Irak’ta Başbakan Sudani’nin lideri olduğu ittifak kazandı

In Güncel
13 Kasım 2025
iktibas-

Irak’ta genel seçimlerin resmi olmayan sonuçlarına göre, Ankara’nın da desteklediği Şii Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani’nin lideri olduğu İmar ve Kalkınma Koalisyonu en yüksek oyu alarak birinci oldu.

Ülkede dün gerçekleştirilen seçim sonuçları, Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komiserliği Konseyi Başkanı Yargıç Ömer Ahmed Muhammed ve komiserlik üyeleri tarafından yapılan basın toplantısında açıklandı.

Başkent Bağdat’ta Sudani birinci

Irak’ın başkenti Bağdat’ta Başbakan Sudani’nin başını çektiği İmar ve Kalkınma Koalisyonu birinci olurken, eski Meclis Başkanı Muhammed Halbusi’nin Takaddüm Partisi ikinci ve eski Başbakanlardan Nuri el-Maliki’nin Kanun Devleti Koalisyonu ise üçüncü oldu. Şii siyasi ve dini liderlerden Ammar Hekim’e bağlı Ulusal Devlet Güçleri İttifakı dördüncü ve Asayib Ehlilhak Hareketi’ne bağlı Sadikun listesi ise beşinciliği elde etti.

Şii tabandaki nüfuz mücadelesi, eski Başbakan Nuri el-Maliki’nin lideri olduğu Kanun Devleti Koalisyonu ile Sudani ittifakı arasında yaşandı.

Musul’da KDP birinci

Musul kentinde ise Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) birinci parti oldu ve Halbusi’nin partisi ikinciliği elde etti. Sudani’nin koalisyonu ise Musul’da üçüncü oldu.

Erbil şehrinde de yine KDP birinci parti konumundayken, Kürdistan Yurtseverler Birliği Partisi (KYB) ikinci parti olarak açıklandı. Erbil’de Duruş Hareketi üçüncü ve Yeni Nesil Hareketi dördüncü sıraya yerleşti.

Basra’da da kentin Valisi Esad İdani’nin Tasmim Koalisyonu en çok oyu alarak birinci parti olurken, Sadikun listesi ikinci, Sudani’nin koalisyonu üçüncü ve Maliki’nin koalisyonu dördüncü sıraya yerleşti.

Enbar’da da Halbusi’nin partisi birinci sırada yerini aldı. Süleymaniye’de ise KYB birinci, Duruş Hareketi ikinci ve Yeni Nesil Hareketi de üçüncü parti oldu. Duhok’ta ise KDP birinci, İslami Birlik Partisi (Yekgirtu) ikinci ve Duruş Hareketi üçüncü parti oldu.

Salahaddin’de ise birinci sırayı Halbusi alırken, Sudani ikinci ve Azim Koalisyonu üçüncülüğü elde etti.

Sudani, Necef ve Kerbela kentlerinde de birinci sırada yerini aldı.

Vasıt’ta ise Sudani’nin lideri olduğu koalisyon üçüncü sırayı kazandı. Musenna vilayetinde yine birinciliği Sudani elde ederken, Maliki’nin koalisyonu da ikinciliği kazandı.

Ülkenin Meysan ve Zikar, Babil ve Kadisiye vilayetlerinde de Başbakan Sudani’nin lideri olduğu İmar ve Kalkınma Koalisyonu birinci olarak ipi göğüsledi.

Kerkük kentinde de en çok oyu alan KYB birinci, Halbusi’nin Takaddüm Partisi ikinci ve Birleşik Irak Türkmenleri Cephesi listesi üçüncülüğü, KDP dördüncülüğü elde etti. Kerkük’te Arap İttifakı beşinci ve Irak Azim İttifakı altıncı sırada yerini aldı.

Diyala’da Şii milis liderlerden Hadi Amiri’nin Bedir Hareketi birinci ve Halbusi’nin partisi ikinci olurken, Hamis Hançer liderliğindeki Siyade İttifakı üçüncülüğü kazandı.

Sudani, zaferini ilan etti

Başbakan Sudani, seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından elde ettiği birinciliği kutlayarak, şu ifadeleri kullandı:

“İttifakımız ‘İmar ve Kalkınma’ birincidir çünkü ‘önce Irak’ ilkesine inanıyor. Irak, fedakar evlatlarının azmiyle her zaman önceliğimiz olmaya devam edecek. Çalışma, inşa ve başarı yolculuğumuza destek veren halkımıza teşekkür ederiz.”

Sudani taraftarları, Bağdat sokaklarında araçlarıyla tur atarak Başbakanın seçim zaferini kutladı.

Sünni ve Kürt bölgelerindeki durum

T24’ten Namık Durukan’ın aktardığına göre, Sünni cephede, eski Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi’nin liderliğindeki Takaddum (İlerleme) Partisi seçimlerin en güçlü aktörlerinden biri oldu. Halbusi’nin partisi, çoğunluğu Sünni olan batı ve kuzey bölgelerinde güçlü bir seçmen desteği ile fark attı. Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde ise Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), merkezî hükûmet üzerindeki etkisini koruyarak başarılı sonuçlar elde etti.

