Şarku’l Avsat Yeni Delhi muhabiri Prakriti Gupta’nın haberi

Bir grup üst düzey Hint diplomat Ağustos 2021’de Kabil’deki büyükelçiliklerinin boşaltılmasından bu yana ilk kez Taliban’ın üst düzey yetkilileriyle bir araya geldi.

Hint diplomatlar bu görüşmelerde iki taraf arasındaki ikili iş birliğini ilerletme konusunda gelecekte atılacak adımları ele aldı. Taliban’ın Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki ile Hint heyeti arasında yapılan görüşmeye Hint kadın diplomat Deepti Jharwal da katıldı. Konuya yakın kaynaklar, Hint kadın diplomatın heyete katılmasının, kadınların hayatın her alanına katılmasının önemi konusunda Taliban rejimine açık bir mesaj olduğunu söyledi.

Hint kıdemli strateji uzmanı Kabir Taneja, Pakistan ve Çin açısından görünüşe göre sürpriz olan bu toplantıyı Afganistan ve Hindistan taraflarının dört gözle beklediğini söyledi. Hindistan’ın Afganistan’a atfettiği büyük stratejik öneme rağmen Yeni Delhi’nin Afganistan kamuoyunda olumsuz bir imaja sahip olduğuna işaret eden Taneja, Hindistan’ın Afganistan’daki gelişmelerle ilgilenen ana aktörlerden biri olmasına rağmen Afganistan ile fiziksel sınırı olmayan tek ülke olduğunu ve Yeni Delhi’nin önümüzdeki dönemde oluşacak yeni jeopolitik durumdan uzak kalmak istemediğini kaydetti.

Hindistan’da yayın yapan bir televizyon kanalı, yakın zamanda Taliban yöneticilerinden Enes Hakkani (Taliban İçişleri Bakan Vekili ve Devlet Başkanı Yardımcısı pozisyonunda bulunan Siraceddin Hakkani’nin kardeşi) ile bir röportaj gerçekleştirdi. Enes Hakkani, bu röportajında, Hindistan’a hiçbir güvenlik endişesi duymadan Kabil’deki Büyükelçiliği’ni yeniden açma ve eskiden olduğu gibi Afgan halkıyla yeniden ilişki kurma çağrısı yaptı. Enes, “Hindistan’ın askerlerimizi eğitmesi bizim için sorun olmaz” dedi.

Taliban Afganistan’da yönetime el koyduğu sırada Hindistan’da eğitim almakta olan Afgan askerleri bugün hâlâ Hindistan’da ikamet ediyor. Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinin ardından Pakistan’ın nüfuzunun artmasıyla birlikte Hindistan Kabil Büyükelçilik çalışanlarını geri çekmişti. Nitekim Hindistan, Pakistan’a “Afganistan’ın rehberi” gözüyle bakıyor.

Taliban Siyasi Büro Başkanı Süheyl Şahin, Hindistan’la ilişkileri normalleştirmek istediklerini açıkladı. Şahin, Hindistan’ın Afganistan’da yarım kalan projelerini tamamlamak veya yeni projeler yapmak istemesi halinde bunu memnuniyetle karşılayacağını söyledi. Şahin, “Hindistan tüm ilişkilerini, şu anda Batı ülkelerinde aileleriyle birlikte yaşayan eski Kabil yönetiminin yetkililerinin şahsi görüşü doğrultusunda inşa etmemeli aksine Afganistan’da bulunan ve her zaman Afganistan’da kalacak olan Afgan halkıyla ilişkiler kurmalı. Bu onlar için iyi olur. Biz şu an iki bağımsız devlet ve hükümetiz. İlişkilerimiz ulusal çıkar, eşitlik ortak çıkarlar temelinde olmalı” dedi.

Hindistan ve hassas atmosfer

Hint heyetinin ziyareti Yeni Delhi ve Taliban arasında ilişkilerin sakin seyrettiği bir dönemde geldi. Kabil’in düşmesinin ardından Hindistan’ın Doha Büyükelçisi Deepak Mittal, Taliban’ın Doha’daki yöneticilerinden Şir Muhammed Abbas ile bir araya geldi. Görüşme talebi Taliban’dan geldi ve Hindistan Büyükelçiliği binasında gerçekleşti. Abbas 1980’lerde Afgan Silahlı Kuvvetleri mensubu olarak askeri eğitimini Hindistan’ın Dehradun kentinde tamamladı.

