İran’da tesettür yasa tasarısı durduruldu

In Güncel
16 Aralık 2024
iktibas-

İran’da bugünlerde yürürlüğe girmesi beklenen zorunlu başörtüsünü içeren “Tesettür Yasası” tasarısının Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi tarafından durdurulduğu bildirildi. Parlamentoda kabul edilen yasanın Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın vetosu ile Konseye geri gönderildiği belirtildi.

İran’ın resmi haber ajansı IRNA’ya konuşan İran Meclisi Divan Heyeti Üyesi Ali Rıza Selimi, tartışmalara neden olan yasa tasarısına ilişkin bilgi verdi. Selimi, “Bu tasarı önceki hükümet (İbrahim Reisi hükümeti) tarafından gönderilmişti. Bugün Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreterliği, bu yasanın ilan sürecinin durdurulmasını talep etmiştir. Bunun yerine hükümet tarafından revize edilmiş tasarının meclise sunulacağı belirtilmiştir.” ifadelerini kullandı.

Bir süredir İran Meclisi ile Anayasayı Koruyucular Konseyi arasında görüşülen ve “Tesettür Yasası” olarak bilinen “aileyi desteklemek için iffet ve tesettür kültürünün teşviki” kanununun 13 Aralık’ta yürürlüğe girmesi bekleniyordu. Ülkedeki reformistler yasa taslağına tepki göstermiş, hükümetin başındaki reformist siyasetçi Mesud Pezeşkiyan’dan söz konusu yasanın önüne geçilmesini istemişlerdi.

DW: Siyasi gözlemcilere göre, Pezeşkiyan yasada revize yapılmasını umuyor

Muhafazakar İbrahim Reisi hükümeti döneminde hazırlanan kanun 72 maddeden oluşurken, yasaya riayet etmeyen kadınlara 71 dolar ile yaklaşık 2 bin 350 dolar arasında değişen para cezaları verilecek. Para cezasını 10 gün içinde ödemeyenlere, devlet daireleri ve bankalarda hizmet verilmeyecek, pasaport, araç ruhsatı ve ehliyet de alamayacaklar.

İran’da zorunlu başörtüsü kuralını ihlal gerekçesiyle 13 Eylül 2022’de gözaltına alınan Mahsa Emini’nin polis nezaretinde hayatını kaybetmesiyle başlayan gösteriler yaklaşık 4 ay sürmüş ve 500’den fazla kişi hayatını kaybetmişti. Olayların yatışmasından bir süre sonra Tahran gibi metropol kentlerde bazı kadınların kamuya açık alanlar, alışveriş merkezleri, kafe, banka, okul ve sokaklarda başörtüsüne riayet etmediği gözlenmiş, bu durum ülkedeki radikal muhafazakar siyasetçilerin tepkisine yol açmıştı.

DW Türkçe’nin konuya ilişkin haberinde şu ayrıntılara yer verildi:

Siyasi gözlemciler, Pezeşkiyan’ın sertleştirilmiş düzenlemede kısmi de olsa revize yapılmasını umduğunu düşünüyor. “Hemşehri” adlı İran gazetesine göre, Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın danışmanı Ali Rabia, veto kararının düzenlemenin olası toplumsal sonuçları göz önünde bulundurularak alındığını belirtti. Gözlemciler, 13 Aralık’ta yürürlüğe girmesi planlanan, ancak veto nedeniyle giremeyen yasal düzenlemeye karşı kadınların tepkisine işaret ederek çok sayıda kadının düzenlemeye uymayabileceği, güvenlik güçlerinin denetimlerini artacağı, bunun da ülkede yeni toplumsal huzursuzluklara yol açabileceği değerlendirmesinde bulunuyor.

