Kutup’un İslami hareketlere etkileri üzerine

Kutup’un İslami hareketlere etkileri üzerine

Yasin Aktay, ‘Seyyid Kutup: Siyasal Teoloji’ isimli kitabında Seyyid Kutup’un gerek çağdaş İslam düşüncesine gerekse farklı coğrafyalardaki yer yer birbirinden çok farklı ve belki taban tabana zıt ilkelere dayalı İslami hareketlere etkilerini anlayıp değerlendirmeyi amaçlıyor.

1950’lerden itibaren İslam dünyasında etkili olmuş düşünürler arasında Seyyid Kutup, Türkçe’ye de çevrilmiş Fizilalil Kur’an, Yoldaki İşaretler, İslam Düşüncesi başlıklı kitaplarıyla son derece önemli bir yer tutar. 21 Ağustos 1966’da Cemal Abdünnasır yönetimi tarafından iki arkadaşıyla birlikte idam edilen Seyyid Kutup, dünyanın farklı coğrafyalarında yaşayan değişik ırk ve kültürlere mensup pek çok İslami hareket bağlısı tarafından handiyse bir model haline getirilmiştir. İnandığı değerler, ilkeler ve fikirler uğruna canını ortaya koyan Kutup’un eserinin gücü, sırf kuvvetli retorik ve üslubu aracılığıyla mı bu etkiyi üretebilmiştir, yoksa farklı entelektüel seviyelerde farklı yorumlara yol açan söylemi ve bu söylemi sonu şehadete varan bir duruşla taçlandırması mı bu etkiyi azami seviyeye çıkarmıştır? Aradan geçen 50 yıldan bu yana Seyyid Kutup hakkında gerek Batılı gerekse Müslüman araştırmacıların ürettikleri yorum ve yeniden yorumlamaların onun eserlerinin hak ettiği tarzda gelişmediğini savlayan Yasin Aktay’ın editörlüğünü yaptığı ve genelde eleştirel yazıların derlenmesinden oluşan Seyyid Kutup Siyasal Teoloji, Fıkıh ve Tarihsellik kitabında çeviri ve telif birçok yazı yer alıyor.

Seyyid Kutup’un gerek çağdaş İslam düşüncesine gerekse farklı coğrafyalardaki yer yer birbirinden çok farklı ve belki taban tabana zıt ilkelere dayalı İslami hareketler üzerindeki etkilerini anlayıp değerlendirmeyi amaçlayan kitabın öncelikle Kutup’un düşüncelerinde önemli bir yer tutan temel kavramları, bu kavramların varolma ya da meydana çıkma zeminlerini soruşturduğu söylenebilir.

Kitapta yer alan makalelerinde Bobby Sayyid, Adrew March, Bjorn Olav Utnik, Burhaneddin Tatar ve Shakruough Akhavi, Kutup’un eserlerini Avrupamerkezcilik, oryantalizm, sömürge-dışı İslami söylem kavramlarını eksen alıp tartışarak onun modern dünyada Müslüman zihinler üzerinde bıraktığı etkiyi derinlemesine çözümlüyor.

Seyyid Kutup: Siyasal Teoloji

Fıkıh ve Tarihsellik
Yasin Aktay
Pınar, 2017
Epistemolojik kopuş

Seyyid Kutup’un düşüncesini en özgün kılan yanın düşüncelerini ifade ederken kullandığı dilin özgünlüğü olduğuna işaret eden Yasin Aktay, ister savunmacı ister eleştirel açılardan Seyyid Kutup üzerine yazan birçok araştırmacının bu özgün dile İslam düşüncesi demektense İslamcı düşünce demeyi tercih ettiğini de belirtiyor. İslamcı düşünce geleneğinde Kutup’un konumlandırılabileceği yerin Afgani-Abduh çizgisi olduğuna dikkat çeken Aktay, bu konumun düşüncede radikal epistemolojik kopuş, eylemde ise canlı bir aktivizm ve dinamizme denk düştüğünü de belirtmeyi ihmal etmiyor. Aktay’a göre, Kutup’u kendisinden önce yaşamış İslamcı düşünürlerden farklı kılan, hem dili kullanmadaki ustalığı hem de sunduğu İslami vizyonu net ve anlaşılabilir tezlerle ortaya koymaktaki maharetidir.

Kutub’un ülkemiz dahil dünya Müslümanları üzerindeki en büyük etkisinin geleneksel cemaaat ve tarikat ilişkilerine karşı tepkiyi beslemesi olduğunu ileri sürüyor Aktay. Amaç-araç tutarlılığı ve bütünlüğünü öne çıkaran Kutup için sözgelimi FETÖ gibi liderin sorgulanamaz insanüstü özelliklerle donatıldığı, gayrımeşru yol ve yöntemlerin sözümona meşru amaçlar için benimsendiği terör yapılarının tam bir sapma haline işaret ettiğini vurguluyor.

Murat Güzel/Star-Açık Görüş

Paylaş :

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked with *