Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Orta Asya ülkeleri ile ilişkileri derinleştirmenin Almanya için “stratejik bir hedef” olduğunu söyledi.

Kazakistan’ın başkenti Astana’da beş Orta Asya ülkesi; Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan liderleriyle düzenlenen ikinci zirve toplantısında konuşan Scholz, “Toplumlarımız arasındaki alışveriş hiç bu kadar yakın olmamıştı ve siyasi, ekonomik ve kültürel olarak sürekli gelişmekte” dedi.

İlişkileri daha da yoğunlaştırarak sürdürmek istediklerini vurgulayan Scholz, “özellikle de küresel belirsizlikler döneminde güvenli, yakın uluslararası partnerlere ihtiyaç olduğunu” kaydetti.

Almanya Başbakanı, zirveyle ilgili X hesabından yaptığı paylaşımda da “Orta Asya devletlerinin politikasını, özel konumları şekillendiriyor: Ne doğu ne batı, ne Avrupalı ne Asyalı. Daha ziyade genel olarak mümkün olduğunca çok ülkeyle iyi ilişkiler sürdürmeye çaba gösteriyorlar. İlişkilerimizi daha da derinleştirmek istiyoruz” ifadelerini kullandı.

Scholz, bir yıl önce Berlin’de düzenlenen ilk zirvede, ağırladığı beş Orta Asya ülkesinin lideriyle stratejik ortaklık anlaşmasına imza atmıştı.

Enerji iş birliği vurgusu

Astana’daki zirvede konuşan Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev de enerji sektöründeki iş birliğinin Almanya ile ilişkilerde “anahtar rol” oynadığını belirterek Alman şirketlerini ülkesindeki nadir toprak elementleri ve diğer yeraltı zenginliklerinin çıkarılma sürecine dahil olmaya çağırdı. Kazakistan, batarya imalinde önemli rol oynayan lityum açısından da zengin bir ülke.

Almanya’nın en önemli üçüncü petrol tedarikçisi olan Kazakistan aynı zamanda uranyum, demir cevheri, çinko, bakır ve altın üreticisi. Almanya, geleceğin iklim dostu enerji türlerinden biri olarak gördüğü hidrojen üretiminde de Kazakistan ile ortaklık hedefliyor.

Rusya ve Çin’e alternatif arayışı

Beş Orta Asya ülkesinin toplam nüfusu 80 milyon ile Almanya’nın altında kalırken toplam yüzölçümleri yaklaşık olarak Avrupa Birliği’nin tamamına denk geliyor.

On yıllar süren dönemde daha ziyade Rusya ve Çin ile ekonomik ilişkilere ağırlık vererek Orta Asya ülkeleri ile yoğun ilişkilere girmeyen Almanya, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaş sonrasında özellikle de enerji alanında gözünü Orta Asya’ya çevirdi.

Almanya’nın en önemli enerji tedarikçisi olan Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve bağımlılığı azaltma politikaları, enerji fiyatlarında patlamaya yol açmış ve Alman ekonomisini olumsuz etkilemişti. Batı’nın Rusya’nın yanı sıra Çin’e bağımlılığı da azaltma politikası izlemesi hem enerji hem de ekonomik ilişkilerde alternatif güçlere yönelme arayışını beraberinde getirdi. Alman hükümeti Orta Asya’nın yanı sıra Afrika, Latin Amerika ve Asya’da da yeni ortaklıklar kurmaya çalışıyor.

Rusya’ya karşı yeni bir ağırlık noktası

Berlin’de gerçekleşecek buluşmada ekonomik gündem kadar siyasi konular da masaya yatırılacak. Almanya Başbakanı Scholz, daha önce yaptığı pek çok açıklamada, değişen jeopolitik duruma uygun olarak, Rusya ve Çin’in etki alanına mahkum olmamaları için, gelişmekte olan ülkelerle ilişkilerin güçlendirilmesi gerektiğini ifade etmişti. Birçok Batı ülkesinde olduğu gibi Almanya’da da, Moskova’nın Orta Asya ülkelerini arka bahçesi gibi gördüğünü düşünenlerin sayısı oldukça fazla.

Bu ülkeler içinde, ekonomik anlamda en güçlü olan Kazakistan bir süredir, kendi üzerindeki Rus etkisini azaltmak için, Çin’in yanı sıra ABD ve AB ile ilişkilerini geliştirmeye çalışıyor. Beate Eschment, Orta Asya ülkelerinin “Batı ile ilişki kurmak ve ilgi görmek” istediklerini vurgulayarak, diğer yandan bu devletlerden hiçbirinin Rusya’dan tamamen kopmayı düşünmediğini, sadece coğrafi konumlarının bile böyle bir düşünceye engel olduğunu belirtiyor.

Berlin’deki ilk zirve

2023 Eylül ayında yapılan zirvede, Almanya ile beş Orta Asya devleti, aralarındaki ekonomik ilişkileri geliştirme kararı almıştı. Başkent Berlin’de Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan devlet başkanları arasındaki görüşme  sonrası açıklanan ortak bildiride, “enerji güvenliğinin güçlendirilmesi ve alternatif enerji tedariği için yeni rotaların oluşturulması” hedefine vurgu yapıldı. Almanya ve Avrupa ülkeleri, Rusya’nın 2022 Şubat ayında Ukrayna’ya saldırmasının ardından Rus doğal gazı ve petrolüne olan güçlü bağımlılığın azaltılması çabalarına hız vermişti.

Orta Asya ülkelerinin devlet başkanları ile Scholz’un bir araya geldiği toplantıdan ayrıca, nakliye ve transit yollarının da iyileştirilmesine yönelik adımların atılması kararı çıkmıştı. Konuk ülkelerin liderleri, Avrupa Birliği’nin (AB), 2027 yılına dek, dijitalleşme, enerji, ulaşım gibi alanlara yatırımlarda bulunma ve gelişmekte olan ülkelerin sağlık ve eğitim sistemleri ile bilimsel araştırmalarına destek olmayı hedefleyen 300 milyar euro hacmindeki “Global Gateway” projesi ile diğer su, enerji ve iklim projelerinden de memnuniyet duyduğunu bildirmişti.

Bu projeler, gelişmekte olan ülkeleri Avrupa’ya daha sıkı bağlamak için, AB tarafından, Çin’in “İpek Yolu Girişimi”ne bir alternatif olarak düşünülüyor. Almanya Başbakanı Scholz, konuğu olan Orta Asyalı liderlere, ülkesinin bu girişimleri hem ulusal bütçe, hem de AB kaynakları ile desteklemek istediğini ifade etmişti.

Berlin’de bulunan beş Orta Asya ülkesinin devlet başkanları, Cuma günü önce Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ile görüşmüş, daha sonra öğle saatlerinde düzenlenen çalışma yemeğinde, Başbakan Scholz ile bir araya gelmişti. Olaf Scholz, Almanya’ya diğer liderlerden bir gün önce gelen Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile Perşembe günü ayrıca görüşmüştü. Kazakistan, Orta Asya ülkeleri içinde, ticaret ortağı olarak Almanya açısından öncelikli bir konumda bulunuyor.

(DW Türkçe)