Fas ve İsrail yönetimleri, Fas’ın başkenti Rabat’ta ticari işbirliği anlaşması imzaladı. Tarafların yaptığı ortak açıklamada anlaşmanın “Aralık 2020’de iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasından bu yana ticaret ve yatırım alanında iki ülke arasındaki iş birliğini genişletme çabası kapsamında imzalandığı vurgulandı.

Anlaşma, İsrail Ekonomi ve Sanayi Bakanı Orna Barbivai ve Faslı mevkidaşı Riyad Mezzur tarafından imzalandı. Barbivai, gazetecilere yaptığı açıklamada, “Ticaret hacmi şu anda 131 milyon dolar seviyesinde ilerlerken İsrail, Fas ile yıllık ticaret hacminin 500 milyon dolara ulaşmasını hedefliyor” dedi.

Barbivai’nin açıklamaları, Bakan Mezzur ile Rabat’ta gerçekleştirdiği görüşmenin ardından geldi. Faslı Bakan ise gazetecilere yaptığı açıklamada, bu anlaşma kapsamında iki ülkenin, özellikle havacılık, otomobil, tarım- gıda, tekstil ve ilaç endüstrileri alanlarında ticaret ve yatırımları kolaylaştırmayı amaçladığını belirtti. Riyad Mezzur, Fas’ın endüstriyel araştırma ve geliştirme ve sanayi bölgelerinin kurulması ile ilgili alanlarda İsrail ile iş birliği yapmayı arzuladığını dile getirdi.

İsrailli Bakan Orna Barbivai (solda) ile Riyad Mezzuri anlaşma sonrası el sıkıştılar

Barbivai’nin Fas ziyareti, iki ülkenin savunma alanında anlaşma imzalamasından 3 ay sonra gerçekleşti. Geçen pazar günü İsrail Ekonomi Bakanı, Fas Ekonomi ve Maliye Bakanı Nadiye Fettah el-Alevi tarafından karşılandı. Fas Ekonomi ve Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre iki taraf, ‘yatırımı teşvik etme, gümrük iş birliği ve çifte vergilendirmeyi önleme’ ile ilgili gelecekteki anlaşmalara dair görüşmede bulundu.

Fas Ekonomi ve Maliye Bakanı, Fas ile İsrail arasındaki yatırım ilişkilerini geliştirmek ve ‘seçkin coğrafi konumu ve kalkınma kaynaklarının çeşitliliği’ nedeniyle Fas’ın içerisinde bulunduğu gelecek vaat eden yatırım fırsatlarını keşfetmek için mevcut olan büyük potansiyele dikkati çekti.

Öte yandan İsrailli Bakan, Fas ile İsrail arasındaki ikili ilişkilerde görülen sürekli gelişmeyi memnuniyetle karşıladı. Barbivai ayrıca, İsrail hükümetinin ‘Fas Krallığı ile ikili ekonomik ilişkiler için yapıcı ve sağlam bir dinamik yaratacak stratejik bir ortaklığın temellerini’ oluşturma iradesini de yineledi.

Aynı şekilde Fas Kraliyet Havayolları Royal Air Maroc şirketi, 21 Şubat’ta 13 Mart’tan itibaren Kasablanka’yı Tel Aviv’e bağlayan yeni bir direkt uçuş rotasını başlatacağını duyurdu. Şirket tarafından yapılan açıklamada, bu hattın haftada 4 hatta çalışacağı ve kısa sürede haftada 5 hatta geçeceği belirtildi. Açıklamada, bu yeni hava yolunun, ‘asıl ülkeleriyle güçlü ve sağlam ilişkilere sahip olan’ İsrail’deki Fas toplumunun arzularına yanıt olarak geldiğine dikkat çekildi. Açıklamaya göre söz konusu hat, aynı zamanda tüm Faslı gezginler ve iş insanları için iki ülke arası hareketliliği kolaylaştırmayı amaçlıyor.

Fas ile İsrail arasındaki düşük düzeyli diplomatik ilişkiler, 1993’te Filistin ile İsrail arasında imzalanan Oslo Anlaşması’nın ardından tekrar başlamış ancak 2002’de İkinci İntifada sırasında Fas ilişkileri askıya almıştı.

Eski ABD Başkanı Donald Trump, 10 Aralık 2020’de Fas ve İsrail’in tam diplomatik ilişki kurulmasına yönelik anlaşmaya vardığını ve Batı Sahra’da Fas’ın hakimiyetini tanıdıklarına dair bir bildirge imzaladığını açıklamıştı. Fas Kralı 6’ncı Muhammed de İsrail ile ilişkilerin “en yakın zamanda” kurulacağını açıklamıştı.

Fas ile İsrail, 22 Aralık 2020’de diplomatik ilişkilerin ‘normalleştirilmesi’ kapsamında 4 anlaşma imzalamıştı.

İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz’ın 24-25 Kasım 2021’de Fas’a gerçekleştirdiği ziyarette ise iki ülke arasında istihbarat, savunma sanayi, güvenlik ve eğitim gibi alanlarda iş birliği mutabakat zaptı imzalanmıştı.

(Şarku’l Avsat)