Tayland, aktivistler ve insan hakları gruplarının sert itirazlarına rağmen en az 40 Uygur’u Çin’in Sincan bölgesine sınır dışı etti. Gruplar, sınır dışı edilen kişilerin geri gönderilmeleri halinde işkence, kötü muamele ve “telafi edilemez zararlara” maruz kalacakları uyarısında bulundu.

el Cezire’nin aktardığına göre, Tayland Savunma Bakanı Phumtham Wechayachai, Perşembe günü Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada, Çin’in Sincan’a geri gönderilen Uygurların bakımının yapılacağına dair güvence verdiğini belirterek sınır dışı işlemini doğruladı.

Yerel medyada yer alan haberlere göre, Perşembe gününün erken saatlerinde, 48 Uygur’un tutulduğu Bangkok göç merkezinden, pencereleri siyah bantla kapatılmış çok sayıda kamyon ayrılırken görüldü.

Uçuş takip sistemi Flightradar24’e göre , birkaç saat sonra China Southern Airlines’a ait planlanmamış bir uçuş Bangkok’taki Don Mueang Havalimanı’ndan kalktı ve altı saat sonra Çin’in Sincan bölgesindeki Kaşgar’a indi.

Hak grupları yıllardır Çin’i, Sincan’ın batısındaki yaklaşık 10 milyonluk Müslüman bir etnik azınlık olan Uygurların toplu olarak gözaltına alınması da dahil olmak üzere yaygın ihlallerle suçluyor. Pekin ise bu iddiaları reddediyor.

Çin’den kaçmayı başaran grubun parçası

Geçtiğimiz ay, BM insan hakları uzmanları Tayland hükümetine 48 Uygur’u sınır dışı etmemesi için yalvardı ve zulüm riski altında oldukları konusunda uyardı. 48 Uyguar, Çin’den kaçan ve 2014’te tutuklanan 300 kişilik bir grubun parçasıydı. O gruptan bazıları Çin’e geri gönderildi ve bir kısmı Türkiye’ye, geri kalanı Tayland’da tutuldu. En az ikisi ise gözaltında hayatını kaybetti.

Çin Kamu Güvenliği Bakanlığı Perşembe günü, 40 Çinli “yasadışı göçmenin” “uluslararası hukuka uygun olarak” Tayland’dan sınır dışı edildiğini söyledi.

Pekin Dışişleri Bakanlığı, tutuklular arasında Uygurların da olup olmadığı sorulduğunda, sadece “Çin vatandaşı” olduklarını söyledi. Bakanlık sözcüsü Lin Jian, düzenli bir basın toplantısında yaptığı açıklamada, “Geri göndermeler… (Çin ve Tayland) arasındaki sınır ötesi suçlarla mücadelede iş birliğinin somut bir ölçüsüydü.” dedi.

Çin’in resmi haber ajansı Xinhua da sınır dışı edilmeyi doğruladı ve 40 Çinlinin “suç örgütleri tarafından büyülendiğini” ve Tayland’da mahsur kaldığını söyledi. Raporda, ailelerinin Çin hükümetinden geri dönüşleri için defalarca yardım istedikleri belirtildi.

Tayland Başbakanı Paetongtarn Shinawatra, Perşembe günü erken saatlerde yaptığı açıklamada haberi doğrulamayı reddetti. “Bu tür konularda her ülke hukuka, uluslararası süreçlere ve insan haklarına uymak zorundadır” dedi ancak ayrıntı vermedi.

BM’den kınama

Uygurların Çin’e iadesi üzerine yazılı açıklama yapan BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, 11 yıldan uzun süredir Tayland’da gözaltında tutulan 40 Uygur Türkü’nün Çin’e sınır dışı edilmesinin uluslararası insan hakları yasalarının ve standartlarının açık bir ihlali olduğunu, bundan derin endişe duyduğunu savundu.

Volker Türk, “Bu durum, geri gönderildiklerinde işkence, kötü muamele veya diğer telafisi mümkün olmayan zarar riski olduğu durumlarda tamamen yasak olan geri göndermeme ilkesini ihlal ediyor.” değerlendirmesinde bulundu.

BM İnsan Hakları Ofisinin, Tayland makamlarını, uluslararası korumaya ihtiyaç duyan bu kişilerle ilgili olarak uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerine saygı duymaları konusunda defalarca uyardığını hatırlatan Volker Türk, Uygur Türkleri’nin zorla geri gönderilmiş olmalarının çok üzücü olduğunun altını çizdi.

Avusturyalı diplomat, “Çin makamlarının artık onların nerede olduklarını açıklaması ve uluslararası insan hakları standartlarına uygun şekilde muamele görmelerini sağlaması önemli.” ifadelerini kullandı.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Koruma Yüksek Komiser Yardımcısı Ruvendrini Menikdiwela da, bu durumun, geri göndermeme ilkesinin ve Tayland’ın uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerinin açık bir ihlali olduğuna işaret etti.

Amerikalı bakanın kınama mesajı

Çin’le çekişme yaşayan ABD’nin Dışişleri Bakanı Marco Rubio da, Tayland’dan 40 Uygur Türkü’nün zorla sınır dışı edilmesini kınayarak Uygur Türklerinin sığındığı tüm ülkelerdeki hükümetlere, “etnik grup Uygurları zorla Çin’e göndermemeleri” çağrısı yaptı.

ABD Dışişleri Bakanlığı, Rubio’nun konuya ilişkin yazılı açıklama yaptığını bildirdi. Bakanlığın açıklamasına göre, Rubio açıklamasında, “Tayland’ın en az 40 Uygur’u yasal süreç haklarından mahrum oldukları, zulüm, zorla çalıştırılma ve işkenceye maruz kaldıkları Çin’e zorla göndermesini en güçlü ifadelerle kınıyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

Tayland’ın Uygur Türkleri’ni sınır dışı etmesi nedeniyle endişe duyduklarını öne süren Amerikalı bakan, Bangkok yönetiminin bu eylemiyle Birleşmiş Milletler’in (BM) “İşkenceye ve Diğer Zalimane Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşmesi” ile “Bütün Kişilerin Zorla Kaybedilmeden Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme” kapsamındaki yükümlülükleriyle ters düşme riskinde olduğu belirtildi.

Rubio, Tayland’ın bu eyleminin, “insan haklarını korumaya bağlılığıyla ters düştüğüne” dikkati çekerek Uygurların sığındığı tüm ülkelerdeki hükümetlere, etnik grup Uygurları zorla Çin’e göndermeme çağrısı yaptı.

Çin’in “Uygur Türkleri gibi farklı etnik ve dini gruplara karşı geçmişte de soykırım yaptığını ve insanlığa karşı suç işlediğini” belirten Rubio, Pekin yönetimine, ülkeye gönderilen Uygur Türklerinin “refahının düzenli olarak teyidi için tam erişim sağlama” çağrısı yaptı.

Rubio, Tayland hükümetinin de Çinli yetkililerin Uygur Türklerinin haklarını koruduğunu teyit etmek için çalışması gerektiğini ifade etti.

Tayland Türkiye’ye sığınmak isteyen Uygurları Çin’e iade etti