Osmanlı’da basılan ilk kitap “Vankulu Lugatı”

Osmanlı’da basılan ilk kitap “Vankulu Lugatı”

Müteferrika matbaasında basımı yapılan ilk eser olan, Vankulu Mehmed Efendi tarafından 1589 yılında tercüme edilen, sözlükçü el-Cevheri’ye ait Lugat, Küçükçekmece Belediyesi İmzalı ve İlk Baskı Kitaplar Müzesi’nde,

Belediyeden yapılan açıklamaya göre, 1729’da İbrahim Müteferrika matbaasında basımı yapılan ilk kitap olarak kayıtlara geçen “Vankulu Lügatı” ile Amerikalı şair Louise Glück’ün “Vita Nova” isimli imzalı kitabı müzede sergileniyor.

Yazar ve kitap koleksiyoneri Selçuk Altun’un kütüphanesinden 11 nadide ve imzalı eser bir ay boyunca kitap tutkunları tarafından ziyaret edilebilecek. Türkiye’nin görsel sanat tarihinin temel kaynaklarının birinci elden oluşturulması hedeflenen müzenin kalıcı sergileme alanında, yazarı tarafından imzalı ve ilk basım 386 kitap yer alıyor.

Küçükçekmece Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü tarafından hayata geçirilen Cennet Kültür ve Sanat Merkezi’ndeki müze, pazartesi hariç her gün 10.00-20.00’de ziyaretçilerini ağırlıyor.

Vankulu

İslam Ansiklopedisinde, Cevherî’nin eṣ-Sıḥâḥ adlı Arapça sözlüğünü tercüme eden ve Vankulu lakabı ile tanınan Osmanlı âlimi Mehmed’e ilişkin, Mustafa S. Kaçalin tarafından hazırlanan maddede şu bilgilere yer veriliyor:

XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde doğmuş olmalıdır. Adı Mehmed, babasının adı Mustafa’dır. Van’da dünyaya geldiği için Vanî nisbesini kullanmış ve daha çok Vankulu lakabıyla tanınmıştır. Bazı kaynaklarda yine Vanlı bir vâiz ve müfessir olan Vanî Mehmed Efendi ile (ö. 1096/1685) karıştırılmıştır. İyi bir öğrenim gören Vankulu, Çivizâde Damadı Hâmid Efendi’den mülâzım olduktan sonra 970 Zilhiccesinde (Temmuz-Ağustos 1563) İstanbul Mahmud Paşa Medresesi’nde göreve başladı, Hankah Medresesi’nde müderrislik görevinde bulundu, daha sonra azledildi (Rebîülâhir 974 / Ekim 1566). Ardından Atik Ali Paşa medreselerinde müderrislik, Rodos müftülüğü, Ayak Kurşunlu Medresesi müderrisliği ve Manisa müftülüğü yaptı (Zilkade 982 / Şubat 1575). Selânik (Şâban 988 / Eylül 1580) ve Kütahya kadılığından sonra 2 Zilhicce 991 (17 Aralık 1583) tarihinde aylık 80 akçe maaşla emekliye ayrıldı. 998 Ramazanında (Temmuz 1590) Medine kadılığına tayin edildi ve 1000 yılı Recebinde (Nisan 1592) burada vefat etti. Vankulu fıkıh, lugat ve edebiyat alanında eserler vermiş ve tercümeler yapmıştır. Manisa şer‘iyye sicillerine göre Vankulu’nun Tâlibî Mehmed adında bir oğlu, Aynî Hatun adında bir kızı olmuştur. Manisa’nın Çapaçarık mevkiinde bir cami yaptırdığı, vakıf kurduğu ve vakfiyeler düzenlediği bilinmektedir.

Tâcü’l-luġa. Ṣıḥâḥu’l-luġaeṣ-Ṣıḥâḥ fi’l-luġa veya kısaca eṣ-Ṣıḥâḥ diye de bilinen bu eser, Arap sözlükçülüğü tarihinde tertip itibariyle yeni bir çığır açtığı gibi sadece sahih kelimeleri (Bedevî Araplar’dan gelen fasih kelimeler) ihtiva etmesi açısından da ayrı bir özellik arzetmektedir. Yazıldığı günden bugüne kadar tekmile, zeyil, şerh, ihtisar, tenkit ve tercüme gibi birçok çalışmaya konu olan Tâcü’l-luġa ilk defa 1270’te (1853) Tebriz’de basılmış, daha sonra 1282 (1865) ve 1292 (1875) yıllarında Bulak’ta yayımlanmıştır. Ayrıca Ahmed Abdülgafûr Attâr tarafından da neşredilmiştir (I-VI, Kahire 1376/1956).

(Kaynak: İslam Ansiklopedisi)

Paylaş :

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked with *