Bulgaristan’ın Z kuşağı, 1 Aralık’tan bu yana yolsuzluğu ve tartışmalı bütçeyi protesto etmek için benzeri görülmemiş sayılarda sokaklara döküldü. Hükümete verdikleri mesaj açık: “Yanlış nesli kızdırdınız.”

Bulgaristan’da süren protestolara ilişkin Deutsche Welle’nin haberinde, Z kuşağından, protestolarda öne çıkan kimi gençlerin fikirleri aktarıldı. Haberde şu ifadeler yer aldı:

Tartışmalı bir bütçe, yaygın yolsuzluk ve kameralara yansıyan siyasi kibir,  kitlesel protestoları tetiklemek için bir araya geldi.

1 Aralık’ta Bulgaristan’ın Z kuşağı, gelecek yılın bütçesinin iptal edilmesini ve hükümetin istifa etmesini talep ederek, son on yılların en büyük ulusal gösterilerini düzenledi.

Hükümet, protestolara yanıt olarak vergi ve sosyal güvenlik katkı payı artışlarını iki yıl erteleyen yeni bir bütçe taslağı sunmuş olsa da, bu durumun Çarşamba günü yeniden sokaklara çıkmaya hazırlanan Z kuşağının hayal kırıklığını dindirmeye yetmesi pek olası değil.

Nitekim, son on gündeki olaylar, iktidardaki partiler ile gençler arasında giderek büyüyen bir uçurumu ortaya koymuştur.

Gösterilere katılan 18 yaşındaki lise öğrencisi Martin Atanassov, “Protestoların sebebi bütçeydi, ancak asıl sorun Bulgaristan’da kalma, iş kurma veya aile kurma konusunda hiçbir gelecek görmememiz” dedi.

Z kuşağının siyasete olan artan ilgisi

Z kuşağı, Bulgaristan’da 1944’ten 1989’a kadar ülkeyi yöneten komünist rejimi veya 1990’ların sonlarındaki hiperenflasyon krizini kişisel olarak hatırlamayan ilk kuşak.

Son parlamento seçimlerinde katılım oranının zar zor %39’a ulaştığı bir ülkede, kitlesel protestoların başlamasından bu yana gençler siyasete giderek daha fazla dahil olmaya başladı. Talepleri daha iyi sağlık hizmetlerinden daha iyi iş fırsatlarına kadar uzanıyor.

Yolsuzlukla mücadele

Yayıncı ve influencer Mimi Shishkova, Z kuşağı için önemli bir figür haline gelmiş ve birçok kişi onun çevrimiçi siyasi açıklamalarını takip etmekte. Shishkova, “Özünde, Z kuşağının siyasi talebi yolsuzluğun sona ermesidir” diyor.

Bulgaristan ekonomisi AB’ye katıldığından beri önemli ölçüde büyümüş olsa da, ülke Transparency International’ın 2024 Yolsuzluk Algısı Endeksi’nde Macaristan’ın hemen önünde, birlik içinde sondan ikinci sırada yer alıyor.

Birçok protestocu, ülkenin mevcut çıkmazından özellikle iki kişinin sorumlu olduğuna inanıyor: 2009 ile 2021 yılları arasında üç dönem başbakanlık yapmış ve iktidardaki GERB partisinin lideri Boyko Borissov ve hem ABD hem de İngiltere tarafından yaptırım uygulanan ve DPS Novo Nachalo (Yeni Başlangıç) partisi mevcut azınlık koalisyonunu destekleyen oligark Delyan Peevsky.

Ancak Shishkova’nın DW’ye söylediği gibi, onları iktidardan uzaklaştırmak yolsuzlukla mücadelede atılacak daha geniş kapsamlı adımlardan sadece biri olurdu. “Tek başına çözüm olamaz,” dedi.

İki video, süreci başlattı

Martin Atanassov DW’ye verdiği demeçte, “Tüm Bulgarlar çocukluklarından beri bu ülkenin ne kadar yozlaşmış olduğunu ve Borissov ile Peevsky’nin modelinin neyi temsil ettiğini duymuşlardır” dedi.

