Türkiye, Nijerya, Mısır, Pakistan, Endonezya, İran, Malezya ve Bangladeş‘in aralarında bulunduğu D-8, dış politikada G-7’lere karşı gelişmekte olan Müslüman ülkeleri bir araya getirmek için 23 yıl önce ilan edildi.

İstanbul’da 15 Haziran 1997’de yapılan üye devlet ve hükümet başkanları zirvesinde İstanbul Deklarasyonu ile kurulan D-8, kalkınmada iş birliğini sağlamaya, üye ülkeler arasındaki ticareti ve iş birliğini artırmaya yönelik uluslararası bir örgüt.

Küresel bir oluşum

Bir milyarı aşkın nüfusla sekiz Müslüman ülkenin Türkiye’nin liderliğiyle oluşturduğu D-8, ilkeleri ve kapsadığı coğrafi alanla bölgesel olmaktan çok küresel bir oluşum özelliği taşıyor.

D-8’in hedefleri arasında, üye ülkelerin küresel ekonomideki konumlarının geliştirilmesi, ticari ilişkilerde farklı ve yeni fırsatların ortaya konulması, uluslararası düzeyde karar verme süreçlerine katılımın artırılması ve yaşam standartlarının geliştirilmesi yer alıyor.

Örgüt, üye ülkelerin, diğer üye oldukları uluslararası ve bölgesel örgütlerden doğan ikili veya çoklu taahhütleri üzerinde olumsuz etkisi olmayan bir forum niteliğinde.

D-8’in kuruluşundaki ana düşünce: “Barış, diyalog, iş birliği, adalet, eşitlik ve demokrasi”

Erbakan, Ekim 1996’da İstanbul’da düzenlenen “Kalkınmada İş birliği” konferansında, gelişmekte olan Müslüman ülkeler arasında iş birliği yapma fikrini vurgulamıştı.

Konferansa Bangladeş, Mısır, Endonezya, İran, Malezya, Nijerya ve Pakistan’dan temsilciler katılmıştı. Fikir, Güney Doğu Asya’dan Afrika’ya uzanan ülkeler arasında iş birliğini öngörüyordu.

D-8’in kurulmasındaki ilk adım olan bu konferans, örgütün resmi olarak oluşturulduğu bir dizi hazırlık toplantısı sonrasında gerçekleştirilmişti.

D-8’in ana hedefleri, 1997’de yapılan Birinci Zirve Deklarasyonu’nda, “barış, diyalog, iş birliği, adalet, eşitlik ve demokrasi” yer aldı.

Erbakan, 12’nci kuruluş yıl dönümünde D-8 için, “Zulüm dünyası yerine yeni bir adil dünya düzeni kurulması zorunlu hale gelmiştir. D-8’ler yeni bir saadet dünyası ve adil düzen kurulması adımı ve bu dünyanın çekirdeğidir.” ifadelerini kullanmıştı.

D-8 örgütsel yapısı

D-8’in en üst yönetim organı “Zirve” üye ülke devlet başkanlarından oluşuyor ve iki yılda bir toplanıyor. Üye ülke dışişleri bakanlarının oluşturduğu “Konsey” ise oluşumun politik kararları aldığı ve sorunları kapsamlı şekilde tartıştığı forum görevini görüyor.

D-8’in yürütme organı “Komisyon” üye ülkelerin atadığı yetkililerden oluşuyor. Komiser ya da komisyoner adı verilen bu birimin üyeleri kendi ülkesindeki ulusal koordinasyondan sorumlu bulunuyor. D-8 sekretaryası ise İstanbul’da bulunuyor ve üyeler arası iletişim, bilgi paylaşımı ile toplantı ve organizasyon düzenlemelerini gerçekleştiriyor.

Dönem başkanlıkları

İlk zirvesini 1997’de İstanbul’da düzenleyen örgüt, sırayla Mart 1999’da Dakka’da, Şubat 2001’de Kahire’de, Şubat 2004’te Tahran’da, Mayıs 2006’da Bali’de, Temmuz 2008’de Kuala Lumpur’da, Temmuz 2010’da Abuja’da, Kasım 2012’de İslamabad’da ve en son zirvesini de Ekim 2017’de İstanbul’da olmak üzere şu ana dek 9 zirve düzenledi.

D-8’in ekim 2017’den beri dönem başkanlığını Türkiye yapıyor. Bangladeş’in ev sahipliğinde bu sene toplanması planlanan 10’uncu zirve toplantısının yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını dolayısıyla ertelenmesi söz konusu. Zirvenin bu yılın sonuna doğru ya da gelecek yıl içerisinde yapılması planlanıyor. Bu zirvede, dönem başkanlığı Türkiye’den Bangladeş’e devredilecek. Türkiye, kuruluşundan bu yana 2 defa dönem başkanlığını üstlendi.

110 milyar dolar iç ticaret hacmine sahip ekonomik bir güç merkezi

D-8 Genel Sekreteri Büyükelçi Dato Ku Jaafar Ku Shaari, 23’üncü kuruluş yıl dönümü bir mesaj yayımladı. Mesajda şu ifadeler yer aldı:

“23 yıl sonra, D-8, 4 trilyon ABD doları toplam gayri safi yurtiçi hasılada (GSYİH) ve 110 milyar dolar iç ticaret hacmine sahip ekonomik bir güç merkezi haline geldi ve çeşitli sektörel yollarda iş birliğini daha da genişletti ve derinleştirdi. Bu 23 yıl boyunca, sürekli artan iş birliği ve dayanışma ile üye devletler, kurumun ana faaliyet alanlarında önemli gelişmelere imza attı. İçerdeki ortaklığımızı güçlendirmekle kalmayıp aynı zamanda uluslararası organizasyonlar, kurumlar, ticaret odaları, iş dünyası ve özel sektör ile yeni iş birliği yolları kurduk.”

İşbirliği yaptığı kurum ve kuruluşlar

D-8 kurulduğu günden bu yana çeşitli bölgesel ve küresel alanda çeşitli iş birlikleri yaptı.

Birleşmiş Milletler’de (BM) gözlemci statüsüne de sahip olan D-8, BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı, İslam Kalkınma Bankası, Chatham House, İslam İşbirliği Teşkilatı, Afrika-Asya Kırsal Kalkınma Teşkilatı, İslam Bilimsel Araştırmalar Merkezi, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Sabiha Gökçen Havalimanı, BM Kentler ve Yerel Yönetimler Orta Doğu ve Batı Asya Bölge Teşkilatı, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, Nijerya Haber Ajansı, Anadolu Ajansı ve Anadolu Gençlik Derneği gibi kuruluşlarla da iş birliklerine imza attı.

Anadolu Ajansı (AA) ile D-8 arasında 14 Ocak 2019’da iş birliği protokolü imzalanmıştı. Protokol kapsamında D-8’in Global İletişim Ortağı olan AA, D-8’in faaliyetlerini takip edip, yayın yaptığı tüm dillere çevirerek dünya medyasına sunuyor.

AA, D-8 üyesi ülkelerin yaptığı ortak çalışmaları daha etkin duyurarak, organizasyonun gelişimine katkı sunuyor.