Pentagon, AB, İngiltere ve Ukrayna’dan Prigojin açıklamaları

In Güncel
25 Ağustos 2023
iktibas-

Putin’in ‘hain’ dediği Prigojin’in uçağınını düşmesinin ardından gelen açıklamalarda genel kanı Putin tarafından verilen emirle uçağının düşürüldüğü yönünde. Prigojin’in isyanının ardından Temmuz ayında bir açıklama yapan CIA başkanı, “Benim deneyimime göre Putin tam bir intikam havarisi ve Prigojin daha fazla cezadan kurtulabilirse şaşırırım.” demişti.

ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), Tver’de düşen özel jette hayatını kaybeden Rus paralı savaşçı grubu Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in “öldürüldüğünü” öne sürdü.

The Hill’in haberine göre, Pentagon Sözcüsü Tuğgeneral Pat Ryde, Prigojin’in ölümüne ilişkin basına açıklamalarda bulundu. Ryde, ABD’nin Prigojin’in öldürüldüğünü düşündüğünü vurgulayarak, “Çeşitli faktörlere dayalı ilk değerlendirmemiz onun muhtemelen öldürüldüğü yönünde.” dedi. Düşen özel jete “karadan havaya füzenin ateşlendiği yönündeki iddiaları doğrulayacak hiçbir bilgi olmadığını” aktaran Ryde, jetin içinde bir bombanın patlayıp patlamadığı konusunda ise yorum yapmaktan kaçındı.

ABD Başkanı Joe Biden ise, “Ne olduğunu tam olarak bilmiyorum ama şaşırmadım” dedi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e imalı göndermede bulunan Biden, “Rusya’da Putin’in arkasında olmadığı çok fazla olay yok. Ancak olayın arka planını bilecek kadar bilgim yok” dedi.

ABD Başkanı, Temmuz ayı ortalarında Finlandiya ziyareti esnasında Rusya-Ukrayna savaşına ilişkin açıklamalarda bulunmuştu. Biden, “Bence Prigojin’e ne olacağı, onun ne yapacağını yalnızca Tanrı bilir. Nerede olduğundan emin bile değilim. Nasıl bir ilişkisi olduğundan bile emin değiliz. Ben olsam ne yediğime dikkat ederim, menüme göz kulak olurdum. Ama şaka bir yana, kim bilir..” demişti.

Yine Temmuz ayı sonlarında CIA Başkanı William Burns, Wagner’in patronu Yevgeni Progojin ile ilgili açıklamalarda bulunmuştu. “Putin genel olarak intikamın soğuk yenen bir yemek olduğunu düşünen biri. Benim deneyimime göre Putin tam bir intikam havarisi ve Prigojin daha fazla cezadan kurtulabilirse şaşırırım.” demişti.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü Adrienne Watson ise sosyal medya hesabından paylaştığı mesajda, özel uçakta Wagner’in kurucusu Prigojin’in de bulunduğu yönündeki haberleri gördüklerini belirterek, “Eğer teyit edilirse kimse şaşırmamalı.” ifadesini kullandı.

AB’den temkinli yaklaşım

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu sözcülerinden Peter Stano, Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in ölümüne ilişkin iddiaların Rusya’dan yayılan her bilgi gibi teyide muhtaç olduğunu ancak Rus paramiliter grubun eylemlerinde, doğrudan Kremlin’le bağlantılı olması nedeniyle değişiklik beklemediğini ifade etti.

AB Komisyonu sözcülerinden Peter Stano, Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in ölümüyle ilgili iddialarla ilgili yaptığı açıklamada, “Bugünlerde Rusya’dan çıkan hiçbir şey inandırıcı değil. Rusya’dan çıkan her şey gibi bunu da doğrulamamız çok zor. Bu nedenle yorum yapamayız.” ifadelerini kullandı.

Prigojin’in ölümünün Wagner üzerindeki etkileriyle ilgili Stano, “Umuyoruz ki, Wagner’in dünyanın pek çok yerindeki eylemleri sona erer. Ancak biliyoruz ki, Wagner yalnızca kurucusuyla bağlantılı değil. Wagner’in Kremlin tarafından organize, kontrol ve finanse edildiğini biliyoruz.” değerlendirmesini yaptı.

