Kırgızistan Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezinden yapılan açıklamaya göre, Çaparov, 11 Nisan’da referandumla kabul edilen yeni anayasanın yürürlüğe girmesini öngören kanunu yürütme, yargı ve yasama organların temsilcilerinin katıldığı törende imzaladı.

Yeni anayasanın yürürlüğe girmesiyle Kırgızistan, 2010’dan bu yana uygulanan “parlamenter sistem”den vazgeçerek “Cumhurbaşkanlığı sistemi”ne geçti.

Yeni sistemde, bakanlar, üst düzey kamu görevlileri ve valiler cumhurbaşkanı tarafından atanacak.

Ülkede ayrıca tavsiye niteliğinde kararlar alacak “Halk Kurultayı” adlı yeni bir kuruluş oluşturulacak.

Kırgız halkının yüzde 79,18’i, referandumda ülkenin “Cumhurbaşkanlığı​​​​​​​ sistemi”ne geçmesine destek vermişti.

Anayasa değişikliği fikri, salgının en etkili olduğu dönemde ortaya çıktı

Kırgızistan için en uygun sistemin devlet başkanlığı olduğu düşüncesi, Kovid-19 salgınının en etkili olduğu 2020 ilkbahar döneminde Meclis Genel Kurulu’nda gündeme geldi.

Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov’un istifasını getiren 5-15 Ekim 2020’deki kitlesel protesto gösterileri sırasında cezaevinden taraftarlarınca çıkarılan eski Milliyetçi Ata Yurt Partisi Milletvekili Sadır Caparov, siyasi yönetimde sorumluluğu artıracak anayasal reform sürecini başlatan isim oldu.

Özgürlüğüne kavuşturulmasının 97. gününde Cumhurbaşkanı seçilerek ülkeyi 6 yıl yönetme hakkını elde eden Caparov, 2010’dan bu yana yönetilen “parlamenter” sistemden “devlet başkanlık” sistemine geçilmesine ilişkin Anayasa değişikliği referandumunun 11 Nisan’da yapılmasını öngören kanunu 12 Mart’ta onayladı.

“Devlet Başkanlık sistemi” olarak bilinen ve “Han Anayasası” şeklinde eleştirilen yeni Anayasa taslağının tam metni, ilk kez 12 Mart’ta cumhurbaşkanlığı resmi internet sitesinde çıktı ve kampanya döneminde 26 Mart’ta 1 milyon 100 bin nüsha basılan Resmi Gazete’de yayımlandı.

Anayasa Uzlaşma Komisyonunda 2,5 ayda görüşülerek Adalet Bakanlığınca hazırlanan Anayasa değişikliği teklifi, kamuoyunda tartışmaya açılmasının ardından görüşmelerin oldukça sakin ve hızlı geçtiği Meclis Genel Kurulunda kabul edildi.

Yeni siyasi yönetim, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini tercih etti

Bu yıl 10 Ocak’ta yapılan Anayasa referandumuyla Kırgızistan’ın devlet başkanlığı yönetim sistemine geçmesi yüzde 79,18 oy oranıyla kabul edilirken yarın gerçekleşecek Anayasa referandumunda ise cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini öngören Anayasa taslağı oylanacak.

Anayasada yapılan yönetim değişikliğiyle tavsiye kararı alabilecek “Halk Kurultayı” adlı yeni bir organ oluşturulacak, Başbakanlık makamı kaldırılacak ve bunun yerine Bakanlar Kurulu Başkanı ve Devlet Sekreteri makamı da şekillendirilecek.

Bakanlar Kurulu Başkanlığı görevini Cumhurbaşkanlığı İdare Başkanı yürütecek.

Geniş yetkililerle donatılan ve ülkede her şeyden sorumlu olacak Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu üye adaylarını ve yapısını belirleyecek, Meclisin onayıyla Bakanlar Kurulu başkan yardımcılarını ve üyelerini atayacak.

Cumhurbaşkanı, Meclis ile Halk Kurultayının teklifi üzerine ya da kendi inisiyatifini kullanarak Bakanlar Kurulu Başkanı ve üyelerinin görevine son verebilecek.

Cumhurbaşkanı İdare Başkanı’nın istifası veya görevinden alınması durumunda Bakanlar Kurulu üyelerinin istifasına gerek kalmayacak. Yeni sistemde, bütçeyi de Bakanlar Kurulu Meclise sunacak.

Kamudaki tüm atamalar, cumhurbaşkanı yetkisinde olacak

Aynı zamanda yürütmenin başı olarak kararname çıkarma yetkisine sahip olacak Cumhurbaşkanı, kamudaki tüm atamaları yapacak.

Cumhurbaşkanı, yargı organlarında Anayasa ve Yüksek (Yargıtay) Mahkemesi hakimlerini, yeni oluşturulacak Adalet İşleri Konseyinin önerisi üzerine Meclisin onayından sonra atayabilecek, yerel mahkeme hakimlerinin atamalarında Adalet İşleri Konseyinin önerisi yeterli sayılacak.

Adalet İşleri Konseyi üyeleri, Cumhurbaşkanı, Meclis, Halk Kurultayı temsilcileri ve hukuk camiasından oluşacak.

Vatandaşlık verme ve vatandaşlıktan çıkarılma yetkisi kararı, Cumhurbaşkanın da kalacak.

Caparov, cumhurbaşkanlığı görevini 2027’ye kadar sürdürecek

Anayasa’da bu yıl cumhurbaşkanlığı görevine 6 yıl süreyle seçilen Sadır Caparov’un bu zamanı doldurana dek görevini sürdüreceği belirtilirken, Anayasa’da ülkenin devlet dili Kırgızca, resmi dili Rusça statüsü korundu.

Meclis, kanun koyma, değiştirme ve kaldırma yetkilerini kullanmaya devam edecek.

Mecliste sandalye sayısı 120’den 90’a düşürülecek, milletvekili seçilme yaşı 21’den 25’e çıkarılacak.

Kanun teklifi taslağı hazırlama inisiyatifinde 10 bin seçmen, cumhurbaşkanı, milletvekilleri, Bakanlar Kurulu Başkanı, Yüksek Mahkeme, Halk Kurultayı ve Başsavcı da olacak.

Yeni Anayasa, bu yıl yapılacak milletvekili seçimlerine ilişkin yasal altyapıyı da düzenliyor.

Vatandaşların, kanunun verdiği yetkilere göre, davaya konu olan tarafları uzlaştırmak ve hukuka aykırı olmayan adil kararlar vermek amacıyla Aksakal Mahkemeleri kurma yetkisi elinden alınmayacak.