Doç. Dr. Mehmet Sağlam / Her Taraf

İnsan denen varlık, dünya üzerinde varolmaya başladığı dönemden beri, sürekli olarak bir arayış içerisinde ve çevresindeki her şeye müdahale ederek değiştirip dönüştürüyor. İnsanın, doğa üzerindeki bu arayışları ve girişimleri içinde yaşadığı dünyayı oldukça zorladı. Küresel ısınma, çevre kirliliği, kuraklık, gıda krizleri vs. bugünün dünyasında sıklıkla karşılaşılan problemler. Bu problemlerin tamamı insanların doğa üzerindeki denemelerinin bir sonucu olarak ortaya çıktı. Aktif bir canlı olarak insan, içinde bulunduğu çevrede aslında yaşadığı dünyada kendisi dışındaki her şeyi etkiliyor, “maksimum fayda” için her yolu deniyor. Bu “maksimum fayda” arayışları sanayi devrimi çok önemli bir aşamayı geçerken, sonrasında ise dijital devrim ya da internet devrimi ile bir başka hatta bambaşka bir noktaya doğru ilerliyor.

Bu güne kadar kendisi dışındaki her şeyi kullanmaya çalışan ve doğal yapısına müdahale eden insan, gelinen noktada artık doğal yapısını değiştirmek için yönünü kendisine çevirmiş durumda. İnternet teknolojisinde yaşanan gelişmeler ve yapay zeka teknolojisi bu arayışları çok ileri bir noktaya taşındı. “İnsanüstü yaşam süresi, İnsanüstü zekâ, İnsanüstü sağlık kalitesi” amacı ile yeni çağda yeni bir insan üretme arayışı aslında yeni değil 1950’lerin sonundan itibaren konuşulan kavramlar, bugünün dünyasında ise daha yüksek sesle ifade edilmeye başlandı. Transhumanizm ya da posthumanizm (bu kavramlar ile paralel olarak fütirizm kavramıda düşünülebilir)  kavramları ile tanımlanmaya çalışılan bu yeni arayışın tedirgin edici yanı belki de üç temel amacı ifade ederken kullanılan “insanüstü” kelimesinde gizlidir. İnsanüstü ile kast edilen şey tanımlanırken insanın yaşam konforunu arttırmaya yönelik gibi görünüyor olsa da bir taraftan organik bir yapıdan mekanik bir yapıya geçişinde önünü açılmış olacak. Bu yeni çağda üretilmek istenen “insanüstü insanın” gerçekte nasıl bir şey olacağı ya da buna kimin/kimlerin karar vereceği soruları son derece önemli.

Çünkü mekanikleşen bir yapıyı kontrol etmek daha kolay olacağı gibi bu gücü elinde bulunduracak kişilerin/yapıların tamamen iyi niyetle bu girişimleri sürdüreceğini düşünmek galiba büyük bir saflık olur. Posthumanist dönemde üretilecek bu yeni insanların birçok ihtiyacı yapay zeka teknolojisinin ortaya çıkardığı imkanlarla farklı şekillerde karşılanmaya başlayacak. Sağlık teknolojisinde yaşanacak gelişmeler hastalık, tedavi gibi süreçlerde insanlığa yeni umutlar açacağı gibi yaşam süresini uzatmak ve zekayı arttırmanın neler getireceği konusu ise tamamen belirsiz bir durum. Bunların yanında cinsiyet/cinsellik konusunda ortaya çıkacak durumlar, inanç boyutuna yansımaları ise bugünün insanı açısından oldukça farklı durumlara gebe gibi görünüyor.

Bu yeni çağa geçiş süreci ve insanüstü insan arayışları fazlası ile gri bir alan gibi görünse de aslında dünyanın belirli merkezlerinde uzun süredir düzenli çalışılan bir konu. Zihinsel olarak dijitalizm, posthumanizim, transhumanizm gibi kavramlar önümüzdeki yıllarda daha fazla konuşulacak fakat birileri bu konuyu sadece konuşurken birleri ise bu süreci kontrol edecek. Peki birey/toplum/ülke olarak bu sürecin neresinde duruyoruz veya olacağız?