Abe, 2012-2020 döneminde 7 yıl 8 ay boyunca başbakanlık görevini yürüterek, ülkenin yakın tarihine damga vurmuştu.

İki yıl önce sağlık gerekçelerini göstererek istifa eden Abe, hala iktidardaki Liberal Demokrat Parti’de (LDP) ve Japonya siyasetinde etkili bir isim olarak görülüyordu. Nitekim ölümüne yol açan saldırı sırasında Abe, Nara kentinde LDP’nin milletvekili adayının seçim kampanyası etkinliğinde konuşma yapıyordu.

Japonya’nın en nüfuzlu ailelerinden geliyor

Abe, 21 Eylül 1954’te Japonya’nın başkenti Tokyo’da dünyaya geldi. Hem anne hem de baba tarafından dedeleri, İmparatorluk Japonyası’nda ve savaş sonrası yıllarda siyasi ve ekonomik nüfuza sahip isimlerdi.

Baba tarafından dedesi Abe Kan, ülkenin güneyindeki Yamaguchi şehrinde toprak sahibi bir aileye mensuptu. Kan, İkinci Dünya Savaşı sırasında Temsilciler Meclisi’nde yer aldı.

Abe’nin babası Abe Şintaro da 1958 ve 1991 arasında uzun yıllar Temsilciler Meclisi üyesiydi. Bu dönemde Kabine Baş Sekreteri, Uluslararası Ticaret ve Sanayi Bakanı ve Dışişleri Bakanı olarak farklı hükümetlerde yer alan Şintaro, İkinci Dünya Savaşı’nda kamikaze pilotu olmak için gönüllü oldu fakat eğitimini tamamlamadan savaş sona erdi.

Abe’nin anne tarafından dedesi Kişi Nobusuke ise İkinci Dünya savaşı yıllarında Japonya’nın işgal altında tuttuğu Çin topraklarının ve Mançurya bölgesinin kukla yönetiminin fiili ekonomik idarecisi konumundaydı. Savaş sırasında Mühimmat Bakan Yardımcısı olarak da görev yapan Kişi, savaş sonrasında Japonya’yı işgal eden ABD tarafından “A-sınıfı savaş suçlusu” olarak yargılandı ve hapsedildi.

Kısa süre sonra işgalcilerin politika değişikliği ile serbest bırakılan Kişi, 1955’te Japon siyasetinde sağ muhafazakar kanadı temsil eden, Abe’nin de üyesi olduğu Liberal Demokrat Parti’nin kurucuları arasında yer aldı, 1957-1960 döneminde bu partinin iktidarında başbakanlık yaptı.

Eğitim, iş ve siyaset hayatı

Abe Şinzo, ilk ve orta okul ile liseyi Tokyo’daki Seikei Özel Okulları’nda tamamladı. Aynı okul grubuna ait özel üniversitenin siyaset bilimi bölümünden 1977’de mezun oldu. Ardından ABD’ye giderek Güney Kaliforniya Üniversitesi Siyaset, Planlama ve Kalkınma Fakültesi’nde eğitim gördü.

Üniversite eğitiminin ardından 1979’da Kobe Çelik Şirketi’ne giren Abe, 1982’ye kadar burada çalıştı. Şirketten ayrıldıktan sonra siyasette yardımcı roller üstlenen Abe, Dışişleri Bakanı’nın idari asistanlığını, LDP Genel Konseyi Başkanı’nın Özel Sekreterliğini yürüttü.

Savaş sonrası dönemdeki en genç başbakan

Abe, ilk kez 1993’te düzenlenen genel seçimlerde LDP’ten Temsilciler Meclisi’ne girdi. 2005’te Koizumi Junichiro tarafından Kabine Baş Sekreterliği’ne getirildi. 2006’da Koizumi’nin istifası üzerine başbakanlık görevini üstlenen Abe, Japonya’nın savaş sonrası dönemdeki en genç, savaş sonrası doğan ilk başbakanı oldu.

Abe, bir yıl sonra bağırsak iltihabı rahatsızlığını gerekçe göstererek başbakanlıktan istifa etti. 2020’de de aynı sağlık sorunu nedeniyle görevi bırakacaktı.

Hastalığı atlattıktan sonra Abe, 2012’de LDP Genel Başkanı seçilerek yeniden siyasete döndü. Aynı yıl LDP’nin seçim zaferinin ardından Abe’nin kesintisiz hükümet başkanlığı dönemi başladı.

Abe’nin 2012’deki seçim zaferini 2014 ve 2017’dekiler izledi. Abe, 2020’de görevi bırakana dek “Japonya’da başbakanlık koltuğunda en uzun süre oturan isim” olarak tarihe geçti.