Stano, Wagner’in, Ukrayna, Suriye, Libya ve Afrika ülkelerindeki eylemleri nedeniyle AB’nin yaptırım listesinde olduğunu anımsattı.

İngilizlere göre uçak Putin’in emriyle düşürüldü

İngiliz yayın kuruluşu BBC, Tver’de düşen özel jette Rus paralı savaşçı grubu Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in yaşamını yitirmesinin arkasında Rusya iç istihbarat kuruluşu Federal Güvenlik Servisinin (FSB) bulunduğunu iddia etti.

BBC’nin İngiliz makamlarına dayandırdığı habere göre Prigojin ile 9 kişinin bulunduğu uçak, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in emriyle FSB tarafından düşürüldü. Haberde, FSB’nin Putin’e bağlılığının tartışılmaz seviyede olduğu belirtilerek servisin Rus muhalif Aleksey Navalnıy’ın zehirlenmesi olayında da parmağının bulunduğuna işaret edildi.

Zelenskiy: Bu durumla alakamız yok. Herkes kimin alakalı olduğunu anlıyor

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, paralı savaşçı grubu Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in de öldüğü kazayla ilgili “Bu durumla kesin alakamız yok. Herkes kimin bununla alakalı olduğunu anlıyor.” dedi.

Zelenskiy, Portekiz Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo De Sousa ile başkent Kiev’deki görüşmelerinin ardından basın toplantısı düzenledi. Toplantıda Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in ölümüyle ilgili bir soruyu yanıtlayan Zelenskiy, şu ifadeleri kullandı:

“Ukrayna, bazı ülkelere uçak temini konusunda başvurduğunda, bunu kastetmemiştik. Aslında başka bir şeyi kastettik ve destek istedik. Gerçi, bu da bir anlamda bize kesin yardımcı olacak. (Prigojin’in ölümü) Bu durumla kesin alakamız yok. Herkes kimin bununla alakalı olduğunu anlıyor.”

Olay

Rusya Acil Durumlar Bakanlığı, dün ülkenin Tver bölgesinde özel jetin düşmesi sonucu 10 kişinin öldüğünü bildirmişti.

Rusya Federal Hava Taşımacılığı Ajansı (Rosaviatsiya), düşen uçakta ölenlerin arasında Wagner’in kurucusu Yevgeniy Prigojin’in de bulunduğunu açıklamıştı.

Wagner’e yakınlığıyla bilinen bazı Telegram kanallarında uçağın Rus ordusuna ait savunma sistemlerince düşürüldüğü öne sürülmüştü.

Prigojin, beraberindeki paralı savaşçılarla 24 Haziran’da Rus yönetimine karşı silahlı isyan başlatmıştı. İsyan, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun araya girmesiyle sona ermişti.

Rus paralı asker şirketi: Wagner

Rusya adına gayrı resmi olarak askeri işlerini yürüten Wagner, Ukrayna savaşıyla adı daha fazla öne çıkardı. Wagner, Afrika’da her geçen yıl artan operasyonlarıyla da dikkat çekiyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin‘in “şefi” olarak bilinen ve dün Moskova yakınlarındaki uçak kazasında ölen Yevgeniy Prigojin‘in kurduğu paramiliter grup Wagner’in Afrika’dan Orta Doğu’ya kriz bölgelerindeki birçok ülkede faaliyetlerde bulunduğu belirtiliyor.

Uluslararası Af Örgütünün aylık süreli yayını La Chronique’e göre, Wagner’in oluşumuna dair ilk fikir, 2012’de Rus istihbaratı ve üst düzey yetkililer tarafından ortaya atıldı.

Wagner’in, 1990’larda Rusya’nın St. Petersburg şehrinde restoran açan ve o dönemde kentin Belediye Başkan Yardımcı olan Putin ile dostluk kuran Prigojin ve dünkü uçak kazasında ölenler arasında gösterilen eski bir Rus istihbarat subayı Dmitry Utkin liderliğinde 2014’te kurulduğu ifade ediliyor.

