Bu ayın başından bu yana ciddi bir yönetim krizi içerisinde bulunan Peru’da protestolar devam ediyor. Yeni Cumhurbaşkanı Dina Boluarte, istifa etmesi için kendisini günlerdir protesto eden göstericilere diyalog çağrısında bulundu.

Castillo’nun gözaltına alınmasına giden süreç

Görevi, 28 Temmuz 2021’de Francisco Sagasti’den devralan Cumhurbaşkanı Pedro Castillo, kendisini devirmekle suçladığı Kongre tarafından “görevi kötüye kullanmak” suçlamasıyla görevinden alındı.

Hükümette kaldığı 16 ayda 6 farklı cezai soruşturma geçiren sol görüşlü Castillo için Kongre’de 2 kez yolsuzluk suçlamasıyla görevden azil oylaması yapıldı. Aralık 2021 ve Mart 2022’de Kongre’de yapılan oylamalarda, görevden alınması talebi reddedilen Castillo, üçüncü kez Genel Kurul’da kendisi aleyhinde azil tartışması yapılırken Kongre’yi feshetti.

Pedro Castillo, ulusa sesleniş konuşmasında, Kongre’nin feshedildiğini, bugünden itibaren ülkeyi acil durum hükümetinin yöneteceğini ve yeni Kongre için seçime gidilerek 9 ay içerisinde yeni anayasanın hazırlanacağını söyledi. Kongre’nin hükümetini hedef aldığını ifade eden Castillo, “Kongre hukukun üstünlüğünü, demokrasiyi yerle bir etti. Bir ‘Kongre diktatörlüğü’ kurmak için Anayasa Mahkemesi’nin onayıyla güçler dengesini bozdu.” dedi. Castillo şunları kaydetti:

“Vatandaşın talebine cevaben, hukukun üstünlüğünü ve demokrasiyi tesis etmek için şu önlemleri kapsayan olağanüstü hal hükümeti kurma kararı aldık; Kongre’nin geçici olarak feshedilmesi ve olağanüstü bir acil durum hükümeti kurulması. 9 ayı geçmeyecek şekilde yeni bir anayasa hazırlamak üzere kurucu yetkilere sahip yeni bir Kongre için mümkün olan en kısa sürede seçim düzenlenmesi. Yeni bir Kongre kurulana kadar kanun hükmünde kararnameler yoluyla yönetim sürdürülecektir. Bugünden itibaren ulusal çapta 22.00-04.00 saatlerinde sokağa çıkma yasağı uygulanacaktır. Yargı, savcılık, Anayasa Mahkemesi ve Ulusal Adalet Kurulu yeniden düzenlenecek.”

Hakkında 17 ay içinde 3 kez gensoru önergesi sunulan Castillo, yolsuzluk yapmadığını ve Kongre’nin hükümetini devirmek için çalıştığını söyledi.

Kongre üyeleri fesih kararını “darbe” olarak niteledi

Cumhurbaşkanı Castillo’nun Kongre’yi feshetme kararı almasının ardından çeşitli siyasi bloklara mensup Kongre üyeleri, bu adımı “darbe” olarak niteledi. Kongre’ye sunulan gensoru önergelerinde Castillo’nun görevde kalmasını savunan sol görüşlü Kongre üyesi Ruth Luque, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Bugün bir darbe düzenlendi. Benim çağrım her zaman mevcut anayasal çerçevelere saygı duymaktan yana oldu. Pedro Castillo hükümeti artık demokratik bir hükümet değildir.” ifadelerini kullandı.

Sağcı Kongre üyesi Jose Cueto da, “Castillo’nun yaptığı bir darbedir. Hiç kimse gaspçı bir hükümete boyun eğmek zorunda değil. Ordu diktatörü değil, anayasayı destekleyecektir. (Castillo) Görevden alınacak ve her suçlunun yaşaması gereken kaderle yüzleşecek; ömür boyu hapis.” ifadelerine yer verdi.

