Göstericiler “Açız”, “Özgürlük” ve “Kahrolsun diktatörlük” sloganları atarak sokaklara döküldü.

Polislerse göstericilere biber gazıyla müdahale etmeye, protestocuları ve basın mensuplarını darp etmeye devam ediyor. Güvenlik güçleriyle göstericiler arasında yaşanan çatışmalar nedeniyle birçok kişi gözaltına alınırken bir kişi de hayatını kaybetti. Öte yandan hükümet yanlısı binlerce protestocu da sokaklara indi. Hükümeti destekleyenlerle muhalifler arasında da çatışmalar yaşandı.

İçişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, 36 yaşındaki Diubis Laurencio Tejeda’nın polisle göstericiler arasında çıkan çatışmada öldüğü belirtildi. Yetkililer, Tejeda’nın hükümete ait bir tesise saldıran bir grubun içinde yer aldığını savunurken, görgü tanıklarıysa bu grubun güvenlik güçleri tarafından bilinerek hedef alındığını öne sürdü. Açıklamada göstericiler çevreye zarar verip polis ve sivillere saldırmakla suçlanırken, protestocular da güvenlik güçlerinin barışçıl protestoculara saldırdığını söylüyor.

“Hükümete karşı çıkmaya cesaret edenleri cezalandırıyor”

Öte yandan, Birleşik Krallık merkezli Uluslararası Af Örgütü, çok sayıda kişinin kayıp olduğunu duyurdu. Örgütün Amerikalılar Direktörü Erika Guevara-Rosas, bu kişilerin gözaltına alınmış olabileceğini söylerken, şu anda 140 kişiden hiçbir şekilde haber alınamadığını bildirdi. Guevara-Rosas “Yapmak istedikleri şey hükümete karşı çıkmaya cesaret edenleri cezalandırmak ve böylece bir mesaj vermek” dedi.

Ayrıca protestoları takip eden İspanyol ABC gazetesi çalışanı Camila Acosta da gözaltına alındı. İspanya Dışişleri Bakanı Jose Manuel Albares, protesto görüntülerini sosyal medya hesaplarında paylaşan gazetecinin serbest bırakılması çağrısında bulunarak “İspanya, özgürce ve barışçıl gösteri yapma hakkını savunuyor. Kübalı yetkililerden buna saygı duymasını istiyoruz. İnsan haklarını koşulsuz şartsız savunuyoruz” ifadelerini kullandı.

Olaylarda AP haber ajansı için çalışan fotomuhabiri Ramón Espinosa da yaralandı.

“Sistematik provokasyon”

Küba Devlet Başkanı Miguel Diaz-Canel ise pazar günü yaptığı ulusa seslenişte olayların ABD’nin “sistematik bir provokasyonu” olduğunu ve “devrim düşmanlarının” ülkeyi istikrarsızlaştırmak istediğini savundu.

Göstericileri ABD’den destek alan “paralı askerler” olarak nitelendiren Diaz-Canel, “Tüm devrimcileri sokağa çıkmaya ve her yerde devrimi savunmaya çağırıyoruz” dedi.

Görgü tanıklarının ifadelerine göre Diaz-Canel’in çağrısı üzerine hükümet yanlısı binlerce kişi sokaklara indi. Havana’da gösteriler düzenleyen grubun Devrim Meydanı’na yürümek istediği fakat polisin bunların geçişini de engellediği bildirildi.

Ayrıca 300 civarı hükümet yanlısı protestocunun Fidel Castro’nun fotoğrafının yer aldığı pankartlar taşıyarak ellerinde Küba bayraklarıyla marşlar söylediği de aktarıldı. Gösterilerde hükümet destekçilerinin ellerinde sopalar taşıdığı da görüldü.

Hükümet yanlısı protestoculardan Aylin Guerrero, “Biz halkız ve buraya bugüne dek elde ettiklerimizi savunmaya geldik” ifadelerini kullandı. 52 yaşındaki Guerrero, “Komünist olmasak bile vatanseveriz” diyerek rejime destek verdiklerini ve protestocuları engellemek için sokaklara indiklerini söyledi.

Protestoların nedenleri

Peki binlerce Kübalı neden sokaklarda? Halk neye karşı öfkeli?

