Güvenlik, sosyal ve ekonomik krizlerin kuşattığı karayla çevrili bir ülke olan Nijer, modern siyasi tarihinde beşinci kez askeri darbeler meydanına döndü. Her darbede ülkeyi yöneten güçlü bir askeri isim ortaya çıktı. Bu kez Nijeryalıların tekrarladığı tek bir isim var: General Omar Tchiani.

Büyük Sahra çölünün merkezinde yer alan ülkede adı her dilde tekrarlanan bu ‘gizemli generalin’ kim olduğu hakkında çok az bilgi var. Ayrıca, iki yıl önce iki seçilmiş cumhurbaşkanı arasında ilk barışçıl iktidar devrini kutlayan bir ülkede, onu hükümeti devirmeye iten nedenler konusunda da yetersiz açıklamalar var.

General Omar Tchani, Nijer’in güneybatısında, Mali ve Burkina Faso ülkeleri ile sınırda, ‘sınır üçgeni’ olarak bilinen bölgede yer alan ‘Tillaberi’ bölgesinde doğdu. Bu bölgede ‘Büyük Sahra İslam Devleti’ DEAŞ örgütüne bağlı gruplar olduğu gibi, El Kaide bağlantılı ‘Nusratu’l-İslam vel Müslimin Grubu’na bağlı gruplar da var.

Tillabéri bölgesi, aynı zamanda 2017 yılında dört ABD özel kuvvet askerinin öldürüldüğü bir yer. Askerler, Nijer Ordusu’ndan askerlere eğitim verirken DEAŞ tarafından düzenlenen bir saldırıda öldürüldü.

Kaynaklar, Tchani’nin Nijer’deki en yaygın etnik köken olan Hausa etnik kökeninden geldiğini ve başta Nijerya olmak üzere bölgesel mahallelerde geniş demografik uzantılara sahip olduğunu belirtiyor. Arap kökenleri nedeniyle ‘vatandaş olmadığı’ bahanesiyle Muhammed Bazoum’un son cumhurbaşkanlığı seçimlerine adaylığına karşı çıktılar, bu tartışma sonunda Bazoum lehine çözüldü.

Şarku’l Avsat’a açıklama yapan kaynaklar, Tchani’nin Nijer Silahlı Kuvvetleri’ne katıldığını ve bir subay olarak görev yaptığını daha sonra, iç kesimlerde bazı askeri birlikleri komuta ettiğini söyledi. Ancak, 2011 yılında eski Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou’nun iktidara gelmesinin ardından öne çıktığına işaret etti. Issoufou’nun, Tchani’yi ‘güvendiği adam’ yaptığını ifade etti.

Issoufou’nun iktidarda olduğu dönemde, General Omar Tchani hızlı bir şekilde terfi etti ve general rütbesine ulaştı. Bu, birçok askeri subay ve komutanın hoşnutsuzluğuna neden oldu. Tchaniyi’nin, askeri okuldan mezun olmadan generalliğe terfi ettiğine inanıyorlardı.

Issoufou, 2015 yılında Tchani’yi Nijer Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı’nın başına atadı. Bu, Nijer Ordusu’nun elit bir birliği ve cumhurbaşkanını korumakla görevli birim. Tchani, bu görevde başarılı oldu ve 2015 yılında Issoufou’ya karşı düzenlenen bir darbe girişimini engelledi.

Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Tchani, ülke kamuoyunda ‘izole ve sessiz bir adam’ olarak tanımlanıyor. Ancak, Nijer Silahlı Kuvvetleri’nde güçlü bir nüfuz merkezi oluşturmayı başardı. Özellikle, 10 yıl boyunca komuta ettiği Nijer Cumhurbaşkanı Koruma Birliği’nde bu nüfuzunu gösterdi. Birliğin çoğu askeri, Tchani’ye kişisel olarak bağlı.

Muhammed Bazoum, 2021’de iktidara geldiğinde, cumhurbaşkanı olarak yemin edip göreve başlamadan önce sadece iki gün süren başarısız bir darbe girişimine maruz kaldı. Bu da onu Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı’nda kapsamlı değişiklikler yapmaya sevk etti. Ancak, gücü gönüllü olarak devreden ve Bazoum ile yakın dostluk içinde kalan Issoufou’nun ‘tavsiyesi’ üzerine Tchani’yi Alay’ın başında bıraktı.

Issoufou, cumhurbaşkanlığından ayrıldıktan sonra bir hayır kurumu kurdu ve ona odaklanacağını açıkladı. Ancak, Nijer siyasetinde hala güçlü bir etkiye sahipti. Partideki en önemli figür oydu ve oğlunu hükümetin Petrol ve Madenler Bakanlığına atamıştı. Ayrıca, birçok hükümet yetkilisi, kişisel olarak ona yakındı, bunlardan biri de Başbakandı.

Nijer’deki kaynaklar, Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum’a yakın kişilerin, General Omar Tchaniyi’den dikkatli olmasını ve onu Nijer Cumhurbaşkanı Koruma Birliği’nin komutasından almasını tavsiye ettiğini söylüyor. Ancak, Bazoum, bu tavsiyeleri reddetti ve Tchaniyi’yi, eski Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou’nun tavsiyesi üzerine birliğin komutasında tuttu.

Son zamanlarda, Nijer’deki sosyal medya kullanıcıları, Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum’un askeri kurumun başında, özellikle de cumhurbaşkanlığı muhafızlığında değişiklikler yapmayı planladığına dair haberler yaydılar. Bu haberlere göre ‘gizemli general’ olarak bilinen Tchani’yi görevden alacaktı. Bu haberler, söylenti olarak kaldı, ancak tekrarlandı ve büyüdü.

Nijer’deki yerel meseleler gözlemcileri, bu haberin – doğrulanmasa da – General ‘Tchani’nin başkanı tutuklamaya ve askeri oluşumların geri kalanını bir askeri darbede kendisine katılmaya ikna etmeye karar verdiğinde yaptığı hamlede rolü olduğuna inanıyor.

Evet, Nijer’deki yerel meseleleri izleyen bazı gözlemciler, General Tchani’nin darbesini başka olaylarla da ilişkilendiriyor. Örneğin, bazı gözlemciler, Eski Cumhurbaşkanı’nın oğlu olan Petrol ve Madenler Bakanı’ndan gelen şikayetlerin darbeye katkıda bulunmuş olabileceğini düşünüyor. Bu şikayetler, Bakan’ın yönetiminin bakanlıkta birçok soruna neden olduğunu ve Bakan’ın istifa etmesi gerektiğini söylüyor.

Bazoum’un eski cumhurbaşkanının oğlunu, uranyum ve altın açısından zengin madenler ve bazı petrol kuyularının varlığı nedeniyle Nijer’deki en önemli bakanlık olan Petrol ve Madenler Bakanı görevinden almayı düşündüğü ihtimalini göz ardı etmiyorlar. İki dost Cumhurbaşkanı Issoufou ve Bazoum arasındaki ilişkinin soğumasına neyin sebep olduğunu merak ediyorlar.

Bu bilgiler, Tchani’nin Bazoum’a karşı darbesinin gerçek nedenini anlamak için yeterli olmasa da, Issoufou’nun arkadaşı ülke cumhurbaşkanlığından indirilse bile, güvendiği adamın önümüzdeki dönemde Nijer’in güçlü adamı olacağı kesin.

(Şarku’l Avsat)