Yeni Delhi geçtiğimiz son aylarda Afganistan’daki geçici hükümetle ilişki kurma hususunda sınırlı adımlar attı. Bu kapsamda Afgan halkına insani yardımlar ve Kovid-19 aşıları gönderdi.

Hindistan, 2001’deki ABD işgalinden sonra Afganistan’da 500’den fazla projeyle 3 milyar doların üzerinde yatırım yaptı. Afganistan’ın çeşitli bölgelerindeki bu projeler enerji, su, yol, sağlık ve tarım sektörlerinde yoğunlaşıyor.

Güvenlik analisti Sushant Sareen, “Hindistan büyük ihtimalle yatırım yaptığı kalkınma projelerinin bazılarını tamamlayacak. Yeni Delhi’nin son 20 yılda büyüyen iyi niyetleri dağıtmasına gerek yok. Taliban’la yeniden ilişki kurulması için Hindistan bölgesel istikrar ve güvenlik garantilerine bağlı kalmaya devam ediyor. Nitekim Pakistan’da konuşlanan Ceyş Muhammed ve Asker Tayba gibi terör örgütlerinin Afganistan topraklarını kullandığına dair haberler çıkıyor. Bu durumun Hindistan üzerinde tehlikeli yansımaları olur. Güven inşa edici birtakım adımların atılması, Afganistan’da çıkar sahibi bir taraf olan Hindistan’ın konumunu güçlendirebilir ve Pakistan’ı bu hareketlerinden geri adım atmaya zorlayabilir” diye konuştu.

Ayrıca Taliban’ın geçen ay bayram kutlamaları dolayısıyla ailesiyle görüşmesi için Dr. Abdullah Abdullah’ın Yeni Delhi’ye seyahat etmesine izin vermesi, siyasi düzlemde meydana gelen bir diğer büyük değişim olarak kabul ediliyor. Abdullah’ın beraberinde Yeni Delhi’ye bir mesaj götürdüğü değerlendirmeleri yapılıyor.

ABD’nin Afganistan Özel Temsilcisi Thomas West’in son dönemde sık sık Hindistan’ı ziyaret etmesi dikkat çekiyor. West’in Yeni Delhi’deki temasları kapsamında Afganistan’ı ziyaret eden Hint heyetinin başkanı JP Singh ile birlikte Dr. Abdullah’la görüştüğü belirtiliyor. Taliban’ın Pakistan çizgisine uyma konusundaki isteksizliği, Yeni Delhi’yi cesaretlendiren hususlardan biri.

Taliban’ın Kabil’in kontrolünü ele geçirmesinden sonra İslamabad, Afganistan’daki karar alma mekanizmasının sahibi olmayı ummuştu ancak işler kendi senaryosuna göre gerçekleşmedi. Güvenlik analisti Sushant Sareen, Afgan ve Pakistan ilişkilerindeki dönüşümün Hindistan’ı Taliban ile etkileşim kurmaya ve yakın gelecekte bu tür ziyaretlerin artması için çalışmaya sevk ettiğini söyledi.

Hindistan’ın Kabil Büyükelçiliği’nin yeniden açılması ihtimaline Pakistan’ın tepkisi

Hindistan’ın eski Kabil Büyükelçisi Jayant Prasad, açıklamasında, “Hindistan Kabil Büyükelçiliği’ni açmada dikkatli olacaktır. Çünkü Hindistan, Taliban’dan bazı kişilerin birkaç kez Afganistan’daki çıkarlarına saldırdığı gerçeğini görmezden gelemez. Kabil’deki yönetimin sunacağı güvenlik garantileri uygun bir biçimde değerlendirilmeli. Ayrıca büyükelçiliğin yeniden açılması hiçbir şekilde Hindistan’ın Taliban hükümetini tanıması anlamına gelmemelidir. Çeşitli insani ihtiyaçlarının karşılanması konusunda Hindistan’a güvenen Afgan halkıyla irtibat korunmalıdır” ifadelerini kullandı.