Siyasette muhafazakar, ekonomide liberal

Zaman zaman “aşırı sağ” olarak tanımlanan, “Nippon Kaigi” (Japon Konferansı) adıyla bilinen muhafazakar milliyetçi çizgideki kuruluşun üyelerinden Abe, Japonya’nın yakın tarihine, İkinci Dünya Savaşı sırasındaki savaş suçlarına karşı “inkarcı” tutum takınan siyasi tezlerin destekçilerindendi.

Abe, Japon Anayasası’nın saldırmazlığını öngören “pasifist” 9 maddesinin kaldırılmasını, Japon silahlı güçlerinin öz savunma amacı dışından güçlendirilmesini savunanlardandı.

Dış politikada Kuzey Kore’ye karşı sert tutum izlenmesi, Çin’e karşı Tayvan’ın bağımsızlığının desteklenmesini, Japonya’nın Doğu Çin Denizi ve Japon Denizi’ndeki egemenlik iddialarının korunmasını savunan Abe, başbakanlığında bu yönde siyasi söylemlere başvurmaktan kaçınmıyordu.

Abe’nin dış politika çizgisi, başta Çin olmak üzere bölge ülkeleri ile yer yer gerilimlere sebep oluyordu. Abe’nin görevden ayrıldıktan sonraki söylemleri dahi Çin sözcülerinin sert karşılıklarına konu oluyordu.

“Abenomics”

Ekonomide ise liberal çizgiyi benimseyen Abe Şinzo’nun mali genişlemeye dayalı para politikası, teşvikler ve yapısal reformlar, 1990’lardan itibaren stagflasyona ve durgunluğa saplanan Japon ekonomisini canlandırmak üzere başvurduğu yöntemlerdi.

8 Temmuz’da Nara kentinde, LDP’nin milletvekili adayının kampanyasına destek için yaptığı konuşma sırasında uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybeden Abe’nin ölümüyle Japon siyasetinde bir sayfa kapandı.

Türkiye’den taziye mesajı

Türk Dışişleri Bakanlığından yapılan ilk açıklamada yaralanan Abe Şizo için şifa dileğinde bulunulmuş ve şöyle denilmişti:

“Japonya eski Başbakanı Abe Şinzo’ya yönelik bugün gerçekleştirilen menfur silahlı saldırıyı şiddetle kınıyoruz. Türk-Japon ilişkilerine önemli katkılarda bulunmuş olan Abe Şinzo’ya acil şifalar diliyor, ailesi ile dost Japon halkı ve hükümetine geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz.” ifadelerine yer verildi.

Bakanlığın, eski Japonya Başbakanı Abe Şinzo’nun ölümü üzerine yayımladığı taziye mesajında ise şu ifadeler kullanıldı:

Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamada, “Japonya eski Başbakanı Abe Şinzo’nun, bugün uğradığı menfur silahlı saldırı sonucunda hayatını kaybettiğini derin bir üzüntüyle öğrenmiş bulunmaktayız. Abe Şinzo’nun ailesi ile dost Japon halkı ve hükümetine içten taziyelerimizi iletiyoruz.” ifadeleri yer aldı.

Erdoğan’dan taziye

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, silahlı saldırı sonucu hayatını kaybeden eski Japonya Başbakanı Abe Şinzo için Twitter hesabından taziye mesajı yayımladı. Erdoğan mesajında şöyle dedi:

“Japonya Eski Başbakanı, değerli dostum Şinzo Abe’nin silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetmesinden büyük üzüntü duydum. Bu menfur saldırıyı gerçekleştirenleri kınıyorum. Dostum Abe’nin ailesine, sevenlerine, tüm Japonya halkına ve hükümetine başsağlığı dileklerimi iletiyorum.”

Biden’dan ‘trajedi’ yorumu

ABD Başkanı Biden, Abe’nin vurularak yaşamını yitirmesine ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, “Seçim kampanyası düzenlediği esnada vurularak öldürülen dostum Abe’nin vefatından dolayı afalladım, öfkelendim ve çok üzüldüm. Bu, Japon halkı ve onu bilen herkes için bir trajedidir.” ifadesini kullandı.

Abe ile yakından çalışma fırsatı bulduğunu aktaran Biden, “Ülkelerimiz arasındaki ittifakta ve haklarımız arasındaki dostlukta bir şampiyondu. Bugüne kadar en uzun süre görev yapmış Japon Başbakanı olarak onun açık ve özgür Hint Pasifik vizyonu sürecektir.” değerlendirmesinde bulundu.

Biden, Abe’nin hayatını Japon halkına hizmete adadığını belirterek, onun vurulduğu anda bile ülkesinin demokrasisi için çalıştığına işaret etti. Saldırı hakkında henüz çok az detay olduğunu kaydeden Biden, “Bu şiddetli saldırıların asla kabul edilemez olduğunu ve silahlı saldırıların her zaman toplumlarda kapanmaz yaralar açtığını biliyoruz. ABD, bu yas döneminde Japonya’nın yanındadır. Ailesine en derin taziyelerimi sunuyorum.” ifadesine yer verdi.

