İbrahim Eryiğit

Günlük çıkma gibi çok hızlı ve yoğun tempoyu sırtlayan gazetelerin, her alanda olduğu gibi kültür, sanat ve edebiyat alanında da bir duruşunun ve söyleyeceği sözlerinin olması gerektiğini ortalama her gazete okuyucusu bilir. Günümüzde, sayfalarını çeşitli ajansların ortak havuzundaki haberlerle dolduran ve Basın İlan Kurumu’ndan rant devşirmek için çıkan yayınların gazete sayılmadığını ortaokul öğrencileri bile biliyor. Günlük popüler kültürü baş tacı ederek sayfalarını dolduran bu tür yayınlar, her dönemde mevcut iktidarların yanında bir şekilde yer bularak lüks hayatlarını yaşama eylemlerini başarıyla sürdürmektedirler. 

Gazetelerde kültür, edebiyat ve sanat ile ilgili haber ve yazıların, 1970 ve 1980’li yıllardan itibaren bağımsız sayfalarda yayımlanmaya başladığını biliyorum. O dönemlerde çıkan gazetelerin çoğu ağırlıklı olarak bu sayfalara özel bir önem veriyorlardı. Özellikle Yeni Devir, Yeni Ortam, Cumhuriyet, Milliyet ve Tercüman hemen aklıma geliveren gazeteler. 1990’lardan sonra magazinleşme, popüler kültür, ekonomi ve siyasetteki liberalleşme eğiliminin etkisiyle bu sayfaların içeriği sığlaşmıştır. Gazetelerdeki kültür, sanat ve edebiyat ile ilgili haberler ünlü ve popüler isim ve eserler ile magazinel yönü ağır basan kişi ve olayları konu edinmiştir; nicelik, niteliğin önüne geçmiştir. Kültür, sanat ve edebiyattan esirgenen sayfalar, ilan ve reklamlara ya da başta ekonomi olmak üzere farklı içeriklere ayrılmıştır.”(*)

Basın İlan Kurumu verilerine göre, Türkiye genelinde toplam 821 günlük gazete yayınlanıyor. Bu sayının 521 tanesini yerel günlük gazeteler oluşturuyor. Yerel gazetelerin 122 tanesi ise ilçelerde yayınlanıyor. Büyük çoğunluğunu gazetemsi yayınların kapladığı ülkemizde, bir gazetenin gerçek işlevini yerine getirmesinin zorluğunu sıradan bir okuyucu bile takdir eder. Son dönemlerde internetin yaygınlaşmasıyla birlikte, bilinçli bir gazete okuru bile gazetesini para vererek bayiden satın almak yerine, ücretsiz olarak bilgisayarından, tabletinden veya cep telefonundan okumayı tercih ediyor. Orta Asya bozkırlarında doğan ve süreç içinde gelişen Sözlü Edebiyatımız, yakın zamana kadar Yazılı Edebiyat olarak vücut bulmuş ve ortaya devasa eserler bırakmış ama şimdilerde yerini yavaş yavaş Dijital Edebiyata bırakıyor durumdadır. Bu durumdan sanat, edebiyat ve kültür alanında çıkan dergiler de olumsuz anlamda paylarını almış durumdalar. Gazetelerimizin hemen hemen hepsi gasp, cinayet (özellikle de kadın cinayetleri), dolandırıcılık ve trafik kazaları gibi olumsuz haberleri baş sayfalarda ve üçüncü sayfalarda vermeyi adet haline getirmişler nedense. Gazetelere reklam geldiğinde en başta gözden çıkarılacak sayfa ya da sütunların kültür, sanat ve edebiyata ait olduğunu da eklemek istiyorum. Kültür, sanat ve edebiyat sayfaları iç ve dış politika, ekonomi, magazin haberlerinden sonra yer bulabiliyor, o da bulabilirse. Burada istisnai üç gazete var: Karar, Milliyet ve Türkiye. Bunlarda kültür, sanat ve edebiyat sayfası gazetelerin ikinci sayfalarında yer alıyor.

Bu yazıda, gazetelerin verdikleri Kitap eklerinden söz etmemek de olmaz. Cumhuriyet ve Hürriyet haftada bir, Sözcü ve Yeni Şafak ayda bir kitap eki veriyorlar. Kitap eklerinin kültürümüz adına önemli bir kazanım olduğunu da belirtmek isterim.

Yazdığım bütün bu olumsuzluklara rağmen, sayıları bir elin parmaklarını geçmeyen gazeteler sanat, edebiyat ve kültür alanına verdikleri önemi sürdürmeye devam etmektedirler. İşte o gazeteler ve bu konuya ayırdıkları sayfalar:

Anayurt, 7. sayfa, tam sayfa, yöneten ismi yok

Aydınlık, 13. sayfa, tam sayfa, Yöneten: Ali Ulusoy

BirGün, 15. sayfa, tam sayfa, Yöneten: Kardelen Tatar

Cumhuriyet, 13. sayfa, tam sayfa (bazen iki sayfa), yöneten ismi yok

Evrensel, 10. sayfa, tam sayfa, yöneten ismi yok

Karar, 2. sayfa, tam sayfa, Yöneten: Saliha Sultan

Milliyet, 2. sayfa, tam sayfa, Yöneten: Efnan Atmaca

Türkiye, 2. sayfa, tam sayfa, Yöneten: Murat Öztekin

Yeniçağ, 13. sayfa, yarım sayfa, yöneten ismi yok

(*) Doç. Dr. Salih Seyhan, Doç. Dr. Hakan Temiztürk, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/3 Winter 2014, p. 1277-1288, Ankara