Yakın zamanda Büyükelçi olarak Tel Aviv’e atanan Azerbaycan’ın Tel Aviv Büyükelçisi Muhtar Memmedov, “Azerbaycan başından beri başka ülkelerin iç işlerine karışmayacağını ve topraklarının başka ülkelere karşı kullanılmasına izin vermeyeceğini beyan etmiştir. Çünkü diğer ülkelerin de bizim iç işlerimize karışmamasını bekliyoruz.” dedi. Memmedov, basında bunun aksine çıkan iddiaların “asılsız” olduğunu ifade etti.

İsrail’den silah ithal etmenin ise normal olduğunu iddia eden Azerbaycanlı Büyükelçi, “Her ülke kendi toprak bütünlüğünün ve vatandaşlarının egemenliğinin korunmasından ve savunulmasından sorumludur. Azerbaycan da bir istisna değil. İsrail çok sayıda silah üretiyor, bu yüzden bu silahları İsrail’den satın almak normal.” diye konuştu.

Bakü’nün İsrail’e yardım etmek için hazırlıkları

Haaretz gazetesi, İsrail’in İran’ın nükleer tesislerine saldırmaya karar vermesi durumunda Bakü’nün İsrail’e yardım etmek için bir havaalanı hazırladığını ve İran’ı izlemek için Mossad’a Azerbaycan’da bir şube kurmasına izin verdiğini yazmıştı.

İsrail’in son yıllarda 92 uçak seferi ile Azerbaycan’a milyarlarca dolar değerinde silah ihraç ettiği ifade edilen haberde, İsrail’in bunun karşılığında Azerbaycan’dan “petrol alımı ve İran’a erişim” elde ettiği kaydedilmişti.

Habere göre, Azerbaycan Silk Way hava yolları, 2016’dan itibaren, Ilyushin-76 uçakları ile, “sivil kargo uçakları için alışılmadık bir varış noktası olan” İsrail’in Ovda Havalimanı’na en az 92 kez iniş yaptı.

Bakü-Ovda arasındaki hava trafiğinin, özellikle Azerbaycan-Ermenistan arasında 2016’daki 4 günlük savaşta ve Karabağ Savaşı’nın yaşandığı 2020 ve 2021’de artması dikkati çekmişti.

İsrail’in Bakü yönetimine, Tavor taarruz tüfeklerinden, radar, hava savunma, tanksavar füzeleri, balistik füzeler gibi en gelişmiş sistemler ve insansız hava araçlarına kadar hem istihbarat hem de saldırı amaçlı çok çeşitli silahlar ihraç ettiği belirtilmişti.

Azerbaycan’ın, ayrıca, muhalifler ve gazetecilere karşı kullanmak için İsrail’den “Pegasus” casus yazılımını tedarik ettiği öne sürülmüştü.

Bu desteğin karşılığında Azerbaycan’ın Mossad’a, İran’ı izlemek için bir ileri şube kurmasına izin verdiği iddia edilmiş ve Tel Aviv ile stratejik ittifakının bir parçası olarak İsrail’in en büyük petrol tedarikçisi haline geldiği vurgulanmıştı.

Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsünün bir raporu da, İsrail’in 2011-2020 yıllarında Azerbaycan’ın silah ithalatının yüzde 27’sini oluşturduğunu bildirmişti. Raporda, teslimatların çoğunun 2016-2020 yıllarında gerçekleştiğine ve bu dönemde, İsrail’in Azerbaycan’ın silah ithalatının yüzde 69’unu oluşturduğuna işaret edilmişti.

İşgal rejimi ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler

Azerbaycan, 1991’de bağımsızlığını ilan ederken, İsrail, 1993’te Bakü’deki büyükelçiliğini açmıştı.

İsrail’in İran’ı çerçeveleme strateji kapsamında, Arap Körfez ülkeleriyle ilişkilerini normalleştirirken, son dönemde Azerbaycan’la da ilişkilerini geliştirdi.

İsrail eski Savunma Bakanı Benny Gantz, Ekim 2022’de Bakü’ye resmi ziyaret düzenlemişti. Bakü yönetimi, bu ziyaretten kısa süre sonra, Tel Aviv’de büyükelçilik açılmasına karar verildiği duyurmuştu.

Özellikle Ermenistan ile yaşadığı savaş ve çatışmalar nedeniyle İsrail’den silah ithalatını artıran Azerbaycan, İsrail’in petrol ihtiyacının yaklaşık yüzde 65-70’ini karşılıyor.

Azerbaycan-İran gerilimi

Azerbaycan, 27 Eylül 2020’de başlayan ve 44 gün süren 2. Karabağ Savaşı’nda, 30 yıl önce Ermenistan’ın işgal ettiği topraklarını kurtarmıştı.

İran’ın bu tarihten itibaren Azerbaycan’a yönelik tutumu ve sınırdaki askeri tatbikatları iki ülke ilişkilerinde gerilimi tırmandırmıştı.

İran’ın resmi olarak “rutin tatbikatlar” olarak açıkladığı askeri güç gösterisi, Azerbaycan tarafından Ermenistan’a destek ve İran’ın bu sınır bölgesindeki değişiklikleri kabul etmeyeceğine dair bir mesaj olarak algılanmıştı.

İran Devrim Muhafızları Ordusunun Azerbaycan-Ermenistan sınırına askeri yığınak yapmaya başladığına dair haberler ve İran’ın sınırdaki tatbikatları Azerbaycan’da Ermenistan’a destek olarak yorumlanmıştı.

Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliğine 27 Ocak’ta düzenlenen silahlı saldırıda büyükelçiliğin güvenlik amiri hayatını kaybetmiş ve iki güvenlik görevlisi yaralanmıştı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise saldırıyı “terör eylemi” olarak nitelendirmişti.

Bakü yönetimi, 11 Mart’ta, İran’a ait savaş uçağının sınırda uçuş gerçekleştirmesi sebebiyle bu ülkeye nota vermişti.