Koronavirüs krizi

Ülkede resmi rakamlara göre Kovid-19 kaynaklı ölümler pandeminin başından beri 2 bini geçmedi. Can kayıpları az olsa bile ülke Delta varyantından epey olumsuz etkilendi. Günlük vaka sayıları resmi rakamlara göre cumartesi ve pazar günü yaklaşık 7 binlere fırlarken, can kaybıysa 50 civarı oldu. Bu rakamlar bir önceki haftanın yaklaşık iki katı.

Matanzas bölgesinde hastanelerde kapasitenin hızla dolması ve yaşanan protestolarla birlikte sosyal medyada #SOSCuba hashtag’i viral hale gelirken, fırlayan vaka sayıları toplumda endişe yarattı.

Küba salgında kendi aşısını üretmeyi başarsa bile bu yöndeki çalışmalara aktarılan para, finansal açıdan halihazırda iyi durumda olmayan ülkenin diğer önemli ilaçları tedarik edememesine neden oldu. Bu nedenle halk eczanelerde birçok temel ilacı bulamaz hale geldi.

Resmi verilere göre şu anda 11,2 milyonluk nüfusun yalnızca yüzde 17’si aşılanmış durumda. Öte yandan çift doz aşı olanların oranıysa yüzde 15 olarak açıklandı.

Ayrıca pandemi ülkenin başlıca gelir kaynaklarından turizmi de epey olumsuz yönde etkiledi ve ülkeye giren döviz akışını kesintiye uğrattı.

Buna ek olarak koronavirüs tedbirleri kapsamında aylarca uygulanan tecrit önlemleri nedeniyle zaten zorda olan birçok işletme ve restoran iflas ederken, binlerce kişi de işsiz kaldı.

ABD ambargosu ve Trump’ın “maksimum baskı” politikası

Protestolara ilişkin pazartesi günkü açıklamasında ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Küba yönetimini “gıda ve ilaç gibi halkın en temel ihtiyaçlarını karşılayamadığı” gerekçesiyle eleştirmişti.

Ancak ABD yıllardır Küba’ya yönelik uyguladığı yaptırımlarla aslında ülkede böyle bir kriz durumuna zemin hazırlamıştı. Özellikle eski ABD Başkanı Donald Trump’ın uyguladığı “maksimum baskı” politikası nedeniyle ülkenin ekonomisi geçen yıl yüzde 11 küçülmüş, uygulanan ticaret ambargosunun sıkılaştırılmasıyla ülkede ciddi bir gıda ve ilaç sıkıntısı baş göstermişti.

Trump’ın getirdiği yaptırımlar kapsamında ABD Hazine Bakanlığı, Amerikalı turistlerin Küba hükümetinin mülkiyetindeki yerlerde kalmasını yasaklamıştı. Ayrıca Küba yapımı alkol ve tütün ürünlerinin ithalatı, ülkeye düzenlenen gemi gezileri, profesyonel toplantı ve konferans düzenlemeleri ve kültürel etkinliklere katılım kısıtlanmıştı.

Diaz-Canel, pazartesi günkü açıklamasında ülkede yaşanan ekonomik kriz, ürün tedariki sıkıntısı ve elektrik kesintilerinin ABD ambargolarından kaynaklandığını söylemişti. Blinken ise salı günkü açıklamasında ülkedeki sorunlardan ABD’yi sorumlu tutmanın “büyük bir hata” olduğunu savunmuştu.

Koronavirüs kriziyle ABD ambargosunun yarattığı olumsuz şartlar daha da kötüleşirken, ülkede binlerce kişi en temel gıda ihtiyaçlarını karşılayabilmek için saatlerce kuyruklarda beklemek durumunda kalıyor.

Biden yaptırımlara dokunmuyor

Öte yandan ABD Başkanı Joe Biden, seçim kampanyasında vaat etse bile, Trump’ın Küba’ya karşı uygulamaya koyduğu yaptırımlardan henüz hiçbirini kaldırmadı.

