Pandora Papers (Pandora Belgeleri) adı verilen dosyada, aralarında Ürdün Kralı II. Abdullah, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve ailesi, Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenskiy ve eski İngiltere Başbakanı Tony Blair gibi birçok dünya lideri ve ünlünün ‘vergi cennetleri’nde bulunan hesaplarına ilişkin bilgiler aktarılıyor.

Belgelerde ayrıca Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri, Hindistan, Brezilya ve başka ülkelerden 130 milyarderin hesaplarına ilişkin ayrıntılara da yer veriliyor.

AB Komisyonu’ndan açıklama

AB Komisyonu, Pandora belgeleriyle ilgili yaptığı açıklamada, “Adı geçen şahıslarla ilgili yorum yapma konumunda değiliz. Komisyon, genel olarak şeffaflığı destekliyor; vergi usulsüzlüğüne karşı çalışmayı sürdürmeliyiz” ifadelerine yer verdi.

Belgeler nasıl ortaya çıktı?

117 ülkedeki 150 medya kuruluşunda 600’den fazla gazetecinin bir yıl süren çalışmalarıyla ortaya çıkarılan ve dünyanın en büyük gazetecilik ortaklığından biri olan çalışmada elde edilen milyonlarca belge ile 35 siyasi lider, 91 ülkede 330’dan fazla siyasetçi ve kamu görevlisi ve ünlüye ait bilgiler ifşa edildi.

Pandora Belgeleri ismi açıklanmayan hesap sahiplerinin vergi cennetlerinde bulunan gizli banka hesaplarını, özel jetlerini, yatlarını, malikanelerini ve Picasso, Banksy ve diğer başka ustaların sanat eserlerini açığa çıkarıyor. Zengin elitlerin denizaşırı sırlarının sızdırıldığı belgelerde bu kişilerin vergi ve gizlilik cennetlerini kullanarak nasıl mülk satın aldıklarını, servetlerini gizlediklerini ve vergiden kaçındıklarını ortaya koyuyor.

Pandora Belgeleri’nin odağında müşterilerine şirket kurmada yardımcı olmak için özel yetkili 14 offshore (denizaşırı) şirket yer alıyor.

Belgelerde hangi siyasiler var?

Belgelerde öne çıkan en önemli isimlerden biri Ürdün Kralı II. Abdullah. Belgelerde kralın vergi cennetlerinde kayıtlı paravan şirketler aracılığıyla İngiltere ve ABD’de toplam 106 milyon dolar değerinde 14 lüks ev satın aldığı belirtildi.

Önemli bir diğer isim ise önümüzdeki hafta sonu yapılacak genel seçimlerde gücünü pekiştirmeyi uman Çekya Başbakanı Andrej Babis. Babis’in denizaşırı şirketler aracılığıya Fransa’nın Cannes kenti yakınlarında 22 milyon dolar değerinde lüks konut satın aldığı ancak mülkiyetini gizli tuttuğu bildirildi.

Pandora Belgeleri’nde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve ailesine ilişkin bilgiler de sızdırıldı. Aliyev’in Londra’da 11 yaşındaki oğlu için 33 milyon sterline bir daire aldığı bilgisi yer alıyor. Ayrıca Aliyev ailesi ve yakınlarının 400 milyon dolarlık emlak anlaşmalarıyla bağlantıları olduğu bildiriliyor.

Kenya Devlet Başkanı Umumi Kenyatta’nın yıllarca offshore kurumlar aracılığıyla kişisel servetini katladığı, Pakistan Başbakanı İmran Khan’ın ise yakın çevresindeki kilit isimlerin gizlice milyonlarca dolar değerinde şirket sahibi olduğu açıklandı.

Belgelerde ayrıca Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenksiy ve geçtiğimiz günlerde silahlı saldırıya uğrayan danışmanı Sergey Şefir’e ilişkin iddialar yer alıyor. Belgelerde lider koltuğuna oturmadan önce oyuncu olan Zelenskiy’nin British Virgin Adaları’nda bir paravan şirkette hisse sahibi olduğu belirtiliyor. Sızdırılan belgelerde Maltex Multicapital Corp adlı bu şirketin film prodüksiyonu ve dağıtımı şirketlerinde hissesi bulunuyor.

Ürdün Kralından yanıt: Usulsüz bir durum yok

Ürdün Kralı II. Abdullah, Pandora Belgeleri ile ‘vergi cennetlerinde’ ortaya çıkan hesaplarına ilişkin yaptığı açıklamada, usulsüz bir durum olmadığını ve kamu kaynağı harcanmadığını ileri sürerek hakkındaki haberleri yalanladı.

Ortaya çıkan durumun “abartıldığını” belirten Ürdün Kralı, 100 milyon dolardan fazla olduğu bildirilen işlemler hakkında güvenlik ihtiyaçları nedeniyle bilgi verilmediğini ve yurtdışındaki lüks ev satın alımında herhangi bir uygunsuzluk olmadığını söyledi.

