İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Tahran ile Kabil arasında Hilmend Su Yolu üzerindeki su sorununun “hızlı ve ciddi” bir şekilde çözülmemesi halinde Afganistan ile ilişkilerin olumsuz etkileneceğini söyledi.

İran Dışişleri Bakanlığının yazılı açıklamasına göre, Abdullahiyan ile Afganistan’daki Taliban geçici hükümeti Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki telefonda görüştü.

Görüşmede, İran’ın Hilmend nehriyle ilgili su haklarını dile getiren Abdullahiyan, son zamanlarda bölgedeki yağışlara dikkati çekerek, suyun İran’a ulaşması ve İran’ın su haklarıyla ilgili talebin karşılanması için engeller çıkarılmamasını umduğunu kaydetti.

İran Enerji Bakanlığından üst düzey bir heyetin konuyla ilgili mevcut engelleri incelemek ve Afgan yetkililerle istişarelerde bulunmak üzere yakında bu ülkeyi ziyaret edeceğini aktaran Abdullahiyan, Afganistan’ın, gerekli anlaşmalar uyarınca su hakları ve sınır suları alanındaki ikili taahhütlerini yerine getirme konusunda iş birliği yapması gerektiğini ifade etti.

Abdullahiyan, “İran’ın Hilmend’den gelen su hakları sorunu hızlı ve ciddi bir şekilde çözülmezse iki ülke arasındaki diğer iş birliği alanları da olumsuz etkilenecektir.” ifadelerini kullandı.

İki ülke ilişkilerinin geliştirilmesini İranlı yetkililerin ziyaretini memnuniyetle karşıladıklarını söyleyen Muttaki ise “İran’ın egemenliğine saygılıyız. (Nehirlerde) Su bulununca İran’a akmasını sağlayacağız.” dedi.

1973’te anlaşma imzalanmıştı

Afganistan ve İran arasında, 19. yüzyılın ortalarında başlayan Hilmend Su Yolu üzerindeki su sorunu 1973’te varılan anlaşmayla çözüme kavuşmuştu. Anlaşmaya göre, Afganistan İran’a “normal koşullarda” saniyede 26 metreküp su vermeyi taahhüt etmişti. Bunun 22 metreküpü, “İran’ın su hakkı” olarak tanımlanırken, 4 metreküpü ise Afganistan’ın İran’a yönelik “İyi niyet göstergesi” olarak belirlenmişti.

Ancak, bu tarihten itibaren her iki ülkede de meydana gelen siyasi değişimler bu anlaşmanın uygulanmasını zorlaştırdı. Her iki ülke temsilcilerinin katılımıyla oluşturulan ve anlaşmanın uygulanmasını denetleme görevini yürütmesi planlanan komisyon da bekleneni veremedi.

Anlaşma, kuraklık dönemlerinde İran’a akan suyun saniyede 26 metreküpün altında olabileceğini vurgularken, Afganistan’ın topraklarında su ile ilgili projeler geliştirmesini de engellemiyordu. Yine anlaşmaya göre, İran, Basra Körfezi’ne açılan limanlarını Afganistan’a kullandırma taahhüdünü vermişti.

Ancak, Afganistan’da yaşanan kuraklık nedeniyle İran’a akan su miktarını düşmesi, Tahran yönetimini rahatsız etmeye başladı. Sık sık kurak dönemler geçiren iki ülke, 1973’te imzalanan anlaşmaya bağlı olduklarını ifade etmelerine rağmen, su sorunu nedeniyle karşı karşıya geliyor.