Habertürk’e konuşan petrol uzmanı İbrahim Palaz’a göre, fiyatlarını düşürme olayı aslında Arabistan ile Rusya’nın müşterek bir planı. ABD Başkanı Trump bu konuda yanlış hesap yapmış olabilir.
Habertürk’ten Olcay Aydilek, son günlerin önemli gündem maddelerinden biri olan dünya petrol fiyatlarındaki düşüşle ilgili olarak petrol uzmanı İbrahim Palaz ile görüştü. Aydilek’in haberi şöyle:
İngiliz devlet adamı Winston Churchill’e atfedilen “Bir damla petrol, bir damla kandan daha değerlidir” sözü, son birkaç gündür dünya piyasalarında yaşanan gelişmelere kısmen ışık tutsa da olup bitenleri ve olacakları anlamaya yetmiyor. Peki, petrolde ne oldu ve dünyayı bekliyor? Bu soruları, yıllarını küresel düzeyde faaliyet gösteren Amoco ve Halliburton şirketlerinde Amerika, Asya ve Afrika’da petrol arama ve üretme projelerinde geçiren petrol uzmanı İbrahim Palaz’a yönelttik.
Palaz, son derece çarpıcı yorum ve saptamalarda bulunarak, “Petrol fiyatlarını düşürme olayı aslında Arabistan ile Rusya’nın müşterek bir planı. Fiyatları düşürmek ve ABD’deki kaya petrolü sektörünü adeta durdurmak. ABD Başkanı Trump, bu konuda yanlış hesap yapmış olabilir. ABD’deki kaya petrolü varil başı üretim maliyetleri 40 dolar ve üzerinde yani petrol fiyatı 30 dolar ve altında olursa bu şirketlerin hepsi zarar edecek. Petrolün varili nisan sonrasında 20 doların altına düşebilir.” dedi.
Bu hafta başında dünya piyasalarında tarihi bir gün yaşandı. Brent petrolün varili 31 dolara, West Texas petrolü 29 dolara kadar düştü. Diğer emtia fiyatları da peş peşe düştü. Peki ne oldu? Daha önemlisi bundan sonra ne olacak? Tüketiciyi ne bekliyor? Bu soruları, petrol uzmanı İbrahim Palaz’a yönelttik. Sorularımız ve yanıtları şöyle:
Petrolde ne oldu?
– Petrol fiyatları pazartesi günü sert şekilde düştü. Geçen hafta Viyana’da OPEC+ toplantısı yapıldı ve bunun iki amacı vardı. Birincisi zaten yürüklükte olan 2.1 milyon varil üretim kısıntısını devam ettirmek hatta bunun üzerinde 1.5 milyon varillik ilave bir üretim kısıntısını üye ülkeler arasında kararlaştırmaktı. Bu ilave kesinti kararını gündeme getiren parametre ise korona virüstü.
Neden?
– Çünkü, korona virüs dünyada petrol tüketimi artan bir numaralı ülke olan Çin’de, tüketimi 2020’de ciddi bir şekilde azaltacak bir unsurdu. Eldeki verilere ve uzay fotoğraflarına göre Çin’de trafik yoğunluğu çok çok azalmış, hatta durmuştu.
Fabrikaların da düşük kapasitede çalışacak olması tüketimin azalacağına işaret ediyordu. Bu nedenle 2.1 milyon varillik kesinti anlaşmasını 1 Nisan’dan sonra uzatmak yeterli olmayabilirdi. Bu nedenle de fiyatları 60 dolar veya üzerinde tutmak için ilave üretim kesintisi gerekiyordu.
Peki ne oldu?
– Olayların gelişmelerine bakarak bazı saptamalar yapalım. Elbette, dünya ajanslarında çıkan yanıltıcı birçok bilgiyi de burada belirtmekte fayda olacak. İsterseniz bunların hepsine sırayla bakalım. Petrol fiyatlarına etki eden faktörler şunlar:
* Jeopolitik oyunlar, kişiliklerin çatışması, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman ile Rusya lideri Vladimir Putin…
* Koronavirüs.