Ürdün kraliyet sarayından yapılan açıklamada, konsorsiyumun gayrimenkul portföyü hakkındaki raporu için “Açık bir güvenlik ihlali. Majestelerinin ve ailesinin güvenliğine yönelik bir tehdit.” ifadeleri kullanıldı.

Açıklama, Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun yüzlerce dünya liderinin, güçlü politikacıların, milyarderlerin, ünlülerin, dini liderlerin ve uyuşturucu satıcılarının malikanelere, özel sahil mülklerine, yatlara ve diğer yatırımlara sahip olduklarını ama bunları bildirmediklerini aktarmasından bir gün sonra geldi.

Soruşturmada Ürdün Kralı’nın danışmanlarının kendisine 1995’ten 2017’ye kadar en az üç düzine paravan şirket kurmasına yardımcı olduğunu ve yönetimin bu şekilde ABD’de ve Birleşik Krallık’ta 106 milyon doların üzerinde toplam 14 ev satın aldığını belgeliyor. Bunu sağlayan danışmanların İsviçre’de bir İngiliz muhasebeci ve İngiliz Virgin Adaları’nda avukatlar olduğu da belirlendi.

Belgelerdeki diğer bazı önemli isimler ise şu şekilde:

Lübnan Başbakanı Necip Mikati, Birleşik Arap Emirlikleri Başbakanı Muhammed bin Reşit al Maktum, Karadağ Cumhurbaşkanı Milo Djukanoviç, Şili Cumhurbaşkanı Sebastian Pinera ve eski İngiltere Başbakanı Tony Blair belgelerde adı geçen diğer bazı siyasiler.

Belgelerde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e yakın üç isim yer alması dikkat çekti. Bu kişilerden birinin Putin’in yakın çevresinden Gennady Timşenko, diğerinin Putin’in “resmi olmayan propoganda danışmanı” Konstantin Ernst ve üçüncüsünün ise başkanlık çalışanlarından Svetlana Krivonogikh olduğu belirtiliyor.

Göze çarpan bir diğer isim de eski İngiltere Başbakanı Tony Blair. Belgelerde Tony Blair ve eşinin bir vergi cennetinde kayıtlı bir şirket satın alarak, Londra’da o şirkete kayıtlı yaklaşık yaklaşık 6.5 milyon sterlin değerindeki ofise 300 bin sterlinlik damga vergisi ödemeden sahip oldukları kaydediliyor.

Ayrıca eski IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn da belgelerde adı geçen üst düzey isimlerden biri. Belgelerde çeşitli ülkelerden birçok eski başbakan ve bakanın da adı geçiyor.

Belgelerde Türkiye ile ilgili neler var?

Pandora Belgeleri araştırmasına Türkiye’den DW Türkçe katıldı. ICIJ’in internet sitesinde ve DW Türkçe’de yer alan bilgilere göre Türk milyarder ve inşaat kralı Erman Ilıcak’ın belgelerde adı geçiyor.

Belgelerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ikamet ettiği Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ni inşa eden Rönesans Holding’in Başkanı Erman Ilıcak’ın iki denizaşırı şirketle bağları bulunduğu ve ikisinin de 2014 yılında annesi Ayşe Ilıcak adına kayıtlı olduğu bildiriliyor.

Rönesans Holding’in vergi cenneti Britanya Virjin Adaları’na 210 milyon dolar aktardığı da iddialar arasında. Gizli mali bildirimlere göre aileye ait holdinglerden gelen servetin tutulduğu şirketlerden Covar Ticaret Ltd’nin ilk yılında temettüden 105,5 milyon dolar gelir elde ettiği ve bu paranın İsviçre’de bir hesabına yatırıldığı belirtiliyor.

Ancak belgelerde paranın bu hesapta fazla durmadığı ve gizli mali bildirime göre aynı yıl “olağanüstü harcamalar” adı altında 105,5 milyon doların tamamının bağışlandığı ileri sürülüyor.

Bildirimde bu bağışın kim ya da ne tarafından alındığına dair bilgi bulunmadığı aktarılıyor.

Rönesans Holding’den ‘Pandora Belgeleri’ açıklaması: Mevzuata aykırı hiçbir işlem yok

İlham Aliyev’in ailesi ile ilgili belgelerde hangi bilgiler yer alıyor?

Pandora Belgeleri Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev,’in kızı Arzu ve Leyla Aliyeva ile oğlu Heydar Aliyev ile ilgili şaşırtıcı boyutta lüks mülkiyet yatırımı bulunduğunu ortaya koyuyor. ICIJ Aliyev’in çocuklarının 2006-2018 yılları arasında British Virgin Adaları’nda 44 şirketin hissedarı olduğunu açıklıyor.

Kayıtlarda çocukların sahip olduğu beş şirketin 2006-2009 yılları arasında Londra’nın en pahalı semtlerinde 120 milyon dolardan yüksek değere sahip mülk satın aldığı ve daha sonra bunların satışından çok büyük kar ettiği belirtiliyor.