Kongre üyelerinden Martha Moyano ise halka sakin olmaları, ordu ve güvenlik güçlerine de demokrasinin yanında yer almaları çağrısında bulundu.

Hector Ventura da “Safları sıkılaştıracağız, bugün tarihin doğru tarafında yer almak bizim elimizde. Pedro Castillo’nun bu darbe girişiminin başarılı olmasına izin vermeyeceğiz.” açıklamasında bulundu.

Çeşitli Kongre üyeleri de Castillo’nun görevden alınması için Kongre’de bir oturumun düzenleneceğini kaydetti.

Castillo’nun kararı hükümetinde istifaları getirdi

Krizin patlak vermesinden sonra Dışişleri Bakanı, Ekonomi ve Maliye Bakanı, Adalet ve İnsan Hakları Bakanı, Çalışma Bakanı, Eğitim Bakanı, İletişim ve Ulaştırma Bakanı karara tepki göstererek istifa etti.

Peru Dışişleri Bakanı Cesar Landa, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “İnançlarıma, demokratik ve anayasal değerlere sıkı sıkıya bağlı kalarak, Cumhurbaşkanı Castillo’nun Anayasayı ihlal ederek Kongre’yi kapatma kararı karşısında Dışişleri Bakanlığı görevinden geri dönülmez bir şekilde istifa etmeye karar verdim.” ifadesini kullandı. Castillo’nun kararını darbe olarak niteleyen ve bunu şiddetle kınayan Landa, bu kararda kendisinin dahlinin olmadığını belirtti ve uluslararası topluma Peru’da demokrasiyi destekleme çağrısında bulundu.

Ekonomi ve Maliye Bakanı Kurt Burneo, sosyal medya hesabındaki paylaşımında, “Hukukun üstünlüğü ihlal edildiği için, demokratik ilkelerime uygun olarak Ekonomi ve Maliye Bakanlığı görevinden geri alınamaz istifamı sunarım.” ifadesine yer verdi.

Adalet ve İnsan Hakları Bakanı Felix Chero Medina, Twitter hesabından, “Demokratik kurumsallığa saygı duyarak ve Kongre’nin kapatılıp ulusal olağanüstü hal hükümetinin kurulduğu açıklanması karşısında, Adalet ve İnsan Hakları Bakanı olarak görevimden geri dönülmez bir şekilde istifa ediyorum.” açıklamasında bulundu.

Çalışma Bakanı Alejandro Salas, Twitter hesabından yaptığı açıklamada “ilkelerine bağlı olarak demokrasiye saygı duyduğu için görevinden istifa ettiğini” duyurdu.

Eğitim Bakanı Rosendo Serna Roman, istifasını “İnançlarıma ve demokratik değerlerime sınırsız saygı duyarak, Cumhurbaşkanı Castillo’nun Kongre’yi anayasaya aykırı şekilde feshetme kararı karşısında, Eğitim Bakanı pozisyonundan geri dönülmez şekilde istifa etmeye karar verdim.” diyerek duyurdu.

İletişim ve Ulaştırma Bakanı Richard Tineo Quispe de, “Demokrasiye saygılı ve ilkelerime uygun olarak ve Kongre’nin kapanışının ve ulusal olağanüstü hal hükümetinin kurulmasının duyurulması karşısında, Ulaştırma ve Haberleşme Bakanı olarak görevimden geri dönülmez şekilde istifa ediyorum.” dedi.

Bakanların yanı sıra Castillo’nun avukatı Benji Espinoza da Twitter hesabından, “Anayasal düzende bir kopukluk olduğu için, vatandaş Pedro Castillo’nun savunmasından geri dönülmez şekilde vazgeçmek zorundayım.” açıklamasını yaptı.

Anayasa Mahkemesi Başkanı Francisco Morales de, düzenlediği basın toplantısında, “Bugün 20. yüzyılın en saf üslubuyla bir darbe oldu, ama başarısızlığa mahkum bir darbe, çünkü Peru demokrasi içinde yaşamak istiyor. Bu darbenin hiçbir hukuki dayanağı yoktur.” diye konuştu. Morales, anayasaya göre Castillo’nun kararını desteklemeyen Cumhurbaşkanı Yardımcısı Dina Boluarte’nin Cumhurbaşkanlığı görevini devralması gerektiğini söyledi.

