İsrail ve Hamas, ABD destekli ateşkes anlaşmasının ilk aşaması konusunda anlaşmış olabilir, ancak iki taraf arasında, özellikle Filistinli grubun silahlarının kaderi söz konusu olduğunda, hala tartışmalı görüş ayrılıkları devam ediyor.

İsrail, Hamas’ın Gazze’ye yönelik iki yıllık savaşının sona ermesi için tüm silahlarını teslim etmesi konusunda uzun süredir ısrar ediyor ve grubun Filistin topraklarının yönetimini bırakmasını ve örgüt olarak kendini feshetmesini talep ediyor.

Hamas ise silah bırakma çağrılarını kamuoyuna yalanladı ancak uzmanlar, grubun özel görüşmelerde cephaneliğinin bir kısmını teslim etmeye açık olduğunu belirtti.

Avrupa Dış İlişkiler Konseyi (ECFR) İsrail-Filistin uzmanı Hugh Lovatt, “Silahsızlanma konusunda Hamas’ın pozisyonunda en büyük değişimi burada gördünüz” dedi.

El Cezire’ye konuşan Hamas yetkilileri, “[Hamas yetkilileri] özel olarak muhataplarına, grubun Hamas’ın saldırı silahlarının imha sürecine açık olabileceğini söyledi” dedi.

Sallantılı ateşkes

Analistler, Hamas’ın cephaneliği konusundaki müzakerelerin ateşkesi baltalayabileceğini ve İsrail’in Gazze’deki yoksul ve kuşatma altındaki Filistin halkına karşı soykırım savaşını yeniden başlatmasına yol açabileceğini söyledi.

Silahlı bir grup, savaş zamanlarında sivillerin korunması için başvurulan temel çerçeve olan uluslararası insancıl hukuka uygun olarak silah taşıma ve işgalci bir güce karşı direnme hakkına sahiptir.

Oysa İsrail ve Batılı müttefikleri, tarihsel olarak, Filistin topraklarındaki İsrail işgaline son vermeyi amaçlayan bir barış sürecinin başlatılmasının ön koşulu olarak Filistinli grupların silahlı direnişten vazgeçmesini talep etmişlerdir.

Bu, 1990’larda dönemin Filistinli ve İsrailli liderleri tarafından imzalanan Oslo Barış Anlaşması’nın temelini oluşturan çerçeveydi.

Uluslararası Kriz Grubu (ICG) araştırmacısı Gazzeli Filistinli Azmi Keshawi’ye göre, İsrail’in bu kez de benzer taleplerde bulunma olasılığı yüksek, ancak Hamas’ın tamamen silahsızlanması pek olası değil. Hamas’ın kısa ve uzun menzilli füzeler gibi bazı “saldırı silahlarını” teslim etmesinin ancak öngörülebileceğini söyledi. Ancak Hamas’ın küçük ve hafif silahlarından asla vazgeçmeyeceğine, İsrail’e karşı onlarca yıl boyunca inşa ettiği gelişmiş tünel ağının haritasını da teslim etmeyeceğine inanıyor.

Keshawi, El Cezire’ye verdiği demeçte, “[Hamas] [hafif] silahları yalnızca ihtiyaç kalmadığında teslim edecek. Bu, onları yalnızca İsrail işgalini sona erdirdikten sonra devletin kontrolünü devralacak bir Filistin liderliğine teslim edecekleri anlamına geliyor.” dedi

Güç boşluğu mu?

Hamas, İsrail’in 7 Ekim 2023’te Güney İsrail’e düzenlediği saldırının ardından Gazze’de savaş başlatmasından önce Gazze’deki silahlı grupların en büyüğüydü. Bu gruplardan bazıları Filistin İslami Cihadı (PIJ), Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC) ve El-Aksa Şehitleri Tugayları’dır.

Bu gruplar uzun zamandır İsrail’e karşı silahlı direnişte bulunuyorlar ve İsrail’in son iki yıldır aralıksız sürdürdüğü halı bombalamalarının bu grupları ne ölçüde zayıflattığı belirsiz.

İsrail’in soykırımı sırasında -bilim insanları, Birleşmiş Milletler ve insan hakları grupları tarafından böyle kabul edilmiştir- İsrail, Gazze Şeridi’ne girmesine izin verdiği az miktardaki yardımı çalmak ve bundan kâr elde etmek için kötü şöhretli çeteleri de desteklemiştir.

Gazzeli İsrail-Filistin analisti Taghreed Khodary, Gazze’deki birçok Filistinlinin, Hamas’ın olası bir güç boşluğundan faydalanmasını engellemek için bazı askeri yeteneklerini koruması gerektiğine inandığını söyledi.

“İsrail çeteler kurdu ve onlara kendi halkını öldürmeleri için silah ve mühimmat verdi [Gazze’de]. Şimdi İsrail Hamas’ı kovmak istiyor, ancak iç güvenliği sağlamak için Hamas’a ihtiyaç var,” dedi. “Hamas güvenliği sağlamada çok iyidir” diye vurguladı.

ECFR’den Lovatt, Hamas’ın güvenliği sağlamak ve silahlarının kısmen imhasını denetlemek için görevlendirilen geçici bir görev gücüyle işbirliği yapmaya istekli olabileceğini de sözlerine ekledi. Ancak Hamas’ın böyle bir güçle koordinasyonu ancak yetki belgesinde “terörle” hiçbir şekilde mücadele etmeyeceği açıkça belirtilirse kabul edeceğini söyledi.

Lovatt, Al Jazeera’ye verdiği demeçte, “Batı başkentlerinde bu ‘terörle mücadele’ rolünü üstlenmeye pek istekli olmadıklarından eminim ve bu kesinlikle Hamas için kabul edilemez. Bu, uluslararası görev gücünün açıkça İsrail’in hedeflerine hizmet ettiğini ortaya çıkaracaktır.” dedi.

‘Bir fikir olarak Hamas’

İsrail soykırımı boyunca İsrail, savaş amacının görünüşte Hamas’ı dağıtmak olduğunu iddia etti. Ancak ICG araştırmacısı Keshawi, Hamas’ın asla tamamen yenilmeyeceğini söyledi. Grubun önümüzdeki yıllarda binlerce yoksul ve intikamcı genci saflarına katacağını öngörüyor. Birçok kişi için Hamas’ın sadece bir örgüt değil, direnişi simgeleyen bir “fikir” olduğunu söylüyor. Keshawi, Al Jazeera’ye yaptığı açıklamada, “[Grup] tüm Arap dünyasına örnek oldu. Kimsenin yapabileceğini düşünmediği bir savaşa girdiler, bedeli çok yüksek olmasına rağmen.” dedi.

Lovatt, yine de grubun pragmatik olmaya devam ettiğini ve ateşkesi mümkün olduğu kadar uzatmak için taviz vermeye hazır olduğunu söyledi.

Ateşkesin sürdürülebilirliğinin, ABD Başkanı Donald Trump ve diğer Batılı liderlerin İsrail’i ve onun maksimalist taleplerini dizginlemesine bağlı olduğunu kaydetti. “İsrail’in Batı başkentlerinde Hamas’ın [işgal sona ermeden önce] tamamen silahsızlandırılması gerektiği yönündeki tartışmayı kazanma riski çok yüksek” dedi.

Lovatt, Al Jazeera’ye yaptığı açıklamada, “Eğer bu gerçekleşirse, Batılı devletler için Oslo Anlaşmaları’nda olduğu gibi İsrail’i bu durumdan kurtarmak için yeni bir bahane olacak” dedi.

Kaynak: Al Jazeera