Atanassov, Bulgaristan’daki tüm trafik kazalarının interaktif bir haritasını oluşturarak yol güvenliğiyle ilgili yapısal sorunları ortaya çıkarmayı amaçlayan ve bu çalışmalarıyla tanınan bir öğrenci ve gençlik lideridir. Ona göre, kendisi gibi birçok genç için iki video, hayal kırıklığının artmasına neden oldu.

İlk görüntüde, iktidardaki politikacıların ABD’nin uyguladığı yaptırımların ardından Rus petrol şirketi Lukoil’in Bulgaristan’daki varlıklarıyla ilgili bir yasayı geçirmesi gösterildi. Muhalefetin yokluğunda, zamana karşı yarışılarak yasa sadece 26 saniyede kabul edildi.

İkinci videoda ise tartışmalı bütçeye ilişkin oylama gösteriliyordu; oylama, protestocuların çıkış yolunda karşılaşmasını önlemek amacıyla Ulusal Meclis’in öğle arası sırasında yapılmıştı.

Her iki video da viral oldu ve Atanassov’un dediğine göre “fethedilen devletin sembolü haline geldi.”

Siyasi bir uyanış

Bütçe karşıtı barışçıl gösterilerin ilk gecesinde, birçok genç ilk kez sokaklara çıktı ve deneyimlerini arkadaşlarıyla paylaştı.

Konuyla ilgili çevrimiçi etkileşim hızla arttı. Bulgar televizyon kanalı bTV’nin aktardığına göre, 1 Aralık protestosunun ardından Bulgaristan’da TikTok’ta protestoyla ilgili içerikle etkileşim kuran kullanıcı sayısı 488.000’e ulaştı; bu da normalin 70 katı.

Protesto pankartlarının çoğunda kullanılan gençlerin mesajı açıktı: “Yanlış nesli kızdırdınız.”

Influencer’lar, memler ve protesto marşları

Yaşam tarzı ve eğlence alanında çalışan ancak son beş yıldır siyasi içerikler paylaşan influencer Andrea Banda Banda, “Çok zor bir dönemdeyiz, çünkü bu kadar çok insan sizinle özdeşleşirken siyaset hakkında konuşmamak mümkün değil” dedi.

Moda markaları, bankalar ve cep telefonları için yaptığı reklamların yanı sıra, yaklaşık 100.000 Instagram takipçisiyle demokrasi ve hukukun üstünlüğü hakkındaki düşüncelerini de paylaşıyor.

Onlardan birçoğu, onun sayesinde hayatlarında ilk kez bir protestoya katıldıklarını söyledi.

Kullanıcılar açıklayıcı formatlar ararken, etkileyiciler genellikle sosyal medyada haber tüketimindeki bu boşluğu dolduruyor; burada Z kuşağının evrensel dili, filtrelenmemiş mizahtır.

Peevski’yi hedef alan protesto marşları, bütçe komisyonu oturumu sırasında muhalefet liderlerinin “Bu rezaleti kim emretti?” diye bağırdığı memler ve “Kız arkadaşınızı protestoya götürün” gibi pankartlar, siyaseti popüler kültürle harmanlamaya yardımcı oluyor.

Andrea Banda Banda, DW’ye verdiği demeçte, “İdeal olarak uzun bir analiz okumak çok daha iyi, ancak memler bir fikri aktarmanın süper hızlı bir yolu” dedi ve ekledi: “Bu, bu kadar çok etkileyicinin protestolar hakkında konuşmaya dahil olduğu ilk sefer.”

Başbakan istifa etti

Bulgaristan Başbakanı Rosen Jelyazkov, üçlü koalisyon hükümeti için muhalefetin önergesiyle yapılacak güven oylaması öncesinde istifa kararı aldı. Jelyazkov, parlamentoda yaptığı açıklamada, istifasına gerekçe olarak ülkede artan toplumsal memnuniyetsizliği gösterdi.

Rosen Jelyazkov, “Toplumun beklentilerine uygun hareket etmek istiyoruz. İktidar halkın iradesinden doğar. İstifa çağrısını hem gençler hem de yaşlılar yükseltti. Bu vatandaş enerjisi desteklenmeli ve teşvik edilmelidir.” ifadesini kullandı.