Kongre Castillo’yu görevden aldı

Castillo’nun fesih kararını tanımayan Kongre, kısa sürede karşı hamle yaparak, Castillo’yu 101 “lehte” oyla görevinden resmen azletti. Savcılık azil kararının hemen ardından harekete geçip Castillo’nun “Anayasal düzeni ihlal ettiğini” belirterek gözaltına alınması talimatını verdi. Cumhurbaşkanlığından düşürülen Castillo, siyasi sığınma talebinde bulunduğu Meksika Büyükelçiliğine doğru hareket ettiği sırada polislerce durdurularak gözaltına alındı.

Cezaevine gönderilen Castillo, ilk duruşmada kendisine yönelik yapılan suçlamaları kabul etmedi.

Castillo’nun gözaltına alınmasını protesto eden bir grup ise, hem polisle hem karşıt görüşlü kişilerle çatıştı. Başkent Lima’daki Alfonso Ugarte Caddesi’nde toplanan Castillo taraftarlarına göz yaşartıcı gazla müdahale eden polis, bazı protestocuları gözaltına aldı.

Castillo’nun görevden alınmasını kutlayan karşıt grup ise sevinç gösterilerinde bulunmasının yanı sıra zaman zaman Castillo yanlılarıyla çatıştı.

Peru’da siyasi krizin patlak vermesinin ardından halk, marketlere akın ederek yüklü miktarda alışveriş yaptı.

Castillo 4 başbakan, 80’den fazla bakan değiştirdi

Kabinesinde bir türlü istikrarı sağlayamayan Castillo, bir buçuk yıl içerisinde 4 başbakan ve 80’den fazla bakanla çalıştı. Seçim sürecindeki vaatlerini yerine getiremeyen Castillo’ya hakkındaki yolsuzluk iddiaları sebebiyle karşı çıkanların oranı yüzde 66’ya yükseldi.

Toplumsal huzursuzluk ve kutuplaşmanın zirve yaptığı ülkede, halk, siyasi krizin derinleşerek ekonomik boyuta evrilmesinden korkarak marketlere akın etti.

Kültürel ve sportif faaliyetlerin ertelendiği Peru’da, büyük perakendeciler ve stokçular, fiyatların hızla artabileceği korkusuyla satışları durdurdu.

Yeni seçimler 2026’da

Ülkede bu olaylar yaşanırken, Anayasa’ya göre, cumhurbaşkanı yardımcısı seçimler yapılana kadar görevi geçici olarak devralıyor. Bu kapsamda, Cumhurbaşkanı Yardımcısı görevini yürüten Dina Boluarte, 8 Aralık’ta yemin ederek “200 yıllık Peru tarihinin ilk kadın cumhurbaşkanı” oldu. Böylece siyasi istikrarın bir türlü sağlanamadığı ülkede, son 4 yılda 6 cumhurbaşkanı göreve gelmiş oldu.

Ülkede cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 2026’da yapılması planlıyor.

Dina Boluarte yemin etti 

Eski Cumhurbaşkanı Pedro Castillo’nun, Kongre tarafından “kalıcı ahlaki yetersizlik” suçlamasıyla görevinden alınmasının ardından Boluarte göreve başladı. Boluarte, alkışlar eşliğinde giriş yaptığı Kongre’deki konuşmasında, “Tanrı, ülke ve tüm Perulular adına yemin ederim ki cumhurbaşkanlığı görevini sadakatle yerine getireceğim ve Peru’nun anayasasını 26 Temmuz 2026’ya kadar savunacağım.” ifadesini kullandı.

