Cesetlerin mezarlıkların dışına gömülmesi savaşın ilk günlerinden itibaren Hartum Üniversitesi’nde bir yüksek lisans öğrencisi ile başladı. Üniversite kütüphanesinde çıkan çatışmada arkadaşları üniversite kampüsünün içinde mahsur kaldığı sırada yaşamını yitiren öğrenci okul alanına gömüldü.

Savaşın ilk saatlerinden itibaren ordu ile HDK arasında şiddetli çatışmalara sahne olan Hartum’un el Amarat mahallesinde iki kız kardeş evlerinin bahçesine defnedildi. Ne kadar zor olsa da o zaman mevcut olan tek seçenek buydu.

El Masalma mahallesindeki cenazenin defni diğerlerinden farklıydı. Bu sebeple fotoğrafı gören herkesi keder sardı. Ancak maktulün bazı yakınları, cesetlerin çürümemesi için bu yola başvurduklarını ve savaş bittikten sonra cenazelerin umumi mezarlıklara nakledilmesini umduklarını söylüyor.

Kefenler ücretsiz

Şarku’l Avsat’a konuşan Omdurman sakinleri şunları aktardı:

“Geçtiğimiz gün yaşanan savaşlar ölümlere yol açtı. Bazıları halka açık mezarlıklara, diğerleri ise sokaklara gömüldü. Ölüyü onurlandırmak için cenaze gerekli. Şimdi birçok vatandaş kefen hazırlıyor ve merhumun ailesine ücretsiz veriyor.”
Kızıl Haç, cesetlerin ve salgın hastalıkların yayılma korkusuyla ile ilgili olarak, sokaklarda binden fazla ceset toplanıp gömüldüğünü, ancak güvenlik geçidi olmadığını bildirerek,  kadroların görevlerini yerine getirirken büyük risk aldığını hatta ambulanslarda birinin çalındığını kaydetti.

Çocuklar panik

Ölülerin sokaklara, evlerin yakınlarına veya içlerine gömülmesi çocukların paniğe kapılmasına neden oluyor. Bu nedenle bazıları bu sokaklarda oynamak istemiyor. Çocuklardan biri, sokakta oynadığı sırada bir ölünün mezarına basacağından korktuğunu söylerken, Hartum’un bazı sokaklarına mezarları gösteren levhalar yer alıyor.

Genellikle cenazelerin defnedilmesi ailelerin mezarlıklara gömebilmesi için saatlerce erteleniyor. Her iki taraftan savaşçılar, merhumun birkaç akrabasının cenazeye mezara kadar eşlik etmesini istiyor. Çünkü her iki taraf da büyük kalabalıkların toplanmaları engelliyor.

Sudan’daki ölü sayısına ilişkin farklı bilgiler mevcut. Bazıları ölü sayısının iki bini aştığını belirtiyor ancak sayının çok daha fazla olması bekleniyor. Çünkü ölüleri saymak için hastanelere veya savaş yerlerine erişim, evlerinde ölen veya öldürülenlerin bilinmeyen sayılarına ek olarak birçok riskle dolu.

İnsan hakları aktivisti Usame Ebubekir Şarku’l Avsat’a şu açıklamada bulundu:

“Hartum, sokaklarda en çok ceset bulunan bölgelerden biri, ardından Sudan’ın batısındaki Cuneyna şehri geliyor. Ama bununla ilgili kesin bir istatistik yok. Sayılarının yüzlerce olduğu tahmin ediliyor.”
Ebubekir, Sudan Kızılayı’nın uluslararası standartlara göre ceset toplamak için çalıştığını ancak cesetleri toplamanın güvenli yollarının olmaması sorunuyla karşı karşıya kaldığını söyledi.

Cesetleri toplayan gönüllüler

Bir vatandaş da şu açıklamayı yaptı:

“Kurşun ve kavga tehlikesinin yanı sıra vatandaşları bekleyen tehlikeler de var. Cesetleri yiyip bitiren çok sayıda kuduz köpek bulunuyor. Savaşan tarafları, cesetleri toplayıp gömebilmek adına örgütler ve inisiyatif sahipleri için güvenli geçitler açmaya çağırıyorum.”

Ebubekir’e göre, Kızılay’da 500 binden fazla gönüllü Sudan’ın tüm eyaletlerine dağılmış durumda, ancak onlar için güvenli geçişlerin olmaması nedeniyle görevlerini yerine getiremiyorlar.

Sudan ordusu ve HDK güçlerinin sadece Hartum’daki savaşında ölü sayısı 900’ü geçerken, bu savaş sonucunda Darfur bölgesindeki Cuneyna’da  binden fazla kişi hayatını kaybetti.  Yaralı sayısı 10 bine yaklaşırken yaklaşık 2,5 milyon kişi yerlerinden edildi.

(Şarku’l Avsat)