Grubun üyelerinin çoğunluğunu Rus ordusundan emekli askerler oluşturuyor. Grubun adı ise Utkin’in hayran olduğu Adolf Hitler’in en sevdiği opera bestecisi Richard Wagner’den geliyor.

Prigojin, uzun yıllar Wagner ile bağlantısını inkar etse de ocakta şirketi kurduğunu, yönettiğini ve finanse ettiğini kabul etti.

Wagner, 2014’te Ukrayna’nın doğusundaki ayrılıkçılara verdiği destek ve Rusya’nın Kırım’ı yasa dışı olarak ilhakındaki oynadığı rol ile öne çıktı.

Ukrayna’daki savaşta adını daha fazla duyurdu

24 Şubat 2022’de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı ile Wagner’in adı kamuoyunda daha fazla dillendirilmeye başlandı.

Savaşın başlamasından kısa süre sonra Wagner’in paralı askerleri, 28 Mart 2022’de Ukrayna’da konuşlandırıldı.

Prigojin, Wagner’e katılımı artırmak için Rusya’daki hapishanelerden mahkumları silah altına almaya başladı.

Wagner, bu süreçte Ukrayna’daki savaşa katılması için yaklaşık 49 bin mahkumu bünyesine kattı. Bu mahkumlara 6 ay Ukrayna’da savaşa katılmaları karşılığında affedilme ve 1000 dolar ücret vaadinde bulunuldu.

Grup, özellikle Donbas bölgesinde yer alan Bahmut şehrinin Rus güçlerince ele geçirilmesindeki rolüyle adını daha fazla duyurdu.

Prigojin’in isyanı dengeleri değiştirdi

Wagner’in kurucusu Prigojin ile Rus askeri kanadının arası son aylarda Ukrayna’daki savaşta fikir ayrılıklarından dolayı açıldı. Prigojin, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Ukrayna’daki ordunun başı Valery Gerasimov’u “beceriksizlikle” ve Ukrayna’da savaşan Wagner birimlerini kasten yetersiz ikmalle suçlamaya başladı.

Prigojin, 23 Haziran’da Rus ordusunu Wagner’e saldırı düzenlemekle suçlayıp karşılık vermekle tehdit etti. Bu gelişmenin ardından Wagner savaşçıları Ukrayna’yı terk ederek sınırdaki Rostov bölgesine girdi.

Bu durum üzerine Federal Güvenlik Servisi (FSB), “silahlı isyan” suçlamasıyla ceza davası açtı. Putin, Wagner’in isyanını “vatana ihanet” olarak niteledi.

Yaklaşık 5 bin Wagner askeri, 24 Haziran’da Rostov’da kritik bölgeleri ele geçirdi. Grup, Moskova’ya yürüyeceği tehdidine bulunurken devreye Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko girdi.

Prigojin, Lukaşenko’nun Rusya’da gerilimi azaltma önerisini kabul ettiğini bildirerek 24 Haziran’da isyanı sonlandırdı.

Wagner’in Belarus’a geçişi

Lukaşenko’nun ara buluculuğunda isyanı sonlandıran Wagner lideri Prigojin Belarus’a gitti.

Wagner’in kurucusu Prigojin, 19 Temmuz’da paralı savaşçılarından bir grubun Belarus topraklarına geldiğini ve Belarus ordusuna eğitim verdiğini bildirdi.

Belarus ordusunu “dünyanın ikinci ordusu” yapma sözü veren Prigojin, gerekirse onların yanında yer alacaklarını ifade etti.

Lukaşenko, Prigojin’in Belarus’a gitmesi sonrasında Wagner’in ülkesine yerleşerek ordusuyla tecrübelerini paylaşması teklifinde bulundu. Prigojin, temmuz ortasında Wagner askerlerinin Belarus’a geldiğini duyurdu.

Belarus’taki Wagner askerlerinin sayısının 3 bin 500 ila 10 bin arasında olduğu tahmin ediliyor.

Suriye’deki Wagner varlığı

Adını her ne kadar daha çok Ukrayna savaşıyla duyursa da Wagner’in 2015’ten bu yana Şam yönetimine destek verdiği biliniyor. Suriye’deki Wagner personeli sayısının resmi kaydı bulunmasa da 2017’de grubun bu ülkedeki asker sayısının 5 bine kadar çıktığı belirtiliyor.

