Nijer’deki darbe

Nijer’de Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, 26 Temmuz’da Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı unsurlarınca alıkonulmuş ve o akşam asker yönetime el koyduğunu duyurmuştu.

Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Abdurrahmane (Ömer) Tchiani, 28 Temmuz’da Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) isimli cuntanın liderliğini üstlenmiş ve geçiş hükümetinin başına geçmişti.

Biden, Bazum’un serbest bırakılmasını istedi

Biden, Nijer’in bağımsızlığının 63. yıl dönümü dolayısıyla mesaj yayımladı.

Nijer demokrasisinin ciddi bir meydan okumayla karşı karşıya olduğunu savunan Biden, “Bu kritik zamanda ABD, ortak demokratik değerlere ve sivil yönetime desteğimizin üzerine kurulu onlarca yıllık ortaklığımızı onurlandırmak için Nijer halkının yanında duruyor.” ifadesini kullandı.

Biden, Nijer halkının kendi liderlerini seçme hakkına işaret ederek, halkın özgür ve adil seçimlerde iradesini ifade ettiğini ve buna saygı duyulması gerektiği mesajını verdi.

Temel demokratik değerleri ve anayasal düzen, adalet ve barışçıl toplanma hakkını savunmanın Nijer-ABD ortaklığı için esas olduğu vurgusu yapan Biden, “Cumhurbaşkanı Bazum ve ailesinin derhal serbest bırakılması ve Nijer’in zor kazanılmış demokrasisinin korunması için çağrıda bulunuyorum.” ifadesini kullandı.

ABD’den bir diplomat bölgeye gönderildi

Diğer yandan Beyaz Saray, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Başyardımcısı Jon Finer’in dün Gabon ve Nijerya’ya gittiğini duyurdu. Finer, Nijerya’da Devlet Başkanı Bola Ahmed Tinubu ile Nijer’deki son gelişmeler dahil bölgesel güvenlik konularını görüştü.

ABD personeli kısmen tahliye edilecek

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller yaptığı yazılı açıklamada, Nijer’deki durumu göze alarak acil ihtiyaç duyulmayan personel ve ailelerini ülkeden geçici olarak çekeceklerini bildirdi. Büyükelçiliğin sınırlı şekilde hizmet vermeyi sürdüreceğini kaydeden Miller, Nijer’le en yüksek seviyede diplomatik ilişkilerin korunacağını vurguladı. Miller ayrıca, ABD’nin, Nijer cuntasına karşı yeni adımlar atması beklenen Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ve Afrika Birliği’ni desteklediğini belirtti.

Cuntanın yönetime el koymasının ardından çok sayıda ülke, Nijer’deki vatandaşlarını tahliye etmeye başlamıştı.

Dünya Bankası Nijer operasyonlarını durduruyor

Dünya Bankası tarafından yapılan açıklamada, “Dünya Bankası, yaşanabilir bir gezegende yoksulluktan arınmış bir dünya oluşturmak için barış, istikrar ve hukukun üstünlüğünün temel olduğuna inanıyor. Nijer’de demokratik olarak seçilmiş hükümeti devirme çabalarından endişe duyuyoruz. Buna cevaben, Dünya Bankası ihtiyatla devam edecek olan özel sektör ortaklıkları dışındaki tüm operasyonlar için ödemeleri bir sonraki duyuruya kadar durdurmuştur” denildi.

Nijerya elektrik vermeyi kesti

Nijer’in elektrik şirketi Nigelec’ten bir yetkilinin yaptığı açıklamada, Nijerya’nın dünden bu yana Nijer’e elektrik ihracatını durduğunu aktarmış, “Dünden beri Nijerya, Nijer’e elektrik taşıyan yüksek voltaj hattının bağlantısını kesti.” demişti. Nigelec’e göre Nijer, elektrik ihtiyacının yüzde 70’ini Nijerya’daki Mainstream şirketinden karşılıyor.

İngiltere ve Fransa vatandaşlarını Nijer’den tahliye operasyonlarını sürdürüyor.

