ARAMCO Dosyası

Saudi Aramco ilk olarak 1933 yılında Suudi Kral Abdulaziz İbni el Suud ve ABD Başkanı Franklin Rosvelt tarafından ortaklık olarak California Arabian Standard Oil Company (CASOC) adıyla kuruldu.

Şirket II. Dünya Savaşı sonlarına doğru bugünkü adı olan Aramco (Arabian Oil Company) adını aldı.

Bu arada diğer dünya devi petrol şirketleri de şirketten hisse alarak şirkete ortak oldular.

Suudiler 1950’lerde yoğun olarak şirket yönetim kuruluna girmeye başladılar. 1973-1980 arası hisse alımlarını yoğunlaştıran Suudiler 1980 yılında hisselerin %100’üne sahip olup 1988 yılında şirketi tamamen Suudi Krallığına bağlı bir devlet şirketi haline getirdiler.

G8’deki ilk 3 büyük ekonomiye sahip olan ülkeler haricindeki Dünya üzerindeki bütün ülkelerden daha büyük bir ekonomiye sahip olan şirket petrol ve doğalgaz arama, çıkartma, ihraç, petrokimya, rafineri sektöründe çalışıyor.

Bunun yanı sıra sağlık (360.000 kişilik hastane), medya, finans,eğitim (bünyesinde bir üniversite mevcut), inşaat, elektrik üretimi, sanayi için ucuz enerji üretimi ,su kaynaklarına erişim, deniz suyu arıtma alanlarında da baskın role sahip.

Merkezi Suudi Arabistan’da bulunan şirketin 60.000 çalışanı(%90’ı Suudi) var. Ayrıca; Güney Kore, Avrupa, Japonya, Singapur, Malezya, Çin, Filipinler başta olmak üzere birçok ülkede petrol ve doğalgaz rafinerilerine iştirakleri mevcut bir uluslararası şirket pozisyonunda.

Suudi Arabistan’ın Petrol Rezervi

2016 OPEC verilerine göre dünya petrol rezervinin %16’sına tek başınasahip olan Suudi Arabistan’ın tahmini petrol rezervi 266.21 miyar varil.

Günlük 10.5 milyon varil petrol üretimiyle bu alanda da dünyada zirvede yer alan Suudi Arabistan’ı günlük 10 milyon varil üretimle Rusya takip ediyor.

ARAMCO’nun Getirisi Nedir?

Devasa bir ekonomik güce sahip olan Aramco, Suudi Arabistan ekonomisinin de bel kemiği konumunda.

IMF 2017 verilerine göre;

Ülke ekonomisi gelirlerinin %87’sini, ihracatın %90’ını, GSYH’nin %42’sini petrolden dolayısıyla Aramco’dan sağlıyor.

Yine son yılın ilk yarısında 33.8 milyar dolar kar açıklayan şirket Apple, Samsung, Microsoft gibi devleri geride bırakarak zirvede yer aldı.

Anlata anlata bitiremediğimiz bu şirketin yönetimi tamamen devlete bağlı ve kamu şirketi konumunda. Fakat 2016 Ocak’ta Suudi Kralı şirketin %5’lik kısmının halka arz edileceğini duyurarak tüm Dünyayı heyecanlandırdı.

Kral bu açılımla;

-Halka arzı ilk olarak Suudi Borsası Tedavul’da yaparak hem ülke borsasını Dünyaya tanıtmayı, hem de yabancı sermayeyi ülkeye çekmeyi,

-Petrole bağlı olan ülke ekonomisine alternatif seçenekler oluşturmayı,

-Şirketin özsermayesine dokunmadan finansman elde edebilmesini sağlamayı amaçladı.

Bunun yanı sıra bu halka arzın bazı riskleri de mevcut;

– Aramco devlet yönetiminde olduğu için yönetimi şeffaf değil.
– Suudi Yönetimi mevcut petrol rezervini resmi olarak açıklamıyor.
– Suud ailesinde bu fikre karşı çıkanlar var.

Bu etmenlerde finans uzmanları tarafından yatırımcıları çekimser hale getirebilecek riskli etmenler olarak yorumlanıyor.

Mevcut durum bu iken tüm dünyayı heyecanlandıran ve tarihin en büyük halka arzı olması beklenen bu hamlenin duyurulmasının üzerinden 3 sene geçmesine rağmen hala somut bir adım atılmadı.

Bunun nedeni olarak öne sürülen tezler ise;

Malum halka arzın tedavül dışından, yurt dışındaki halka arzının hangi borsada olacağı.

Adaylar, New York Borsası, Londra Borsası ve Hong Kong Borsası Mevcut şartlarda yapılacak halka arzın Suudi Finans Uzmanlarının görüşüne göre Veliaht Prens Selman’ın “Vizyon 2030” planı kapsamında hedefi olan Aramco’nun %5’inin halka arzıyla elde etmeyi planladığı 100 Milyar Dolarlık gelir ve hedeflenen piyasa değeri 2 Trilyon Dolara ulaşılamayacak olması.

Açıkcası göstermelik gibi duran 2. tezden ziyade 1.tezin bu açılımı geciktiriyor olması daha muhtemel. Zira üç adayında iştahını müthiş şekilde kabartan bu halka arzın hangi ülkede yapılacağı konusunda özellikle ABD ve İngiltere’nin hamleleri belirleyici olacak ve taraflardan birinin mutlak zaferi, üstünlüğü ne zaman hissedilirse açılımın o zaman yapılması bekleniyor.

Geçtiğimiz aylarda Donald Trump’ın Asya Turu sırasında Aramco’yu, uzun süredir sırtını finansal piyasalara yaslayan ve üretim yerine kısa dönemli finansal karı tercih eden Amerikan şirketlerine alternatif üretmek için New York Borsasına açık daveti sonrasında Suud ailesine yapılan yolsuzluk operasyonuda bu hamlelerden biri olarak görünüyor.

Ayrıca bu hamleyle ABD’nin şuan için bu rekabette daha güçlü konuma geldiği ve Suud ailesindeki muhaliflerini etkisiz hale getirdiği şeklinde yorumlanıyor.

Öte yandan son 3 yıldır bu halka arzın Londra Borsası’nda olması için tüm lobilerini kullanan ve Suud yönetimiyle üst düzey birçok görüşme gerçekleştiren Britanya’lı yöneticiler son olarak Londra Borsası’na giriş şartlarında devlet şirketlerine yönelik özellikle giriş aşaması için yeni düzenlemeler yaparak şartları Aramco için daha cazip bir hale getirme konusunda adımlar attı.

Çin’in bu konuda hangi hamleleri yapacağını ise önümüzdeki günler gösterecek.
Son yaptığı açıklamayla halka arzdan vazgeçildiğini yalanlayan ve açılımın 2019’a kaydırıldığını duyuran Suudi yetkililer, şuan için ibrenin ABD’ye doğru kaydığı bu 3 dev arasındaki seçim yapma konusunun daha uzun bir süre terleteceği aşikar.

Kaynakça
www.saudiaramco.com/en/home/about/who-we-are.html
Suudi Arabistan Aramco’yu ne bekliyor? (Mühdan Sağlam)
www.dunya.com/finans/haberler/aramconun-halka-arzi-seneye-kaldi-haberi-406810
Aramco Hamlesi (Ergün Diler)
www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45279055

(Diplomatik Strateji / Ekim 2018)