Biri milyonun üzerinde oy alan KDP’nin önemli rakibi ise Bafel Talabani’nin liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği’de (KYB) Süleymaniye ve Kerkük’te fark attı.

Katılım oranı yüzde 55’in üzerine çıktı

Irak Yüksek Seçim Komisyonu’ndan yapılan açıklamaya göre, genel seçimlerde katılım oranı yüzde 55’in üzerine çıktı. Yaklaşık 21,4 milyon kayıtlı seçmenden 12 milyonunun sandığa gittiği belirtildi. Bu oran, 2021’deki yüzde 41’lik katılıma kıyasla belirgin bir artış anlamına geliyor. Seçim güvenliğinden sorumlu Yüksek Güvenlik Komisyonu Başkanı Korgeneral Kays el-Muhammedavi, seçimlerin “sorunsuz ve şeffaf” geçtiğini, herhangi bir ciddi güvenlik ihlalinin yaşanmadığını vurguladı.

2021’deki son parlamento seçimlerinde sandığa gitme oranı ülke genelinde yüzde 41 olarak açıklanmıştı. Bu seçim için açıklanan yüzde 55’lik katılım oranı, önceki seçime göre yüzde 14’lük bir artışa işaret ediyor. Bu, Irak seçimlerinden önceki düşük katılım öngörülerine bakıldığında bir sürprize işaret ediyor.

Boykota rağmen katılım yüksek oldu

Ülkenin en etkili din adamı olan ve seçimlerde favori olarak gösterilen Şii din adamı Mukteda es-Sadr’ın seçim boykotu çağrısına rağmen katılım oranındaki artışın, Irak halkının siyasî değişim arzusunun sürdüğünü göstermesi açısından önemli olduğu belirtildi. Seçim sonuçlarının resmî olarak ilerleyen saatlerde açıklanması bekleniyor.

Ancak gözlemcilere göre, Sudani’nin ittifakı sandıktan güçlü bir şekilde çıkarak, Irak siyasetinde önümüzdeki dönemde belirleyici rol oynayacak.

Irak Federal Kürdistan Bölgesi’nde Erbil, Süleymaniye, Halepçe ve Duhok’ta toplam 2 milyon 488 bin 51 seçmen bulunuyor. 140’ncı Madde kapsamında kalan tartışmalı bölgeler Kerkük, Selahaddin, Ninova ve Diyala ile başkent Bağdat’ta yaşayan Kürtler, yaşadıkları kentlerde aday olan Kürt partilerine yöneldi. Dün gerçekleşen genel oylama için ülke genelinde 8 bin 703 oy merkezi ve 39 bin 285 oy kullanma noktası hazırlandı. Bunlardan 1.543 merkez ve 6 bin 655 nokta Federe Kürdistan Bölgesi’nde kuruldu.

KDP 1 milyonun üzerinde oy aldı

Irak genel seçimlerinin resmî olmayan sonuçlarına göre, açılan yüzde 97 sandıkta KDP, Kürdistan Bölgesi’ndeki sandıklardan 832 bin oy, genelde ise 1 milyon üzerinde oya ulaştı. Bu sonuç kapsamında Kürdistan Bölgesi’nde henüz kesinleşmeyen sandalye dağılımı şöyle gerçekleşti:

-KDP: 21 sandalye

-KYB: 10 sandalye

-Helwest (Tutum) Hareketi: 5 sandalye

-Yeni Nesil (Nwey Nwe) Hareketi: 3 sandalye

-Kürdistan İslami Birlik Partisi (Yekgirtu): 4 sandalye

-İslami Adalet Topluluğu(Komel): 1 sandalye

KDP üç ilde birinci

Erbil merkezli Rûdaw TV’nin ulaştığı Irak Parlamentosu seçimlerine ilişkin ön sonuçlara göre, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Erbil, Duhok ve Musul’da birinci parti konumunda. Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) Kerkük’te yaklaşık 158 bin oy ile birinci sırada. KYB Seçim Merkezi’nden edinilen bilgilere göre, KYB şu ana kadar Kerkük’te 158 bin oy aldı. Ancak genel ve özel oylar tamamlandığında toplam oyun 175 binin üzerine çıkması bekleniyor. KDP Kerkük Seçim Ofisi tarafından yapılan açıklamada ise, kentte toplam oy sayılarının 58 bine ulaştığı ve bu sonuçlara göre iki sandalye kazanmanın beklendiği belirtildi.

Kerkük’te KYB zaferini ilan ederken Türkmenler 2 sandalye aldı

Kürt ve Türkmen yarışına sahne olan Kerkük’te Kürtler iki dönemdir ittifak yerine kendi partileri ile seçime giriyor.

Kerkük’te ayrı listelerle seçime giren Kürt partileri Yeni Nesil, İslami Birlik, Helwest ve Adalet Topluluğu milletvekili çıkaramazken, KYB 5, KDP ise 1 sandalye kazandı.

