İlk gotik katedrallerden biri olan yapının giriş kısmı olan batı yakası birbirinden ayrılan üç parçadan oluşur. Bu Roma mimari geleneğinden alınmıştır. Fransa ve Avrupa’daki birçok kilise ya da katedral bu şekilde inşa edilmiştir. Heykellerin ve işlemeli camların ortaçağ Roma mimari üslubundan sonra pek görülmemiş bir dünyevilik içermesi, natüralizm akımının eserlerdeki ağır etkisi sebebiyledir. Notre Dame halen bir Roma Katolik katedrali olarak kullanılıyor ve Paris başpiskoposluğuna ev sahipliği yapıyordu.

Piskopos Maurice de Sully inşaatı başlattı

1160 yılında Paris katedrali “Avrupa’nın krallarının bölge kilisesi” olduktan sonra Piskopos Maurice de Sully tarafından “mağrur görevi için yetersiz” bulunur ve “Paris piskoposu” unvanını aldıktan kısa süre sonra bu katedrali yıktırarak daha görkemli olan Notre Dame’ın yapımına başlanır. Kilisenin yapımı için birçok ev yıktırılır ve malzemelerin taşınabilmesi için yeni bir yol açtırılır.

1163’te Kral VII. Louis’nin hükümdarlığı döneminde başlamış olan inşaatın temel taşını Maurice de Sully’nin mi, yoksa Papa Alexander III’ün mü koyduğu tartışma konusudur, fakat her ikisinin de ilgili seremonide hazır bulunduğu bilinmektedir. Piskopos Sully ömrünün büyük kısmını ve parasını katedralin inşaatına vakfetmiştir.

Batı cephenin ve çarpıcı iki kulesinin yapımı 1200 yılları civarında başlar. Yapım süreci boyunca çok sayıda mimar çalıştığı için farklı stiller görmek mümkündür. 1210 ve 1220 yılları arasında dördüncü mimar gül pencerenin hizasına ulaşır ve 1245 yılında kuleler tamamlanır. Katedralin tamamlanması ise 1345’e uzanır.

Yıllar boyunca kiliseye pek çok org getirildiyse de, hiçbiri binanın yapısına uygun olmamıştır. Ne katedral, ne de org Paris’in en büyüğü olmamasına rağmen Notre Dame’ın piyanisti şehrin en kıdemlisi addedilmiştir. Kilisenin en iyi piyanisti 1900-1937 yılları arasında çalan Louis Vierne olarak görülür.

Yapılış zaman çizelgesi

1160 Piskopos Maurice de Sully (Paris piskoposu) orijinal katedralin yıkım emrini verir.
1163 Temel taşı koyulur – yapım başlar.
1182 Apsis (Apse) ve koro bölümü tamamlanır.
1196 Nave (bir kilisenin orta bölümü) tamamlanır. Piskopos de Sully ölür.
1200 Batı Façade’de çalışma başlar.
1225 Batı Façade tamamlanır.
1250 Batı kuleleri ve Kuzey gül pencere tamamlanır.
1250–1345 Geri kalan kısımlar tamamlanır

Victor Hugo’nun romanı Notre Dame’ın Kamburu katedrale hayat verdi

19. yüzyıl başlarında Paris şehir planlamacıları katedralin bakımsızlığından ötürü katedrali yıktırmak istemişlerdir. Ünlü Fransız yazar Victor Hugo, halkın ilgisini çekmek için 1831 yılında Notre Dame’ın Kamburu adlı ünlü romanını yazmıştır. Romanın tamamlanması yaklaşık 6 ay sürmüş ve dünya klasikleri arasına girmiştir. Roman, katedralin kurtarılması için kampanya başlatılmasını sağlayarak katedralin yenilenmesinde de büyük rol oynamıştır.

Romanın baş kahramanı Quasimodo’dur. (Türkçe okunuşu Kazimodo) Victor Hugo, Quasimodo’nun sağ gözünü kapatan iri bir siğilden başka sırtında da kambur olduğunu tasvir eder.

4 yaşına doğru ebeveynleri tarafından Notre Dame Katedrali’nin merdivenlerinde terkedilmiş, çirkinliği sebebiyle kimse almak istemeyince rahip Claude Frollo tarafından evlat edinilmiştir. Büyüyünce katedralin çanlarını çalmakla görevlendirilen Quasimodo çan sesleri yüzünden zamanla sağır olur.

Sürekli çirkinliğiyle alay eden halkın içine karışmaktan hiç hoşlanmaz. Zamanla insanların her söylediğini bir alay veya lanet saymaya başlamış, insanlara duyduğu kin her gün büyümüştür. Notre Dame Katedrali’nin çan kulesi en sevdiği yerdir. Marie adını verdiği büyük çan en büyük neşe kaynağı ve sevgilisidir. Quasimodo bir gün Çingene kızı Esmeralda’yı görüp ona aşık olur. Ancak Esmeralda’ya Quasimodo’nun manevi babası Rahip Clause Frollo da aşık olmuştur.

Roman ayrıca müzikale dönüştürülmüştür. Müzikalin ismi de Notre Dame de Paris’tir. Bu müzikalin Belle, Tu Vas Me Detruire, Déchire gibi şarkıları klasikleşmiş, romanla bütünleşmiştir.

Romanın 1956 yılında filmi çekilir. Başrollerde Gina Lollobrigida, Anthony Quinn, Jean Danet yer almaktadır. 90’lı yıllarda bu filmin çağdaş versiyonu ve çizgi filmi de yapılmıştır.