Uluslararası basında Wagner’in Ukrayna’daki savaş nedeniyle Suriye’deki paralı askerlerinin çoğunu geri çektiğine yönelik haberler yer aldı. Wagner’in bugün itibarıyla Suriye’de ne kadar askeri olduğuna ilişkin ise net bir rakam bulunmuyor.

Wagner’in Afrika’da yayılması

Wagner’in son yıllarda Afrika kıtasında giderek artan varlığı da dikkati çekiyor. Wagner’in 2018’de adım attığı Afrika’da en çok Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki (OAC) faaliyetleriyle adından söz ettiriyor.

OAC’de sayılarının bini bulduğuna inanılan Rus paralı askerleri, hem orduya eğitim veriyor hem de Cumhurbaşkanı Faustin-Archange Touadera’nın güvenliğini sağlıyor. Wagner’in ülkede aynı zamanda altın ve elmas madenlerinin güvenliğini de sağladığı düşünülüyor.

Libya

Wagner’in Libya’daki varlığı, 2018’den itibaren basındaki haberlere yansımaya başladı. Halife Hafter’e bağlı milislerin saflarında yer alan Wagner’in Libya’daki varlığı Moskova yönetimince geçen yıl doğrulandı.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Wagner’in Libya’da faaliyet gösterdiğini Mayıs 2022’deki bir açıklamasında itiraf etti. Ancak Lavrov, Wagner’in Libya’nın doğusunda “güvenlik işbirliği ve ticari amaçlarla” bulunduğu ifade etti.

Libya’da konuşlu olduğu belirtilen 2 bin civarındaki Wagner unsurlarından bazılarının Ukrayna savaşının başlamasının ardından geri çekildiği duyuruldu. Ülkede bugün itibarıyla kaç Wagner paralı askerinin bulunduğu ise net olarak bilinmiyor.

Libya’nın doğusundaki petrol kuyularının yanı sıra, güneybatısındaki el-Fil ve Şerara petrol sahalarının korunmasında Wagner’in etkili olduğu, bu alanlara yakın bölgelerde birliklerinin konuşlandığı aralıklarla Libya yerel medyasına yansıyor.

Sudan

Wagner’in Sudan’daki altın arama faaliyetlerine “Meroe Gold” ve “M Invest” şirketleri adı altında 2017’de başladığı tahmin ediliyor.

Port Sudan’dan Hartum’a ve Darfur’a kadar birçok Sudan şehrinde faaliyet gösterdiği kaydedilen Wagner şirketinin Sudan’dan Orta Afrika’ya havalimanları ve sınırlar üzerinden silah ve personel taşıdığı iddia ediliyor.

Bu durumun da, ABD’nin 15 Temmuz 2020’de Wagner’in paravan şirketi “M Invest”i yaptırımlar listesine dahil etmesinin sebepleri arasında olabileceği ifade ediliyor.

Mozambik

Rus paralı askerlerin, Mozambik’te, doğal gaz ve değerli maden kaynaklarının bulunduğu Cabo Delgado’da saldırılar düzenleyen terör örgütü DEAŞ’ın bir kolu Ensar’ul Sunna’yla savaşmak için 2019’dan beri Mozambik’te bulunduğu biliniyor.

Ülkede 2019’dan bu yana Wagner’la anlaşma yapan 160 ila 300 arasındaki Rus paralı asker bulunurken, bunların İHA’lar ve yüksek teknolojili askeri veri analiz araçlarıyla donatıldığı ifade ediliyor.

Mali

Mali’de eski Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita, 2020’deki askeri darbe ile görevinden istifa ettirilmişti. Bunun ardından ülkenin yönetimini eline alan Mali ordusunun Wagner ile yakınlaştığı belirtiliyor.

Her ne kadar Mali’deki yönetim iddiaları reddetse de Wagner’in bu ülkede 1000’e yakın askerinin bulunduğu ifade ediliyor.

Wagner’in Gine, Gine Bissau, Madagaskar, Zimbabve ve Angola’da da faaliyetlerde bulunduğuna inanılıyor.