bir grup yapay zeka uzmanıyla teknoloji sektörü yöneticisinin, GPT-4’ten daha güçlü yapay zeka sistemlerinin geliştirilmesine altı aylığına ara verilmesi çağrısına dair açık mektubuydu.

Mektup, ‘’Makinelerin bilgi kanallarımızı propaganda ve gerçek dışı haberlerle doldurmasına izin mi vermeliyiz? Tatmin edici olanlar dahil olmak üzere tüm işleri otomatikleştirmeli miyiz? Önünde sonunda sayıca üstün, akıllı, modası geçmiş ve bizim yerimizi alabilecek insan olmayan zihinler mi geliştirmeliyiz? Uygarlığımızın kontrolunu kaybetme riskini göze almalı mıyız?’’ gibi sorular soruyordu.

Teknolojinin hayata faydalı olacak uygulamalarına odaklanmayı amaçlayan Future of Life Enstitüsü’nün mektubunun imzacıları arasında, OpenAI’nin kurucu ortaklarından biri ve otomobil üreticisi Tesla’nın otomatik pilot sistemi için yapay zeka kullanan Elon Musk da vardı; Apple’ın kurucu ortağı Steve Wozniak da.

Stability AI CEO’su Emad Mostaque, Google’ın çatı kuruluşu Alphabet’e ait DeepMind’daki araştırmacılar ve genellikle “yapay zekanın vaftiz babalarından” biri olarak anılan yapay zekanın ağır toplarından Yoshua Bengio ve bu alandaki araştırmaların öncülerinden Stuart Russell da mektubu imzaladı.

Mektuba karşı çıkanlar ne diyor?

Ancak beklendiği üzere yapay zeka piyasasında liderlik için yarışan OpenAI, Alphabet ve Microsoft CEO’ları Sam Altman, Sundar Pichai ve Satya Nadella, mektuba imza atmadı. Hatta mektubun içeriğindeki bazı noktalara karşı çıkanlar da oldu.

Yapay Zeka ve etik alanlarında önemli isimler olan bir grup karşı bir mektup yayınladı ve teknolojinin kötüye kullanılmasından kaynaklı mevcut zararlar yerine, gelecekteki varsayımsal tehditlere odaklanılmasını eleştirdi.

“Bu varsayımsal riskler, bugün yapay zeka sistemlerinin konuşlandırılmasından kaynaklanan gerçek zararları görmezden gelen uzun vadecilik adı verilen tehlikeli bir ideolojinin temelinde yer alıyor” denilen mektupta, işçi sömürüsü, veri hırsızlığı, mevcut güç odaklarını destekleyen sentetik medya ve bu güç yapılarının, daha az elde daha fazla yoğunlaşmasına dikkat çekildi.

Mektupta bir diğer dikkat çeken nokta da her zamankinden daha büyük “yapay zeka deneylerine” yönelik mevcut yarışın, insanoğlunun hızla gelişimi değil daha ziyade kar etme amacıyla alınan bir dizi karar olduğuydu.

Endişenin odak noktasının “hayali güçlü dijital zihinler” olmaması gerektiğini söyleyen karşı imzacılar, ‘’Bunun yerine, gücü hızla merkezileştiren ve sosyal eşitsizlikleri artıran, onları inşa ettiğini iddia eden şirketlerin çok gerçek ve çok mevcut sömürücü uygulamalarına odaklanmalıyız’’ dedi. Yani “Yapay zekadan değil onu inşa eden insanlardan korkun.”

Herhangi bir büyük şirketin, araştırma çabalarını duraklatmayı kabul etmesi pek olası değil. Ancak gösterilen ilgiye bakılırsa, yapay zekanın gerçek ve varsayımsal risklerinin, toplumların “ilgili” birçok kesiminde büyük endişe yarattığı açık.

Kapanışı bu sefer Microsoft Bing’e entegre edilen ChatGPT-4’ün cümleleriyle yapalım: ‘’GPT ve yapay zekanın geleceği belirsiz, ancak bir şey kesin: olumlu ve olumsuz yönde dünyayı değiştirme potansiyeline sahipler. Bu nedenle, artılarını ve eksilerini bilmemiz ve onları sorumlu ve akıllıca kullanmamız gerekiyor.’’

(Dilge Timoçin, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler mezunu)