Senegal, askeri müdahaleye destek verecek

Senegal Dışişleri Bakanı Aissata Tall Sall, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğunun (ECOWAS)’ın Nijer’deki askeri cuntaya karşı muhtemel bir askeri müdahale seçeneğine ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Senegal’in ECOWAS üyesi olduğunu hatırlatan Sall, üye oldukları bölgesel örgütlerin kararlarına uyacaklarını dile getirdi.

Sall, Batı Afrika’daki askeri darbelerin önüne geçme zamanının geldiğini kaydetti.

Cuntaya verilen süre

ECOWAS, 30 Temmuz’da düzenlediği olağanüstü zirvede askeri cuntaya Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum’un serbest kalması ve yeniden görevine dönmesi için bir hafta süre vermişti.

ECOWAS, bu süre zarfında taleplerinin karşılanmaması durumunda askeri müdahale dahil her seçeneği değerlendireceklerini duyurmuştu.

Askeri müdahale ihtimali, Batı Afrika’daki diğer cunta hükümetlerinin tepkisini çekmişti.

Yönetimde askerlerin olduğu Burkina Faso ve Mali, yayımladıkları ortak bildiride Nijer’e askeri müdahalenin kendilerine savaş açmak anlamına geldiği konusunda ECOWAS’ı uyarmıştı.

Burkina Faso, Mali ve Gine müdahaleye karşı çıktı

Mali Hükümet Sözcüsü Abdoulaye Maiga, ECOWAS’ın Nijer’deki cuntaya karşı düzenleyebileceği askeri müdahaleye ilişkin Burkina Faso ve Mali adına ortak bildiri okudu.

Evrensel’in aktardığına göre söz konusu bildiride, Mali ve Burkina Faso halklarının, darbe sonrası ECOWAS’ın uyguladığı yaptırımlar karşısında Nijer halkıyla dayanışma içinde oldukları kaydedildi. “ECOWAS, Nijer’e askeri müdahalede bulunursa bu, Burkina Faso ve Mali’ye savaş ilanı olur” ifadesi yer alan bildiride, bu müdahalenin, NATO’nun Libya’ya müdahalesinde olduğu gibi bölgeyi uzun vadede istikrarsızlaştıracağı uyarısında bulunuldu. Bildiride, müdahalenin gerçekleşmesi halinde Mali ve Burkina Faso’nun ECOWAS’tan çekilebileceği belirtildi.

Gine Devlet Başkanı Mamady Doumbouya da “Askeri müdahale de dahil olmak üzere ECOWAS tarafından önerilen yaptırımlara katılmadığını” ifade etti. Pazartesi günü bir sosyal medya paylaşımında bulunan Doumbouya’nın ofisi, yaptırımların “Mevcut soruna çözüm olmayacak, ancak sonuçları Nijer sınırlarının ötesine uzanabilecek insani bir felakete yol açacak seçenekler olduğunu” söyledi. Doumbouya’nın ofisi ayrıca “Gayrimeşru ve insanlık dışı olduğunu düşündüğü bu yaptırımları uygulamama kararı aldığını” belirterek ECOWAS’ı “Tutumunu yeniden gözden geçirmeye” çağırdı.

ECOWAS’ın müdahale tehdidi

Afrika’nın batısındaki krizlere müdahale için kurulan ve merkezi Nijerya’nın başkenti Abuja’da bulunan ECOWAS İhtiyat Kuvvetlerinin (ESF), Nijer’deki darbe yönetiminin son bulması için adım atabileceği açıklanırken, birliğin askeri kapasitesinin bunun için yeterli olup olmadığı tartışma konusu oldu.

2017’de Gambiya’ya asker sokarak yönetimi bırakmak istemeyen Yahya Jammeh’i indiren ECOWAS’ın benzer bir operasyonu Nijer’de yapabilecek hazır kuvveti bulunmuyor.

2003’te Fildişi Sahili ve Liberya, 2012’de Gine Bissau ve 2013’te Mali’ye barış gücü olarak giren ve istikrarı sağlamaya çalışan ECOWAS’ın ihtiyat kuvvetleri, kriz zamanlarında üye ülkelerin gönderdiği askerlerden oluşuyor.