Geçen Mayıs ayında bir helikopter kazasında ölen, önceki muhafazakâr Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi döneminde hazırlanan “Tesettür Yasası” 70’ten fazla maddeden oluşuyor. Düzenlemede başörtüsü ve kıyafet kurallarını ihlal eden kadınlara yüksek para cezaları verilmesi öngörülürken cezasını ödemeyenlere, devlet daireleri ve bankalarda hizmet verilmememesi gibi yaptırımlar da mümkün hale geliyor. Özellikle kamuoyuna mal olmuş kişilere yönelik daha sert cezalar öngören yasa, söz konusu kişilerin mesleğini icra etmesinin engellenmesine, yurt dışına çıkış yasağı ve mevcut mal varlığının yüzde 5’ine de el konulmasına olanak tanıyor. Sosyal medyada “İranlı kadınlara yönelik savaş ilanı” olarak nitelenen düzenlemeye kadınların uymaması halinde müşterisi olduğu mağazalara, dükkanlara, bindikleri taksilere de ceza getirilmesi mümkün.

İran’ın dini lideri Ali Hamaney’in danışmanı Ali Laricani de Aralık başında yaptığı açıklamada düzenlemeyi eleştirmiş, böyle bir kanuna ihtiyaç olmadığını, insanların kültürel olarak ikna edilmesine yönelik çalışmak gerektiğini savunmuştu.

Radikallerle ılımlılar arasında güç çekişmesi

İran’da yönetim içinde de yoğun tartışmalara yol açan kanun şimdilik durduruldu. Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın toplumsal muhalefet gösterilmesi dışında, ülkede yeni protestolara neden olacağı endişesini taşıdığı düzenlemeye bu haliyle karşı olduğu tahmin ediliyor.

Siyasi gözlemciler, söz konusu yasanın ülkedeki radikaller ile ılımlılar arasında yeni bir güç çekişmesi olduğunu, bu düzenlemenin Pezeşkiyan için zorlu bir süreç anlamına geldiği yorumunu yapıyor. Pezeşkiyan’ın radikallere karşı kendi çizgisini oturtamaması halinde seçimlerdeki en önemli vaadi olan ılımlı çizgi izleme planı da başarısızlığa uğrayacak.

İran’da son yıllarda özellikle büyük kentlerde pek çok kadının kılık ve kıyafet yönetmeliğine uymayı reddettiği dikkat çekiyor. Ülkede geçerli olan tesettür kuralılarını ihlal ettiği iddiasıyla Eylül 2022’de gözaltına alınan genç Kürt kadın Jina Mahsa Amini’nin polis nezaretinde hayatını kaybetmesiyle ülkede yeni bir protesto dalgası başlamıştı. Aylarca süren olaylarda tahminlere göre 500 kişi hayatını kaybetmiş, 20 bin kişinin de gözaltına alındığı kaydedilmişti.

Amini vakası sonrasında başlayan gösteriler tüm dünyada karşılık bulmuş, “Kadın, Yaşam, Özgürlük” sloganıyla özdeşleşmişti.

Amini vakası ve sonrasındaki gösterilerden beri ülkede özellikle büyük kentlerde birçok kadın başörtüsü ve kıyafet düzenlemesine uymayı reddediyor. Son olarak Tahran’da bulunan İslami Azad Üniversitesi’nin öğrencisi Ahu Deryayi, 2 Kasım’da başörtüsünü kurallara uygun takmadığı gerekçesiyle kampüste güvenlik güçlerince durdurulmuş, olay esnasında kıyafetinin bir kısmının yırtılması üzerine protesto amacıyla üstünde sadece iç çamaşırları kalana dek soyunarak üniversitenin avlusunda yaşadıklarını protesto etmişti. Kısa süre sonra tutuklanan Deryayi’nin “psikolojik dengesizlik” yaşadığı iddia edilerek psikiyatriye götürüldüğü açıklanmıştı.

Parastoo Ahmadi serbest

Öte yandan YouTube’dan yayınlanan konseri sonrasında tutuklanan İranlı kadın müzisyen Parastoo Ahmadi’nin salıverildiği açıklandı. Avukatı Milad Panahipur, Ahmadi ve grubundan iki müzisyenin dün salıverildiğini duyurdu. Konseri YouTube’dan canlı yayınlanan kadın şarkıcının başörtüsü takmaması ve omuzlar açık elbiseyle görülmesi üzerine hakkında soruşturma başlatıldığı, gözaltına alındığı ve tutuklandığı haber verildi.