Pakistan, hiçbir ülkenin Afganistan’da zarar verici bir rol oynamasını istemediğini söyledi. Pakistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Asım İftihar şunları söyledi:

“Hindistan’ın Afganistan’daki rolüne ilişkin görüşlerimiz tarihsel açıdan gayet iyi biliniyor. Bizim arzu ettiğimiz ve arzuladığımız şey barışçıl, istikrarlı ve müreffeh bir Afganistan. Genel bağlamda kimsenin herhangi bir şekilde olumsuz ve zarar verici bir rol oynadığını görmek istemiyoruz.”

Pakistanlı siyasi analist Kamer Şeyma, Youtube kanalında paylaştığı videoda, “Pakistan, Taliban’ın Hindistan’a zeytin dalı uzatacağına asla ihtimal vermiyor. 20 yıl boyunca Taliban’ı desteklediğimizden ve Afganistan’da 40 yıldır yatırım yapmamız nedeniyle Afganistan’ı her zaman arka bahçemiz olarak düşündük. Önümüzde duran asıl meydan okuma Hindistan’ı Afganistan’dan uzaklaştırmaktı. Ancak Taliban, Pakistan’dan bağımsız bir dış politika yürütüyor. Hükümetimiz bu durumu açıklamalı. Taliban, Hindistan’ın uluslararası arenada söz sahibi olduğunu ve Pakistan’ın da izole edildiğinin farkında. Taliban’ın uluslararası meşruiyete, diplomasiye ve ekonomiye ihtiyacı var. Hindistan ona bunları sağlayabilir” diye konuştu.

Eski bakan Kabil’e geri döndü

Taliban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesinin ardından ölüm korkusuyla ülkeyi terk eden ve son dönemde ülkeye geri dönmeye başlayan eski yetkililer grubuna yeni bir isim eklendi. Daha önce Afganistan’da Hamid Karzai ve Eşref Gani hükümetlerinde önemli pozisyonlarda görev alan eski bakanlardan Gulam Faruk Vardak dün Türkiye’den Afganistan’a geri döndü.

Vardak’ın bu dönüşü, Taliban’ın önemli isimlere güvenlik garantileri vermesinin ardından geldi. Taliban, İstihbarat Direktörü ve Ordu Komutanı’nın da aralarında bulunduğu 9 kişilik bir komite kurdu. Bu komite ülkeye geri dönmesine izin verilecek isimler üzerinde istişareler yapıyor. Komite, eski Afgan yetkililere af ve geri dönme garantisi çıkarmanın yanı sıra bu isimlere özel sektörlerde iş bulma yetkisine de sahip.

Uluslararası kuruluşlar ve medya, dünyanın çeşitli bölgelerindeki eski Afgan yetkililerin ve özellikle de güvenlik yetkililerinin geçen yıldan bu yana intikam eylemleriyle karşılaştığını bildiriyor. Taliban ise bu tür eylemlere izin vermediğini ve af emrini ihlal edenlere karşı harekete geçtiğini iddia ediyor.

Söz konusu Komite Sözcüsü Ahmed Vasık, Reuters’a yaptığı açıklamada, geri dönmesi beklenen yetkililer arasında ayrıca Savunma Bakanlığı Sözcüsü, Ulusal Elektrik Şirketi Eski Başkanı ve bazı askeri yetkililerin bulunduğunu söyledi.

Gulam Faruk Vardak yaptığı açıklamada, “Yetkililerin çoğu dönmeyi düşünüyor. Küçük bir grup dönmemi istemese de vatanımda saygı ve mutluluk hissettim” dedi.

Afganistan’ın önde gelen yetkililerinin çoğu Taliban’ın Ağustos 2021’de yönetimi ele geçirmesinin ardından ülkeyi terk etti. Bu yetkililer arasında eski Cumhurbaşkanı Eşref Gani de bulunuyor. Hamid Karzai ise Kabil’de kalmaya devam etti.