mRNA bazlı koronavirüs aşısını geliştiren Alman biyoteknoloji firması BioNTech’i temsil eden bir şirketin, Afrika’daki aşı üretim çabalarını baltaladığı öne sürüldü.

Britanya Tabipler Birliğinin bilimsel yayını BMJ’de yayımlanan bir makalede, kENUP Vakfı adlı danışmanlık şirketi, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) Afrika merkezli sağlık şirketlerine Kovid-19 aşılarını üretmesi için verdiği desteğe engel olmakla suçlandı.

Güney Afrika merkezli, Afrigen ve Biovac Enstitüsü adlı iki şirket; DSÖ, İlaç Patent Havuzu (MPP), Güney Afrika Tıbbi Araştırma Konseyi ve Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) gibi kuruluşların rehberliğinde mRNA aşısı geliştirmek ve üretmek için bir konsorsiyum oluşturmuştu.

BMJ’nin elde ettiği belgelere göre KENUP Vakfı’ndan yetkililer, geçen yıl 11-14 Ağustos’ta ülkeyi ziyaret etti ve Güney Afrika hükümetine merkezin faaliyetinin durdurulması gerektiğini söyleyen bir belge gönderdi.

Belgede şu ifadeler yer alıyordu:

DSÖ Aşı Teknolojisi Transfer Merkezi’nin Moderna’nın Kovid-19 aşısının üretim sürecini kopyalama projesi derhal sonlandırılmalıdır. Bu, Afrigen, BioVac ve Moderna’nın zarar görmesini önlemek içindir.

kENUP’ın sunduğu karşı öneri ise BioNTech’in teklifini destekler nitelikteydi. BioNTech, deniz konteynırlarında kurulu mRNA fabrikalarını, başlangıçta firmanın kendi çalışanlarıyla birlikte Avrupa’dan Afrika’ya sevk etmeyi öneriyordu.

BMJ makalesinin yazarı Madlen Davies ise DSÖ’nün Güney Afrika’da Haziran 2021’de açılan teknoloji transfer merkezinin, kıtanın dört bir yanından şirketlere ve bilim insanlarına mRNA teknolojisini nasıl kullanacaklarını öğretmek ve Moderna’nın aşısını yeniden oluşturmak için kamuya açık bilgileri kullandığını ifade etti.

Davies’e göre Güney Afrika yasaları, bilim insanları ve üreticilere patentten bağımsız araştırma ve geliştirme yetkisi veren bir hüküm içeriyor. Bu da merkezin Moderna aşısı üzerinde “tersine mühendislik” çalışmaları yürütmesinin yasal olduğu anlamına geliyor. Tersine mühendislik, bir aygıtın veya sistemin yapısının ya da işlevinin çıkarımcı bir akıl yürütme analiziyle keşfedilmesi anlamına geliyor.

Moderna ayrıca Kovid-19’la ilgili patentlerini uygulamama sözü vermişti. Merkez şu anda aşı üretiminin diğer süreçlerine vakıf olmak için de Moderna’yla görüşüyor.

İlaç Patent Havuzu’nun genel müdürü Charles Gore, patent ihlali iddiasını “saçma” diye niteledi:

Açıkçası Afrika’yı dolaşan birileri patentleri ihlal edeceğimizi söylüyor, bu tamamen yalan ve son derece talihsiz bir durum.

Afrigen’in genel müdürü Petro Terblanche de, “KENUP’ın birçok forumda aktif olarak Afrigen’in çalışmalarını neden baltalamaya çalıştığını anlamıyorum” dedi:

Aşı üretmek için harcayabileceğim enerjiyi tüketiyor.

Afrigen, Ocak 2022’de ilgili aşıyı başarıyla yeniden ürettiklerini duyurmuştu. Firma şimdi aşıyı daha ucuza üretmenin ve kolayca depolamanın yollarını arıyor.

Derleyen: Çağla Üren
Kaynak: Independent Türkçe, BMJ, EurekAlert