BBC’nin aktardığına göre, Paşinyan, Zürih’te İsviçre Ermeni toplumu temsilcileriyle yaptığı bir toplantıda 1915 olaylarıyla ilgili “Ermeni Soykırımı tarihini yeniden incelemeli, ne olduğunu, neden olduğunu, nasıl algıladığımızı ve kimin üzerinden algıladığımızı anlamalıyız” dedi. Paşinyan, Ermeni basınına yansıyan açıklamalarında “1939’da nasıl Ermeni Soykırımı gündemi yoktu da 1950’de Ermeni Soykırımı gündemi ortaya çıktı?” diye sordu.

Ermenistan Başbakanı ayrıca “Bu meseleleri konuşmalıyız. Bunlar, bu sorunları çözebilmek için anlamamız gereken temel meseleler. Tarihimizi ve kimliğimizi anlamalıyız” dedi.

Soykırım iddiası

Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarına denk gelen 1915’ten itibaren başlayan süreçte yüzbinlerce Ermeni’nin hayatını kaybettiği iddia ediliyor. Ermenilerle birlikte ABD ve Fransa gibi çeşitli ülkeler bu olayı “soykırım” olarak nitelendiriyor.

Türkiye ise “büyük acılar yaşandığını” ve birçok Ermeninin hayatını kaybettiğini kabul ediyor ancak bunun “soykırım” olduğunu reddediyor, aynı dönemde Müslüman Osmanlılar’ın da öldüğünü, üstelik 1915 yılında “soykırım” kavramının de henüz ortada olmadığını vurguluyor.

Ermenistan ve soykırım iddiası, Türkiye’ye karşı siyasi bir koz olarak batı tarafından maksatlı olarak öne sürüldü.

Ermenistan’daki tartışma

BBC’nin haberine göre, Paşinyan’ın sözlerinin ardından başlayan tartışmada, başbakana sahip çıkan Ermenistan’da iktidarda olan Sivil Sözleşme Partisi’nden milletvekili Arsen Torosyan, Paşinyan’ın “soykırımı” reddetmediğini söyledi. Aynı partiden başka bir milletvekili olan Vahagn Aleksanyan da başbakanın “soykırımı sorgulamadığını”, kimlerin nasıl 1915 olaylarını kendi çıkarları için kullandığının anlaşılmasının gerektiğini vurguladığını savundu.

Ancak eski başbakanlardan Vardan Oskanyan, başbakanın sözlerini “affedilemeyecek ve görmezden gelinemeyecek bir ihanet” olarak tanımladı.

Ermenistan’da bir siyasi parti olan Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun), da Paşinyan’ın “Soykırım kurbanlarının anısına hakaret ettiğini” söyledi. Partiden yapılan açıklamada Paşinyan’ın ifadeleri için “Türk ön koşullarına uymasının yanı sıra 40’tan fazla ülkenin Ermeni soykırımını tanımasına ve bazı ülkeler özelinde suç kabul etmesine ve soykırım suçunu engellemeye yönelik evrensel çabalara ve uluslararası hukuk normlarına karşı saygısızlıktır” ifadeleri kullanıldı.

1915 olaylarının “soykırım” dışında tanımlanmasını engellemek üzere başlatılan HayaKve girişiminin kurucularından Avetik Chalabyan da Paşinyan’ın sözlerini eleştirdi. Chalabyan, “Mevcut hükümet Türkiye’ye yönelik başka bir yükümlülüğünü yerine getirmeye başladı: sadece Ermeni soykırımı için uluslararası tanıma aramaktan vazgeçmek değil gerçekleştiğini bile sorgulamak” dedi.

Ermeni Kilisesi, 1915 olaylarını 1921 yılından beri soykırım olarak andıklarını hatırlattı ve bunun benzer olayların tekrarlanmasını önlemek için hayati olduğunu söyledi.

Rusya Ermenileri Birliği, Paşinyan’ı “tarihi gerçekleri çarpıtmakla” suçladı ve sözlerinin “Ermenistan hükümetinin diasporaya ve Ermeni halkının tarihine yönelik art niyetli politikalarının tezahürlerinden biri olduğunu” söyledi.

Türkiye-Ermenistan ilişkileri

Türkiye’nin Ermenistan ile görüşmelerinde “soykırım” iddiaları ile ilgili bir ön koşulu bulunmuyor.

Türkiye, 1993’te Dağlık Karabağ’ın işgalinden sonra Ermenistan ile diplomatik ilişkileri kesti. Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’ı geri almasının ardından tarafların arasında önkoşulsuz olarak doğrudan diyalog süreci başladı. Bu kapsamda iki başkent tarafından normalleşme diyalogu için atanan özel temsilciler Serdar Kılıç ve Ruben Rubinyan, 30 Temmuz 2024’te Alican-Margara sınır kapısında bir araya geldi.

Temsilcilerin yaptığı bir dizi görüşme sonrasında, doğrudan uçuşlar başlamış, hava yolu ile kargo taşımacılığı mümkün hale gelmiş ve Ermenistan’ın resmi kurumlarına ait web siteleri hariç, Türkiye’den kullanıcıların Ermenistan’daki web sitelerine erişimi önündeki engeller kaldırıldı.

Öte yandan, Batı ittifakının bir parçası olmayı hedefleyen Paşinyan yönetimi,  5 Nisan 2024’te Brüksel’de Avrupa Komisyonu Başkanı ve ABD Dışişleri Bakanı ile buluşmuş, sürecin sonunda ise 14 Ocak 2025’te Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Washington’da stratejik ortaklığı resmileştiren bir belgeye imza attılar.

ABD-Ermenistan “Stratejik Ortaklığı”