Kurumlarda karşılığı bulunmayan bir darbe girişimi olduğunu savunan Boluarte, “Büyük sorumluluğun bilincinde olarak bu görevi üstleniyorum ve ilk işim tüm Peruluları en kapsamlı şekilde birliğe çağırmaktır. Diyalog kurmak ve varmak bize bağlıdır. Tüm siyasi güçler arasında geniş bir diyalog çağrısı yapıyorum.” dedi.

Boluarte, vatandaşların temel haklarına saygı göstereceklerini, hedeflerinin ülkenin ihtiyaç duyduğu siyasi ve ekonomik reformları gerçekleştirmek olduğunu savundu. Boluarte, göreve başladıktan hemen sonra muhalefete hitaben Kongre’de “siyasi ateşkes” çağrısında bulunarak, “ulusal birlik hükümeti” inşa etmek için destek istedi.

Boluarte, 11 Aralık’taki açıklamasında ise, bu siyasi çatışmanın ülke için sağlıklı olmadığına dikkati çekerek “Birkaç gün içinde Kongre’ye erken seçim önerisini getireceğim. Cumhurbaşkanı olarak görevim çoğunluğun iradesine uymaktır.” ifadesini kullandı.

Kongre’de önerinin kabul edilmesi halinde erken seçimin Nisan 2024’te düzenlenmesi bekleniyor.

Uzmanlar, Kongre’deki ağırlığın muhalefette olması nedeniyle Boluarte’nin, cumhurbaşkanlığı görevini seçimlerin yapılacağı 2026’ya kadar sürdürme olasılığını zayıf görüyor.

Cumhurbaşkanı, Kongre’yi nasıl feshedebilir?

El Espectador gazetesine konuşan Avukat Fernando Velezmoro, Castillo’nun Kongre’yi fesih kararının yanlış bir manevra olduğunu savundu. Castillo’nun Anayasa’ya aykırı şekilde bu kararı aldığını öne süren Velezmoro, şu ifadeleri kullandı: “Ülkenin başbakanı, izlediği politikanın desteklenmesi için Kongre’den güven oyu isteyebilir, Kongre bunu reddederse başbakanın kabinesi istifa etmek zorunda kalır. Yeni başbakan, Kongre’ye yeniden güven oyu talebinde bulunur ve kabul edilmezse işte o zaman Cumhurbaşkanı Kongre’yi feshedebilir. Böylelikle yasama meclisi seçimleri düzenlenir.”

Analist ve Yazar Gonzalo Banda ise, Castillo’nun Kongre’yi fesih kararının aceleyle alındığına işaret ederek, “Genel Kurul’daki tartışmanın sonuna kadar sabırlı olsaydı muhtemelen üçüncü kez görevden azil talebi yine 87 oya ulaşamayacaktı.” değerlendirmesinde bulundu.

Bölge devletlerinin başkanlarından tepkiler

Meksika

Meksika Devlet Başkanı Andres Manuel Lopez Obrador, sosyal medya hesabındaki paylaşımında, Castillo’nun, siyasi ve ekonomik seçkinler tarafından kendisini zor durumda bırakacak kararlar almaya zorlandığını savundu. Obrador, “Ekonomik ve siyasi seçkinlerin çıkarları ile Pedro Castillo’nun meşru cumhurbaşkanlığı başından bu yana çatışıyor. Castillo’ya karşı çatışma ve düşmanlık atmosferi oluşturuldu ne yazık ki. Onun, düşmanlarının işine gelen talihsiz kararlar aldığını düşünüyoruz.” değerlendirmesinde bulundu. Castillo ile dayanışma içinde olduğunu belirten Obrador, Peru’dan insan haklarına saygı duyulmasını ve halkın yararına istikrarın sağlanmasını istedi.

Meksika Dışişleri Bakanı Marcelo Ebrard da Twitter’daki açıklamasında, “Meksika, Peru’daki son gelişmelerden üzüntü duyuyor ve kardeş halkın iyiliği için demokrasi ve insan haklarına saygı gösterilmesini temenni ediyor.” ifadesini kullandı.