15 üyeli örgüt, peş peşe yaşanan darbelerden ötürü Mali, Gine ve Burkina Faso yönetimleriyle uzlaşmazlık yaşarken, bu ülkelere sivil yönetime geçmesi için de baskı uyguluyor.

ECOWAS’ın Nijer’e olası bir müdahalesine Afrika’dan ya da ülkede askeri bulunan Fransa ve ABD gibi ülkelerden destek gelip gelmeyeceği henüz bilinmiyor.

6 bin 500 kişilik güç toplayabiliyor

ECOWAS kuvvetlerinin herhangi bir ülkeye müdahalede bulunabilmesi için ortak karar alması ya da Afrika Birliğince görevlendirilmesi gerekiyor.

Hazır kuvveti bulunmayan ECOWAS, yaklaşık 2 bin 750 kişilik “görev kuvveti” ve 3 bin 750 kişilik “ana kuvveti” üye ülkelerden toplayabiliyor.

Sivil, polis ve askerlerden oluşan İhtiyat Kuvvetlerinin Mali, Nijerya ve Gana’da eğitim merkezleri bulunuyor.

İlk görevleri, Liberya ve Fildişi Sahili oldu

Fildişi Sahili’nde isyancıların, ülkenin kuzeyini ele geçirmesi ve ardından barış anlaşması imzalamasıyla ilk olarak 2003’te bu ülkeye ayak basan ECOWAS kuvvetleri, barış ve güvenliğin sağlanmasında Fransız ordusuyla görev aldı.

Yaklaşık 1300 askerle Fildişi Sahili’ne giren ECOWAS, aynı yıl ikinci iç savaşın son bulduğu Liberya’ya 3 binden fazla asker gönderdi.

Liberya’da “ECOMIL” adını taşıyan barış gücünün görevi daha sonra Birleşmiş Milletler’in Ekim 2003’te kendi barış gücünü kurmasıyla son buldu.

Darbelerin ardından Gine Bissau ve Mali’de görev aldılar

2012’de Gine Bissau’da Başbakan Carlos Gomes Junior’ın darbeyle görevden alınması sonrası bu ülkede görevlendirilen 1000 ECOWAS gücü, ülkeden 2020 sonunda ayrıldı.

Gine Bissau’da geçen yıl yaşanan darbe girişiminin ardından ise 600’den fazla asker, ülkeye yeniden gönderildi.

Mali’de 2012’de Amadou Toumani Toure’nin devrilmesinin ve kuzeyde isyancıların bağımsızlığını ilan etmesinin ardından 2013’te ülkeye ECOWAS öncülüğünde 1500 askerlik uluslararası koalisyon gücü gitti.

“AFISMA” adını taşıyan koalisyon, BM’nin kendi barış gücü birliğini kurmasıyla yerine bu gücü bıraktı.

Gambiya’da halen görev yapıyor

ECOWAS, 2017’de seçimlerin ardından devlet başkanlığı görevini devretmeyi reddeden Yahya Jammeh’i indirmek için bu ülkeye askerini soktu.

Sınırdaki bazı kentleri ele geçirerek ilerleyen ECOWAS’a Gambiya ordusu karşılık vermedi.

Adama Barrow’un başkanlık koltuğuna oturmasının ardından Gambiya’nın talebi üzerine ECOWAS birlikleri, ülkede kalmayı sürdürdü.

Cunta, Dışişleri Bakanı’nı Fransa ile işbirliği yapmakla suçladı

Nijer’de 26 Temmuz’da yönetime el koyan askeri cunta, dün, Nijer Dışişleri Bakanı Hassoumi Massaoudou’nun, Fransa’nın, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı bombalamasına izin veren bir belge imzaladığını iddia etmişti.

Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) sözcüsü Amadou Abdramane tarafından devlet televizyonundan okunan bildiride, kendini “geçici hükümet başkanı” ilan eden Dışişleri Bakanı Massaoudou’nun, Fransa’ya, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı “bombalama” yetkisi verdiği öne sürülmüştü.