Küreselleşen Dünya ile birlikte uluslararası ticaret yaygınlaşmıştır. Uluslararası ticaretin yaygınlaşması yeni ulaşım şekillerinin keşfedilmesine, var olan ulaşım şekillerinin gelişmesine sebep olduğu için ticarette deniz yoluna olan bağlılık azalmıştır. Bu gelişmeler sonrası uluslararası ticaretin önder ülkesi olan Çin, tarihi İpek Yolunu yeniden canlandırmak için bir proje ortaya atmıştır.

Çin devlet başkanı Xi Jinping tarafından ilk kez Kazakistan ziyareti sırasında dile getirilen proje “One Belt, One Road” adıyla açıklanmıştır. Başkan Jinping’in güzergah üzerinde yer alan bütün ülkelerin yararına olduğunu söylediği proje Türkçeye “Bir Kuşak, Bir Yol” olarak geçmiştir.

Projenin Amacı ve Finansmanı

Çin Devletinin projeyle amaçladığı uluslararası ticarette deniz yoluna olan bağımlılıklarının azalması ve küresel güç olma yolunda Modern İpek Yolu hattındaki devletlerle siyasi ve ekonomik ilişkilerin artmasıdır. Batılı ülkeler tarafından Çin devletinin Marshall Planı olarak dile getirilen proje, Marshall Planından sonra en büyük ikinci ekonomik altyapı projesi olarak görülmektedir. Ayrıca Çin’in amaçladığı hedefler arasında Çin devleti para birimi olan Yuan’ın işlem hacmini genişletmek ve daha geniş bir coğrafyaya yayılmasını sağlamakta vardır.

Yeni İpek Yolu projesi için çok ciddi yatırımlar planlanmıştır. İlk olarak İpek Yolu Ekonomik Kuşağı Fonu kuran Çin devleti, bu fona 40 milyar dolar kaynak ayırmıştır. Üstelik Çin Devleti tarafından Modern İpek yolu projesi için 1 trilyon dolarlık hükümet fonu ayrıldığı da açıklanmıştır. Günümüze gelene kadar 300 milyar dolarlık yatırım yapılan proje için yıllık ayrılması düşünülen bütçe tutarı ise 125 milyar dolar. 2014 yılında aralarında Türkiye’ninde bulunduğu kurucu üye devletlerle birlikte proje ve yatırımların finansmanı için “Asya Altyapı ve Yatırım Bankası (AIIB)” kurulmuştur.

Yeni projenin geçtiği topraklara, enerji boru hatları, yeni demiryolu hatları, deniz rotaları ve karayolları yapılması planlanarak Çin’den başlayan ve Avrupaya kadar uzanan bir ticaret ağı tasarlanmıştır. Sadece ticaret için bir rota olmakla kalmayan proje, pek çok ülke ile kargo, altyapı, enerji, iletişim, gümrük, yazılım, ekonomi ve ticaret, endüstriyel üretim, e-ticaret, denizcilik anlamında da gelişme ve büyüme vaad etmektedir. Avrupa ve Asya arasında tek bir rota yerine toplamda beş rota planlanmıştır.

Planlanan rotalar şu sekildedir:

Çin-Moğolistan-Rusya
Çin-Bangladeş-Hindistan-Myanmar
Çin-Merkez ve Batı Asya
Çin-Hindi Çini Yarımadası
Çin-Pakistan

Proje Kapsamındaki Ülkeler

Yeni İpek Yolu projesi kara yolu, demir yolu ve deniz yolu hatlarıyla toplamda 65 ülkeyi kapsamaktadır. Türkiye yukarıda belirtilen beş rota arasında Çin – Merkez – Batı Asya rotası üzerinde bulunur.

Proje kapsamındaki ülkeler ise aşağıdaki gibidir:

Doğu Asya: Çin, Moğolistan

Güneydoğu Asya: Brunei, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Filipinler, Singapur, Tayland, Timor-Leste, Vietnam

Orta Asya: Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan

Ortadoğu ve Kuzey Afrika: Bahreyn, Mısır, İran, Irak, İsrail, Ürdün, Kuveyt, Lübnan, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Filistin, Suriye, Birleşik Arap Emirlikleri, Yemen

Güney Asya: Afganistan, Bangladeş, Bhutan, Hindistan, Maldivler, Nepal, Pakistan, Sri Lanka

Avrupa: Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Çekya, Estonya, Gürcistan, Macaristan, Letonya, Litvanya, Makedonya, Moldova, Karadağ, Polonya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna.

Genelde gelişmekte olan ülkeleri kapsayan proje, ülkelere geliştirme ve daha büyük bir ekonomiye sahip olma imkanı tanımaktadır. Ülkeler tasarlanan bu yeni yolda sadece bir durak değil ticaret ağının bir parçası olabileceklerdir. Proje kapsamında bulunan ülkelerin toplam ekonomik değeri ise 21 trilyon doları bulmaktadır. Bu rakam Yeni İpek Yolu Projesinin büyüklüğünü gözler önüne sermektedir.

Çin Halk Cumhuriyeti’nin Dünya ekonomisine sunmuş olduğu bu projeye Batı Dünyası ihtiyatlı yaklaşmaktadır. Çin Devleti projenin küresel kalkınma projesi olduğu beyan ederken, Batı ülkeleri ise bu projenin Çin’in küresel ekonomideki payının arttırılması için tasarlandığını düşünüyor.

Modern İpek Yolu Projesinde Türkiye

Modern İpek Yolu Projesi Türkiye ve Çin arasındaki siyasi ilişkilerin gelişmesi ve stratejik ortaklıklarının gelişmesi açısından önemli bir girişimdir. Türkiye büyüyen ekonomisinde yeni yatırımlara ihtiyaç duymaktadır ve bu proje Türkiye için büyük fırsattır. Türkiye’nin planlanan yol üzerindeki jeopolitik konumu bu yeni projede Türkiye’yi değerli kılmaktadır. “Bir Kuşak, Bir Yol” projesi Türkiye ile Çin arasındaki ulaşımı kolaylaştıracağı için Türk menşeli ürünlerin Çin pazarına ulaşması daha mümkün olacak, Çin ile yapılan ticarette ihracat ve ithalat arasındaki farkın dengeleneceği öngörülmektedir.

Çin’in “Bir Kuşak, Bir Yol” için tamamladığı ilk proje Ankara-İstanbul hızlı tren hattıdır. Bu proje Çin devletinin Türkiye’ye sunduğu kredi ile Çinli firmalar ve Türk firmaların ortak yapımıyla tamamlanmıştır. Aynı zamanda Modern İpek Yolu projesi kapsamında Bakü – Tiflis – Kars demir yolu projeside Türkiye’yi ilgilendiren bir projedir. Bakü – Tiflis – Kars demir yolunun Türkiye’de olan kısmı 2017 yılında tamamlanmıştır. Türkiye’nin 2023 hedefleri arasında bulunan 25,000 km demir yolu ağına ulaşabilmek için bu tür projeler önem arz etmektedir. Bu yatırımlar sayesinde Türkiye hedeflerine ulaşırken, Çinli firmalar ise yeni pazarda kendilerine yer bulacaklardır.

Kaynaklar: Ankasam, PolitikaAkademisi, İnsamer, Dw, YeniŞafak 1– 2, Setav, Businessht

DunyadaTicaret.com