Belgelere göre cumhurbaşkanının en küçük çoğuğu Heydar Aliyev’in henüz 11 yaşındayken Londra’nın en elit semtlerinden Mayfair’de 49 milyon dolarlık bir ofis satın alan Briitsh Virgin Adaları’nda kayıtlı bir şirketin hissedarı oldu. Bundan yedi ay sonra ortanca kızı Arzu Aliyev’in sahibi olduğu bir şirket bir aşağı sokakta işyeri binası satın aldı ve 9 yıl sonraki satıştan 40 milyon dolardan fazla kar elde etti.

2009’da en büyük çocuğu Leyla Aliyev Londra’nın ünlü alışveriş caddesi Oxford Circus civarında bir 13,5 miyon dolar değerinde bir bina satın aldı. Binanın Aliyev ailesi ve arkadaşları tarafından bir dizi işyeri tarafından kullanıldığı belirtiliyor.

Aliyev’in çocukları 2013’te denizaşırı şrketlerdeki hisselerini anne tarafından dedeleri Arif Paşayev’e aktardı. Holdingler daha sonra İngiltere’ye bağlı gizlilik cenneti Isle of Man’de yer alan bir şirketler dizisine aktarıldı.

Paşayev ve iki yakın ortağı 2006-2017 yılları arasında Londra ve yakınlarında 500 milyon dolardan fazla değere sahip mülk satın aldı.

Aliyev’in aile üyelerinden hiç birinin ICIJ’nin yorum talebine yanıt vermediği bildirildi.

Belgelerde hangi ünlüler var?

ICIJ’in araştırmaları sonucu oluşan Pandora Belgeleri’nde bazı ünlü isimlere de rastlamak mümkün. Bu isimler arasında ünlü pop şarkıcısı Shakira, Alman model Claudia Schiffer, Hint kriket oyuncusu Sachin Tendulkar ve Lell the Fat One olarak tanınan İtalyan mafya babası Raffaele Amato’nun adları göze çarpıyor.

Tendulkar’ın avukatı oyuncunun yatırımlarının yasal olduğunu, Shahira’nın avukatı sahip olduğu bütün şirketlerin bildirimini yaptığını, Schiffer’ın temsilcisi ise modelin yaşamını sürdürdüğü İngiltere’de büğtün vergilerini ödediğini açıkladı. Onlarca cinayet suçundan dolayı cezaevinde yatmakta olan Amato’nun avukatı ise yorum yapmadı.

Denizaşırı varlıklar ya da paravan şirketler yasal mı?

Birçok ülkede ulusal sınırların ötesinde iş yapabilmek için denizaşırı varlıklara ya da paravan şirketlere sahibi olmak yasadışı değil. Uluslararası iş yapan iş insanları mali işlerini yürütebilmek için denizaşırı şirketlere ihtiyaç duyduklarını belirtiyor.

Ancak bu ilişkiler yüksek vergi alan ülkelerde elde edilen karın, düşük vergi düzenlemelerine sahip ülkelerde yalnızca kağıt üstünde varolan şirketlere kaydırılması ile aynı kapıya çıkıyor.

Denizaşırı sığınakların siyasiler tarafından kullanılması özellikle tartışmalı bir durum olarak görülüyor, çünkü bu sayede siyasi olarak popüler olmayan hatta gayrımeşru sayılabilecek faaliyetlerin kamuoyundan gizlenebildiğine dikkat çekiliyor.

ICIJ daha önce Panama ve Cennet Belgeleri’ni ortaya çıkarmıştı

ICIJ’ye göre Pandora Belgeleri, otoriter rejimlerin ve eşitsizliğin giderek yayıldığı bir dönemde para ve gücün nasıl dağıldığına ve hukuk kuralları esnetilerek ya da çiğnenerek nasıl zengin ülkeler tarafından mali gizlilik sağlanabildiğine dair eşitsiz bakış açısını gözler önüne seriyor.

ICIJ ve ortak çalıştığı medya kurumlarının ifşa ettiği belgeler gizli para işlerinin küresel siyasete ne kadar derin nüfuz ettiğini gün yüzüne çıkarıyor. ICIJ buna rağmen hükümetlerin ya da küresel kurumların denizaşırı finansal suistimallerin sona erdirilmesiyle ilgili bu kadar az yol almasının düşündürücü olduğuna dikkat çekiyor.

ICIJ daha önce dünya gündemini sarsan, birçok ülkede siyasi çalkantıya neden olan Panama ve Paradise (Cennet) Belgeleri’ni ortaya çıkarmıştı. Konsorsiyum son olarak geçtiğimiz günlerde Amerikan bankalarının gönderdiği Şüpheli Faaliyet Raporları’nın (Suspicious Activity Reports, SAR) gün yüzüne çıkmasıyla terörizmin finansmanı ve kara para aklama gibi konularda dünyadaki önemli bankaların oynadığı yasa dışı rolünü ortaya koyan FinCEN (Financial Crime Enforcement Network) Belgeleri’ni ifşa etmişti.