Kolombiya

Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro, tüm siyasi aktörlerin katılımıyla demokrasinin korunması çağrısında bulundu. Dışişleri Bakanlığının sitesinden ise “Kolombiya, nereden gelirse gelsin demokrasiye yönelik her türlü saldırıyı kınıyor ve demokrasinin hem cumhurbaşkanlığı hem de Kongre seçimlerinde ifade edilen halk iradesinin tanınmasını gerektirdiğini anımsıyor.” açıklaması yapıldı. Açıklamada, Peru’daki siyasi olaylardan duyulan endişe dile getirilerek, Peru halkıyla dayanışma içerisinde olunduğu belirtildi.

Ekvador

Ekvador Dışişleri Bakanlığının Twitter hesabındaki paylaşımında, Peru’da yaşananlardan “derin endişe” duyulduğu kaydedilerek, “Tüm politik aktörlerin demokrasi ve hukukun üstünlüğünü sürdürmeleri çağrısında bulunuyoruz. Uluslararası toplumu Peru’daki demokratik süreci kolaylaştırmaya çağırıyoruz.” ifadeleri kullanıldı.

Brezilya

Brezilya Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Peru’daki siyasi durumun endişeyle takip edildiği belirtildi. Cumhurbaşkanlığı görevini üstlenen Dina Boluarte’nin tebrik edildiği açıklamada, şu ifadeler kullanıldı: “Cumhurbaşkanı Pedro Castillo’nun 7 Aralık’ta aldığı ve o ülkenin anayasal çerçevesiyle bağdaşmayan tedbirler, demokrasinin ve hukukun üstünlüğünün geçerliliğini ihlal ediyor. Peru Kongresi’nin anayasal kararının, Peru’da demokratik devletin tam olarak işlemesini garanti altına alması bekleniyor.”

Arjantin

Arjantin Dışişleri Bakanlığı ise Twitter hesabından “Arjantin, kardeş Peru Cumhuriyeti’nin içinden geçmekte olduğu siyasi krizden duyduğu üzüntüyü ve derin endişesini dile getiriyor, tüm siyasi ve toplumsal aktörleri, demokratik kurumları, hukukun üstünlüğünü ve anayasal düzeni korumaya çağırıyor.” açıklamasında bulundu.

Şili

Şili Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, “Şili hükümeti, Peru Cumhuriyeti’nin içinde bulunduğu siyasi durumdan derin üzüntü duymakta ve kardeş bir ülkeyi etkileyen bu krizin demokratik mekanizmalar ve hukukun üstünlüğüne saygı yoluyla çözülebileceğine inanmaktadır.” ifadeleri kullanıldı. Açıklamada, siyasi krizin çözümünde insan hakları ve temel özgürlüklere saygı gösterilmesinin önemine değinilerek, demokrasi ile diyalog çağrısı yapıldı.

Bolivya

Bolivya Dışişleri Bakanlığının Twitter hesabından yapılan açıklamada, “Bolivya Devleti, kardeş Peru Cumhuriyeti’ni etkileyen siyasi krizin durumuyla ilgili derin endişesini dile getiriyor ve tüm siyasi aktörleri, demokratik ilkeleri, anayasal düzeni ve hukukun üstünlüğünü garanti etmeye çağırıyor.” ifadelerine yer verildi.

Amerikan Devletleri Örgütü

Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) Genel Sekreteri Luis Almagro, Peru’nun yeni Cumhurbaşkanı Dina Boluarte’yi tebrik etti. Almagro, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Peru Cumhurbaşkanı Dina Boluarte’yi ve onun ulusal birlik çağrısını selamlıyoruz. OAS’nin demokrasiye, barışa, kurumlara ve acilen demokratik yolu yeniden inşa etme ihtiyacına verdiği desteği teyit ediyoruz.” ifadesini kullandı.

