Çinli şirket neden yasaklandı?

2023 yılının Kasım ayının 11’inde, Nepal’de yayın yapan The Kathmandu Post, o dönem iktidarda olan Nepal hükümetinin konuya ilişkin açıklamasını yayınlamıştı. Açıklamada, “ifade özgürlüğü temel bir hak olmasına rağmen toplumun büyük bir kesiminin, TikTok’un nefret söylemine teşvik ettiğine inandığı” ve son 4 yıl içinde platformda 1647 siber suç vakasının raporlandığı kaydediliyordu.

Bakanlar Kurulu tarafından “ülkedeki sosyal yapıya zarar verdiği” gerekçesiyle alınan Çinli sosyal medya platformu TikTok’un yasaklama kararı, hükümetin sosyal medya platformların işleyişi hakkındaki yeni bir yönergenin, 9 Kasım’da yürürlüğe girmesi ardından alınmıştı.

Hükümet, bu platformların Nepal’de temsilcileri bulunmamasının yetkililerin kullanıcıların endişelerini gidermesini ve sakıncalı içerikleri platformlardan kaldırmasını zorlaştırmasından dolayı artan şikayetler üzerine yönergenin hazırlandığı öne sürülmüştü.

Yeni yönergeye göre, Nepal’de faaliyet gösteren sosyal medya platformlarına sahip şirketlerin ülkede irtibat ofis açması veya yetkili bir kişi ataması ve söz konusu sosyal medya platformunu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Bakanlığına kaydettirmesi gerekiyor.

Neden açıldı?

Nepal İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Prithvi Subba Gurung, dünkü Bakanlar Kurulu toplantısında TikTok’a yönelik yasağın ele alındığını ifade etti.

Yine Katmandu Post’un haberine göre, resmi tatil olmasına rağmen İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı, TikTok’un Nepal’deki kaderini belirlemek için Salı günü bir saat süren bir toplantı düzenledi.

Toplantıda, TikTok’a erişim yasağının kaldırılmasına karar verildiğini bildiren Bakan Gurung, ayrıca Başbakan Khadga Prasad Oli’nin tüm sosyal medya platformlarına eşit muamele edilmesi için talimat verdiğini aktardı. Hükümet, tüm sosyal medya platformlarından Nepal’de irtibat bürosu açmalarını, vergi ödemelerini ve ülkenin yasa ve yönetmeliklerine uymalarını da istemeye devam etti.

TikTok’un Güney Asya bölümünün, on gün önce Bakan Gurung’a e-posta göndererek, ülkenin tüm kurallarına ve düzenlemelerine uygun olacağı için yasağın kaldırılmasını talep ettiği de aynı haberde kaydedildi. TikTok daha önce Nepal hükümetine yasağın kaldırılmasını talep eden yedi mektup yazmış, yasağın ülkeye ve şirkete maddi zarar verdiğini belirtmiş.

Yasağın ardından insanlar yerel sansürü atlatmak için sanal özel ağ (VPN) kurarak TikTok’u kullanmaya başladığı bildirilen haberde, ancak kullanıcıların çoğunun zamanla, video klip çekmesine veya yüklemesine olanak tanıyan Facebook ve Instagram’a geçtiği iddia edilse de, internet servis sağlayıcıları, TikTok’un Nepal’deki internet bant genişliği tüketiminin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturduğunu söylüyor. Yasaktan önce, Nepal’de yaklaşık 2,2 milyon TikTok kullanıcısı bulunuyordu.

Batılı platformların ülkedeki kullanıcı sayıları

30 milyon nüfuslu ülkedeki kullanıcı sayıları da ilginç. DataReportal’ın küresel dijital trendlere ilişkin veriler, öngörüler ve trendler sağlayan Digital 2021’in Nepal raporuna göre, 2024’ün başı itibarıyla ülkede 13,50 milyon Facebook kullanıcısı bulunuyordu. Facebook Messenger kullanıcı sayısı 10,58 milyon, X kullanıcısı 4,66 milyon, Instagram kullanıcısı 3,60 milyon, LinkedIn kullanıcısı ise 1,50 milyon.

Nepal Telekomünikasyon Kurumu’nun yönetim bilgi sistemi raporuna göre, Nisan ortası itibarıyla Nepal’de 42,3 milyon internet abonesi bulunuyor; bunların 14,23 milyonu sabit (kablolu) internet kullanıcısı ve 28,06 milyonu mobil genişbant kullanıcısı.

Oldukça fakir bir ülke

Gayrisafi milli hasılası 40 milyar dolar civarında olan Nepal’de kişi başına milli gelir de 1300 dolar civarında. Hindistan’ın kuzeyinde bulunan ve denizle bir bağlantısı bulunmayan Nepal’in yüzölçümü de 147 bin kilometrekare.

Nepal’in en büyük komünist partisi olan Birleşik Marksist Leninist Komünist Partisinin (CPN-UML) lideri Khadga Prasad Sharma Oli, ülkenin çalkantılı parlamentosunda yeni bir ittifak oluşturmasının ardından 14 Temmuz’da yeni başbakan olarak atanmıştı. TikTok yasağı ise eski başbakan döneminde alınmıştı.

Gözlemciler, TikTok sorununun küresel olduğunu ve ABD ile Çin arasındaki jeopolitik rekabetin merkezinde yer aldığını belirtiyor. Çin ve Hindistan gibi dev komşularının gerisinde kalan Nepal’de milliyetçi görüşleriyle tanınan yeni başbakan Oli, Pekin’e daha yakın duruyor.