ABD Kongresi’ndeki 80 Demokrat Partili parlamenter, martta Biden’a seçim döneminde verdiği sözleri hatırlatarak ülkeye uygulanan “acımasız” yaptırımların kaldırılmasını istemişti. Siyasiler ayrıca Trump’ın görevden ayrılmadan verdiği Küba’yı terörü destekleyen ülkeler listesine yeniden alma kararının da iptalini talep etmişti.

Ancak Biden, 2020 ABD Başkanlık seçimlerinde, diğer etkenlerin yanı sıra Küba kökenli ABD’li seçmenlerin yüzde 60’ının Trump’a oy vermesiyle Florida eyaletini kaybetmişti. Dolayısıyla Biden yönetiminin bu seçmen kitlesini kendinden uzaklaştırmamak için ihtiyatlı davrandığı düşünülüyor.

Protestolara ilişkin salı günkü açıklamasında Biden “ABD, evrensel haklarını talep eden Küba halkının yanında kararlılıkla duruyor” demiş ve Küba hükümetine protestoculara karşı şiddetten uzak durma çağrısında bulunmuştu.

İnternet kısıtlamaları ve sosyal medya

Sosyal medya ve internetin yaygın kullanımı, protestoların gidişatını şekillendiren önemli etkenlerden biri oldu.

İnternete mobil cihazlardan ulaşım ülkede 2018’de gelmiş olsa da şu anda en az 4 milyon kişi cep telefonlarından ya da diğer mobil cihazlardan internete girebiliyor.

Pazar günü San Antonio de los Baños bölgesinde başlayan eylemin görüntüleri sosyal medyadan yayımlanmış, başkent Havana’da yaşayanlar yüzlerce kişinin sokağa döküldüğünü kısa süre içinde görmüştü.

Görüntülerin sosyal medya mecralarında hızla paylaşılmasıyla protestolar en az 48 bölgeye yayıldı.

Öte yandan, pazar günü akşam saatleri itibarıyla hükümet Facebook ve WhatsApp gibi sosyal medya platformlarına erişimi engellerken, genel internet kullanımını da kısıtladı.

Londra merkezli internet izleme firması Netblocks’un direktörü Alp Toker, pazartesi günkü paylaşımında hükümetin bu iki uygulamaya ek olarak Instagram ve Telegram’a erişimi de engellediğini belirtti.

“Bu engellemeler sosyal medyayla yayılan protestolara karşı bir yanıt olarak görünüyor” diyen Toker, Twitter’a erişimin henüz engellenmediğini fakat hükümetin dilediği zaman bunu da yapabileceğini belirtti.

Değişim isteği ve nesil farklılığı

Ülkede nesiller arasındaki fark, halkın siyasi duruşunu da etkiliyor. Sağlık, gıda ve okuma yazma alanında olumlu gelişmeleri yaşamış eski nesil hükümeti desteklemeye daha yakın dururken, Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra kıtlık ve kriz içinde yaşayan yeni nesilse yönetime karşı çıkmaya daha yatkın.

Yeni nesil, Küba’nın sorunlarının yalnızca “ABD ambargosu” gibi dış nedenlerle ilişkilendirilerek anlaşılamayacağını, bunun hükümetin sorumluluk almamak için ürettiği bir bahane olduğunu savunuyor. Bu görüşe göre halkın ihtiyaçlarının karşılanamaması ve yaşanan ekonomik-toplumsal krizin tek sorumlusu yönetim ve izlenen politikalar.

“Demokratik bir toplumda yaşamak istiyorum”

Ülkeyi hızla etkisi altına alan protestolara katılanların genelde daha genç kesimlerden olması, söz konusu nesil farkının gösterilere yansıdığına işaret ediyor.

Küba’da muhalif sanatçılardan Claudia Genlui Hidalgo, neslinin istediği siyasi ve toplumsal değişimi en net şekilde ifade edenlerden. 30 yaşındaki sanatçı, protestolara verdiği desteği dile getirirken, “Küba’nın daha iyi hale gelebilmesi için değişime ihtiyacı var. Gücün tek merkezde toplanmadığı demokratik bir toplumda yaşamak istiyorum” dedi.

Independent Türkçe, Guardian, BBC, New York Times, Wired, AP, Reuters, Washington Post, NBC

(Şarku’l Avsat)