Genel ve özel oyların toplam bin 733 sandık merkezinden 855’inin sonuçlarını içeren ön verilere göre, Irak Birleşik Türkmen Cephesi listesi ise 59 bin 751 oy aldı. Listenin başkanı Erşat Salihi, 23 bin 802 oyla birinci olurken, onu Kahtan Vehbi 10 bin 226 oyla, Mardin Tahsin ise 6 bin 333 oyla takip etti. Arap listeleri arasında, Rakan Cuburi liderliğindeki Arap Koalisyonu yaklaşık 35 bin oy elde etti. Ancak Dakuk ve Dubz ilçelerindeki bazı sandık sonuçları henüz kesinleşmedi. Muhammed Halbusi liderliğindeki Takaddum Listesi, yaklaşık 80 bin oy aldığını ve 2 sandalyeyi garantilediklerini açıkladı. Bu sonuçlara göre Türkmenler 2 sandalye, Arap partileri ise 3 sandalyeyi garantiledi. Kentin azınlıklar kotasından ise Hıristiyanlara bir sandalye ayrılmış durumda.

KDP hedefine ulaştı ancak sandalye sayısı düştü

Seçim propagandasını “1 milyon oy” hedefi ile şekillendiren Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) bu hedefine ulaşırken, parlamentodaki sandalye sayısında azalma olması dikkat çekti. 2021 yılında 31 olan milletvekili sayısı bu seçimde 29’a düştü. Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (YNK) 2021 yılında 17 olan sandalye sayısı ise 18’e yükseldi. Muhalefette son iki seçimdir boy gösteren Yeni Nesil Hareketi’nin 9 olan sandalye sayısı Üç’e gerilerken Helwest sandıkta sürpriz yapan parti oldu. Komele Dadgerî (Adalet Topluluğu) ise 1 sandalye kazandı.

Kürtler 46 sandalye ile temsil ediliyor

Irak Kürdistan Bölgesi’nin Irak Parlamentosu’nda 15’i Erbil, 18’i Süleymaniye, 11’i Duhok ve 2’si kota olmak üzere 46 sandalyesi bulunuyor.

İran etkisi değişebilir mi?

Irak’ta yapılan genel seçimler, sadece ülkenin iç siyasetini değil, ülke üzerinde etkisi olan İran, Türkiye ve ABD’nin izleyeceği politikaları da değiştirebileceği belirtiliyor. Aynı zamanda İran’ın yıllardır kurduğu etki ağının geleceğinin de alınan seçim sonuçları ile değişebileceğinden söz ediliyor. Bölgesel dengeler, ABD baskısı ve halkın değişim talebi, Tahran’ın elini giderek zayıflatması bekleniyor.

Ülkedeki gelişmeleri yakından izleyen gözlemcilere göre, İran’ın Irak’taki etkisi son yıllarda kademeli biçimde azaldı. Özellikle Kasım Süleymani’nin 2020’de ABD’nin Bağdat’ta düzenlediği hava saldırısında öldürülmesi, Tahran’ın sahadaki koordinasyon gücünü ciddi biçimde zayıflattı. Süleymani’nin halefi İsmail Kaani, aynı etkinliği ve karizmayı sürdüremedi. Buna karşılık, ABD destekli Bağdat yönetimi son dönemde İran yanlısı milis güçleri devlet kontrolü altına alma çabalarını artırdı. İran destekli Haşdi Şabi gruplarının hem siyasi hem ekonomik alanda kurduğu etkinin sınırlandırılması, Tahran tarafından Washington’ın “dolaylı müdahalesi” olarak görülüyor.

Ancak Irak, İran açısından Irak hâlâ stratejik bir öneme sahip. Ülke, hem ABD yaptırımlarına karşı ekonomik bir nefes borusu hem de bölgesel güvenlik açısından tampon bölge işlevi görüyor. Ancak Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani’nin son dönemde Washington ve Arap başkentleriyle ilişkilerini dengeleme çabaları, İran’ın mutlak hâkimiyet iddiasını zayıflatıyor. Bir dönem Irak siyasetinin ritmini belirleyen İran, artık daha çok pazarlık yapan, ikna etmeye çalışan bir aktöre dönüşmüş durumda. Ekonomik bağları ve dini ağları Tahran’a hâlâ önemli bir etki alanı sağlasa da bu nüfuz artık eskisi kadar bütünlüklü değil.

Seçim sonuçları açıklandığında, Tahran açısından en önemli soru şu olacak: İran, Irak’ta hâlâ oyun kurucu mu, yoksa yalnızca süreci izleyen bir aktör mü?

Seçime 9 gün kala, 2 Kasım’da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Bağdat’a gitmişti. Fidan’ın ziyareti sırasında Irak ile Türkiye arasında su anlaşması imzalanmış; bu anlaşma seçim öncesi Ankara’nın Sudani ittifakına bir jesti olarak nitelendirilmişti. Ankara-Bağdat hattında imzalanan yeni anlaşma, ülkenin en önemli sorunlarından biri olan su sorununa Türk şirketlerinin dâhil olduğu bir modernleştirme hamlesiyle çözüm bulmayı hedefliyor.