WSJ: ABD ve Suudi Arabistan anlaşmanın ana hatlarını belirledi

Wall Street Journal (WSJ) gazetesinin haberine göre, ABD’li yetkililer, gelecek 9 ila 12 ay içinde Suudi Arabistan ile İsrail normalleşmesini içeren bir anlaşmanın detayları konusunda sonuca ulaşılabileceği hususunda ihtiyatlı da olsa iyimser. Ancak yetkililer anlaşmanın elde edilmesinin zor olacağı konusunda uyarıyor.

Habere göre, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın iki hafta önce Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile görüşmesinin ardından konuya ilişkin çabalar hızlandırıldı.

Müzakereciler, Riyad’ın sivil bir nükleer program geliştirmesine yardımcı olması ve sağlam güvenlik garantileri sağlaması yönünde ABD’den talepleri dahil anlaşmanın detaylarını görüşüyor.

Suudilerin, bir Filistin devletinin kurulmasına yardımcı olacak şekilde “İsrail’in kayda değer tavizler vermesini” istediği, buna karşılık da ABD’nin, Çin’le gelişen ilişkilerine sınırlamalar getirmesi için Suudi Arabistan’a baskı yaptığı ifade ediliyor.

ABD’li yetkililer, Washington’ın, Çin’in Suudi Arabistan’da askeri üs inşa etmesine izin vermeyeceğine dair Riyad’dan güvence isteyebileceğini, Çinli Huawei tarafından geliştirilen teknolojileri kullanmasına sınırlamalar getirilmesi ve petrol satışlarının fiyatlandırılmasında Çin yuanı değil, ABD dolarının kullanılmasını isteyebileceklerini belirtiyor.

Suudi Arabistan’ın üretim kesintilerinden kaynaklanan petrol fiyatları üzerindeki anlaşmazlığı sona erdirme konusundaki çabalar da gündemde.

Bu kapsamda üst düzey bir ABD yetkilisi, anlaşma unsurlarını keşfetmek ve mümkün olanın sınırlarını test etmek için bir çalışma planı olduğu bilgisini paylaştı.

ABD’li yetkililer, Başkan Joe Biden’ın bu hususta “hangi bedeli ödemeye razı olduğu konusunda henüz karar vermediğini” söylüyor.

Biden’ın anlaşmaya odaklanmasının, İran’ın kontrol altına alınması, Rusya’nın izole edilmesi ve Çin’in Washington’ın bölgedeki çıkarlarının yerini alma çabalarını engellemek için ABD’nin Orta Doğu’da merkezi bir oyuncu olarak kalması gerektiği yönündeki görüşünün bir yansıması olduğu yorumu yapılıyor.

Diğer yandan Veliaht Prens bin Selman’ın farklı ekiplere çelişkili mesajlar verdiği ifade ediliyor. WSJ’ye göre Suudi yetkililer, Veliaht Prens’in yardımcılarına, Birleşik Arap Emirlikleri’nin 2020’de İsrail ile imzaladığı anlaşmaya benzer şekilde bu ülkeyle tam olarak diplomatik ilişkiler kurmaya hazır olmadığını söylediğini belirtiyor.

Görüşmeler devam ediyor

İsrail dış istihbarat servisi Mossad’ın başkanı David Barnea’nın, ABD’de Joe Biden yönetiminin Suudi Arabistan ile İsrail arasındaki normalleşmeyi de içeren bir anlaşma sağlama çabalarıyla ilgili üst düzey Beyaz Saray ve Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) yetkilileriyle temmuz ayında gizli görüşmeler gerçekleştirdiği öne sürülmüştü.

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Sullivan da yine temmuzda Suudi Arabistan’a giderek Veliaht Prens Muhammed bin Selman dahil, üst düzey Suudi yetkililerle görüşmüştü.

Beyaz Saray, Sullivan’ın, bin Selman ve Suudi yetkililerle “dünyayla bağlantılı daha barışçıl, güvenli, müreffeh ve istikrarlı bir Orta Doğu bölgesi için ortak bir vizyon geliştirmeye yönelik girişimler” dahil, ikili ve bölgesel meseleleri görüştüğünü aktarmıştı.

Ziyaretten önce New York Times yazarı Thomas Friedman, Biden’ın “iki devletli çözüm için İsrail’in Filistinlilere tavizler vermesi koşuluyla Suudi Arabistan-İsrail normalleşmesini de içerecek bir ABD-Suudi Arabistan güvenlik anlaşması olasılığı” üzerinde uğraştığını yazmıştı.

Söz konusu iddiayla ilgili Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, Suudi Arabistan-İsrail arasındaki normalleşmeyi ve İsrail-Filistin hattında iki devletli çözümü desteklediklerini ancak bu konulardaki görüşmelerin sonuçları hakkında bir şey söylemek için henüz erken olduğunu belirtmiş, başka bir yorum yapmaktan kaçınmıştı.

Kirby: Çerçeve hazır değil

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, çevrim içi basın toplantısında gazetecilerin sorularını yanıtladı.

ABD ile Suudi Arabistan arasında İsrail ile normalleşme konusunda olası bir anlaşmanın ana hatlarının belirlendiğine dair Wall Street Journal (WSJ) gazetesinin haberine ilişkin Kirby, “Bu haber sanırım bazı insanlarda görüşmelerin gerçekte olduğundan daha ileri ve kesin bir aşamada olduğu izlenimini bıraktı.” ifadesini kullandı.

Kirby, ABD Başkanı Joe Biden’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ve beraberindeki heyetin Suudi Arabistan’a giderek, İsrail-Suudi normalleşmesi konusunda neyin mümkün olabileceğini görme yönündeki çabalarını onayladığını belirtti.

Normalleşmeyle ilgili herhangi bir anlaşmanın iki egemen devlet olan İsrail ve Suudi Arabistan arasında varılacağı vurgusunu yapan Kirby, “Buna varmadan önce yapılması gereken birçok görüşme var. Uzun lafın kısası, üzerinde anlaşmaya varılmış bir müzakere dizisi yok. Normalleşmeyi veya bizim ve dostlarımızın bölgede sahip olduğu diğer güvenlik hususlarını düzenlemek için mutabık kalınan bir çerçeve yok.” dedi.

Kirby, normalleşmeyi desteklediklerini belirterek ABD yönetiminin diyaloğu sürdürme ve bu konuda ilerleme sağlamaya yönelik çabalarını devam ettireceği mesajını verdi.

WSJ, ABD ile Suudi Arabistan’ın, “İsrail’in Filistinlilere tavizler vermesi, ABD’nin Riyad’a güvenlik garantileri ve sivil nükleer programına destek vermesi” karşılığında Suudi Arabistan’ın İsrail’i tanımasını içeren bir anlaşmanın geniş hatları üzerinde uzlaştığını ileri sürmüştü.