BBC’ye İran’la ilgili uzunca bir değerlendirme hazırlayan Fehim Taştekin, dışarıdan gelen baskıya karşılık rejimin direniş imkanlarının neler olduğu üzerinde durdu. Taştekin, rejimin ve toplumun karşı koyma potansiyelinin küçümsenmeyecek boyutta olduğunu belirterek, yazısının ilgili bölümünde şunları anlattı:

Sokaklarda isyan potansiyeline karşı rejimin karşı koyma kabiliyeti

Sokaklar isyan potansiyelini taşıyor ama rejimin karşı koyma kabiliyeti ve toplumsal potansiyeli de küçümsenecek gibi değil. Ekonomik gücün yaklaşık yüzde 80’i doğrudan ya da dolaylı olarak, sistemle bağlantılı vakıf şirketi Bonyad’ların kontrolünde. Ama kendileri kontrol dışı.

Tamamen halktan gelen bağışlarla büyüyen İmam Rıza Vakfı gibi kurumların yönettiği holdingler de ekonomide kallavice pay sahibi. Toplumun önemli bir kesiminin bu şirketlerle çıkar ilişkisi var.

Toplumsal dinamiğin şekillendirilmesi ve yönetilmesinde bir diğer kritik müdahale aracı Besicler, yani Devrim Muhafızları tarafından eğitilen gönüllüler ordusu.

Bunlar sistemin toplum içindeki uzantıları. Rejimi savunan, toplumun farklı katmanlarını içerden yönlendiren, sisteme adam devşiren, mahalleyi gözeten, ahlak zabıtalığı yapan, deprem gibi felaketlerde kurtarma ekipleri olarak devreye giren, insani yardımları organize eden, gösteriler olduğunda aniden müdahale gücüne dönüşen Besic, sisteme bağlılığın yanı sıra statükoya bağımlılığı sağlayan bir mekanizma.

Okul ve hastaneler dahil tüm sektörlerde Besic’in büroları var. Besic üyeliği kamuda ve vakıf şirketlerinde yer edinmek için ‘torpil sertifikası’ işlevi görüyor.
Gençler için iki yıllık zorunlu askerlik süresini azaltmanın da bir yolu. Basitçe Besic olanlar sisteme sadakatini ispatlamıştır, onlar için yol açıktır.

Maaşları yok ama ödülleri var. Taksi şoförlüğü yapan elektrik mühendisi bir gence neden mesleğini icra etmediğini sordum.

İş yok ki! İstihdam alanları kapalı” deyip gülerek ekledi: “Besic olsaydım belki şansım olurdu.”

Bu diyalogu Tahran Üniversitesi’nde bir araştırmacıya aktardığımda şunu söyledi: “Evet gençler bu durumdan muzdarip. Mesela benim sınıfımda bir genç açıkça ‘Hocam siz de biliyorsunuz ki; Besic olmadığım için aldığım diploma işe yaramayacak’ dedi.”

Rejimin elini üstün kılan bir diğer unsur kendisi için mobilize olabilecek toplumsal bir altyapıya sahip olması.

Şii inancının etkisiyle dini lidere bağlılık bütün sızlanmalara rağmen güçlü. Toplumun en az yarısı, aralarında hayat pahalılığına karşı sokağa dökülenler olsa bile, mesele rejim olunca etten duvara dönüşüyor.

Bu kesimle ayrışanların dinle sorunu olduğu anlamına da gelmiyor.