Abe Şinzo’ya silahlı saldırı

Japonya Devlet Televizyonu NHK’nin haberine göre, Abe, kentte Liberal Demokrat Parti adayının seçim kampanyasına destek için Nara’daki Yamato-Saidaiji İstasyonu karşısındaki açık hava etkinliğinde yaptığı konuşma sırasında göğsünden vuruldu. İki el silah sesinin ardından kanlar içinde kalan eski Başbakan acil hastaneye kaldırıldı.

Japonya Devlet Televizyonu NHK, saldırının ardından ağır yaralı olarak hastaneye kaldırılan Abe’nin öldüğünü duyurdu.

Saldırıyı gerçekleştirdiği belirtilen ve Japonya’nın askeri gücü durumundaki Öz Savunma Kuvvetlerinde deniz güçlerinin eski bir mensubu olan 41 yaşındaki Yamagami Tetsuya, olay yerinden uzaklaşamadan yakalanırken kullandığı el yapımı iki namlulu silah da ele geçirildi.

Branda altında taşınarak helikoptere bindirildi

Saldırı anına ilişkin Japon basını ve sosyal medyada yer alan görüntülerde, silahın patladığı anda çıkan ses nedeniyle alandaki sivillerin korktuğu görülürken, silahın patlama anında bir duman çıktığı da görüntülere yansıyor.

Bir başka görüntüde ise Abe’nin kanlar içinde yerde yattığı görülürken, eski Başbakan’ın bir branda altında taşınarak helikoptere bindirildiği de görüntülerde yer alıyor.

Japonya’nın 2012-2020 döneminde başbakanlık görevini yürüten Abe, ülkenin en uzun süre iktidarda kalan başbakanı olmuştu. Abe görevi, iki yıl önce sağlık gerekçeleriyle bırakmıştı.

Başbakan Fumio’dan kınama

Saldırıya ilişkin iktidar ve muhalefet cephesinden de açıklamalar geldi. Başbakan Kishida Fumio, “Demokrasinin temeli olan seçimlerin öncesinde yaşanan bu barbarca saldırı kabul edilemez. Saldırıyı en sert dille kınıyorum.” derken, saldırının motivasyonuyla ilgili henüz bir bilgi olmadığını söyledi.

Muhalefet partileri ise mitinglerini ertelediklerini açıkladı.

Japonya, en düşük silahlı suç oranına sahip ülke

2014’te silahlı saldırılarda sadece 6 kişinin hayatını kaybettiği Japonya, dünyada en düşük silah bağlantılı suç oranına sahip ülkelerin başında geliyor.

Japonya’da silah alabilmek için yazılı sınavların yanı sıra atış testlerinin de yüksek başarıyla geçilmesi gerekiyor.

Ruhsatlı silah alımının zorlaştırıldığı ülkede, sağlık raporu ve uyuşturucu testlerine ilaveten herhangi bir suç ya da aşırılık eğilimi ihtimaline karşın da detaylı sabıka kaydı isteniyor.

Ülkede tabancalar doğrudan yasaklanırken, sadece av tüfeği ve havalı tüfeklere izin veriliyor.

Ayrıca silah ve mühimmatın nerede saklandığının polise bildirilmesi zorunlu tutulurken, polis, yılda bir kez silahları denetliyor. Silah ruhsat süresinin 3 yıl ile kısıtlandığı ülkede süre bitiminde aynı prosedürlerin yeniden tamamlanması isteniyor.

Japonya’da silahlı saldırılar

Silahlı suç oranının düşük olduğu Japonya’da yaklaşık son 32 yılda düzenlenen 5 silahlı saldırı öne çıkıyor.

1990’da dönemin Nagazaki Belediye Başkanı Motoshima Hitoshi, uğradığı silahlı saldırı sonucu ağır yaralanmıştı.

1992’de bu kez silahlı saldırının hedefi Tokyo’nun kuzeyindeki Tochigi Eyaletinde Liberal Demokrat Parti’den dönemin Başkan Yardımcısı Kanemaru Shin olurken, Kanemaru olayı yara almadan atlatmıştı.

1994’e gelindiğinde ise eski başbakanlardan Hosokawa Morihiro, Tokyo’daki bir otelde silahlı saldırıya uğrarken, Hosokawa da saldırıdan kurtulmuştu.

1995’te Japonya Ulusal Polis Teşkilatının Müdürü Kunimatsu Takaji de Tokyo’daki evinin önünde uğradığı silahlı saldırıda ağır yaralanmıştı.

2007’de ise Nagazaki Belediye Başkanı Ito Itcho, organize bir suç grubunun bir üyesinin silahlı saldırısı sonucu hayatını kaybetmişti.