Bölge devletlerinden ortak açıklama

Meksika, Kolombiya, Arjantin, Şili, Ekvador ve Bolivya dışişleri bakanlıklarının sitelerinden yapılan açıklamada, 7 Aralık’ta görevinden azledilip cezaevine gönderilen eski Cumhurbaşkanı Pedro Castillo’nun “demokratik olmayan zorbalık kurbanı” olduğu ifade edilerek Castillo’nun Peru’nun cumhurbaşkanı olarak tanındığı belirtildi. Bildiride, yaşananlardan üzüntü duyulduğu belirtilerek, “tüm siyasi aktörlerin katılımıyla hukukun ve anayasal düzenin korunması” çağrısı yapıldı. Bildiride, ülkede devam eden siyasi krizle ilgili endişeli olunduğu vurgulanarak “Hükümetlerimiz, önceki süreçte yer alan tüm aktörlerin ve vatandaşların sandıkta gösterdikleri iradeye öncelik verilmesi gerektiğine inanıyor.” ifadesine yer verildi.

Brezilya ise Peru’daki siyasi krizden Castillo’yu sorumlu tutarak, yeni Cumhurbaşkanı Boluarte’yi tebrik etti.

Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) Genel Sekreteri Luis Almagro da Boluarte’nin cumhurbaşkanlığını tanıdıklarını vurgulayarak, kendisine başarı temennilerini iletti.

Boluarte: Bu ülkelere yanlış bilgi verildiğini düşünüyorum

Bugün, Ulusal Acil Durum Operasyonları Merkezi (COEN) çıkışında gazetecilere açıklamalarda bulunan yeni Cumhurbaşkanı Dina Boluarte, şiddetin körüklenmesi için sokaklarda provokasyon yapıldığını belirterek göstericilerden sakin olmalarını istedi. Boluarte, “Şiddeti kışkırtanlara kendimizi kaptırmayalım, bu kimin işine geliyor? Kardeş olarak yaşayalım ve kucaklaşalım. Sükunet ve barış çağrısı yapıyorum, benimle diyalog kurmazsanız nasıl çözebilirim? Diyalog çizgisini bozmayalım.” ifadesini kullandı.

Ülkenin iç kesimlerindeki vandalizm eylemlerini ve kurulan barikatları hatırlatan Boluarte, olağanüstü hal kararının güvenlik konseyi toplantısında değerlendirildiğini söyledi. Boluarte, protestolarda meydana gelen ölümler nedeniyle büyük üzüntü yaşadıklarını belirterek ailelere başsağlığı dileklerini iletti.

Boluarte, kendisini cumhurbaşkanı olarak henüz tanımayan Meksika, Kolombiya, Arjantin ve Bolivya cumhurbaşkanlarını şahsen arayacağını da dile getirdi.

Pedro Castillo’ya darbe yapılmadığını savunan Boluarte, “Burada kimse başkanı görevden almadı. Olan şu ki Castillo bir darbe yaptı, Kongre’yi kapatmak ve devletin yetkilerini bir an önce devralmak istedi. Bu ülkelere yanlış bilgi verildiğini düşünüyorum.” dedi.

Boluarte kimdir?

Apurimac bölgesine bağlı Chalhuanca kasabasında 31 Mayıs 1962’de dünyaya gelen Dina Boluarte, San Martin de Porres Üniversitesinden avukat olarak mezun oldu ve aynı üniversitede lisans üstü eğitimini tamamladı. Boluarte, siyasette ilk adımını 2018’de attı, Lima eyaletine bağlı Surquillo ilçesi belediye başkanlığı için adaylığını koydu ancak başarılı olamadı. Aynı şekilde 2020’de Özgür Peru Partisi saflarında parlamento seçimlerine katılan Boluarte, yeterli oyu alamadı.

Boluarte, 29 Temmuz 2021’de dönemin Cumhurbaşkanı Castillo tarafından Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak atanmıştı.

Gösterilerde 7 kişi hayatını kaybetti

Castillo’nun görevinden azledilmesinin ardından çıkan olaylarda şu ana kadar 7 kişi öldü, 15 polis atılan patlayıcı maddelerle yaralandı. Gösterilerin şiddetlenmesi üzerine Cumhurbaşkanı Boluarte, bazı bölgelerde olağanüstü hal ilan edildiğini duyurmuştu.