– Son birkaç yıldır OPEC’te, Rusya’nın da aralarında olduğu OPEC+ olarak adlandırılan toplantılarda üretim kotalarının belirlendiği kararlar alınmaktaydı. Hatta şu anki bütün OPEC + üyelerinin uyduğunu beyan ettiği üretim kotaları, 1 Nisan’da sona erecekti. Geçen hafta perşembe ve cuma günleri Viyana’da yapılan OPEC+ toplantısında görüşülen bir numaralı konu 1 Nisan’dan itibaren yeni kotaların nasıl ayrılacağı yani dünya pazarının üretici ülkeler arasında nasıl paylaşılacağıydı.
Toplantıyı, Rusya Enerji Bakanı Alexander Novak erkenden terk ederek bir problem sinyali verdi. OPEC üyeleri de kendi aralarında yeni bir kota anlaşmasına varmadan ayrıldı.
– Şimdi böyle önemli ve hayati bir konuda sadece bir toplantıda varılamayan anlaşmanın o toplantıya katılanlar tarafından alındığını düşünmek büyük saflık olur. Bu senaryoyu katılımcılar daha önce etraflıca düşünmüşler ve Viyana’da sadece kendilerine verilen rolleri oynamışlardı. O zaman bu kararlar Rus Enerji Bakanı Novak ya da ARAMCO CEO’su Amin Naser tarafından alınmadı. Bilakis Rusya Devlet Başkanı Putin ve Muhammed Bin Selman tarafındah alınmıştır.
Arabistan’ın bu hamlesi kendisini de olumsuz etkilemedi mi?
– Arabistan’ın aslında bütçesi varil başına 80 dolar üzerine yapılmış durumda, yani bütçesinde çok ciddi bir açık verecek bu düşük fiyatlar neticesinde. Fiyatların 30 dolar civarına inmesi hatta 1 Nisan’dan sonra fiyatların 20’li rakamlara inmesi durumunda Arabistan ciddi finansal krizlere gebe kalacak görünümündedir.
Rusya cephesi?
– Rusya, aslında düşük petrol fiyatların Arabistan’dan daha az tahammül edecek durumda hatta dünyadaki uzmanlar arasında tartışmalarda Selman mı yoksa Putin mi önce gözünü kırpacak sorusuna Putin diyenler yüzde 80 çoğunlukta. Çünkü Rusya’nın düşük petrol fiyatlarına toleransı çok daha az. Arabistan’da 15 dolar civarı, Rusya’da 20 doların üzerinde.
Bu durumda Rusya ne yapar?
– Putin için seçenek rublenin değerinin düşürülmesi olacak ki ruble cuma günkü OPEC+ toplantısı ertesinde yüzde 10’dan fazla değer kaybetti. Salı günü biraz toparladı ama 1 Nisan’dan itibaren bunun daha da kötülemesini Rus halkı beklemekte.
– Burada akla gelen soru “Tamam bu kararları verenler Selman ve Putin ise neden böyle kararlar alındı?” Şimdi uluslararası yazılarda birçok dedikodu dolanıyor, Putin’in Kral Selman’ı telefonda beklettiği, randevu vermediği şeklinde… Putin ve Arabistan için farklı sebepler dolaşıyor ortalıkta ancak bunların hiçbirinin geçek olamayacağını bu insanları biraz tanıyan herkes zaten biliyor.
Peki gerçek nedir?
– 1 Nisan sonrası üretimin serbestleştiği anda ARAMCO şimdiden söylüyor 13 milyon varil günde petrol üretmeye başlayacak.
Abu Dabi Ulusal Petrol şirketi ADNOC da ilave 1 milyon artıracağını söyledi.
– Kısaca, aynı piyasaya ilave 5 milyondan fazla arz olacak ve fiyatların 20 doların altına düşmesi çok olasıdır.
– Düşük petrol fiyatları ne Arapların ne de Rusların işine geliyor. Peki, neden yapıyorlar? Bunun oyun olmadığını anlamayan herhalde kargalardır diye düşünüyorum.
– Bu oyunsa bunun hedefi ya da hedefleri neler? Neden kendi canlarını acıtma pahasına bu oyuna girdiler ve bunun zamanlaması neden bugün, bu hafta, neden geçen sene değildi?
Biz de soralım neden?
– Uzun zamandır OPEC+ ülkeleri için rahatsız edici ve gittikçe de canlarını yakan bir problem vardı ve bu problemin kaynağı ABD’deki kaya petrolü idi. Kaya petrolünden üretim ABD’de geçen 5 yılda sürekli olarak arttı ve 4 milyon seviyelerine ulaştı. Bunun daha da artmasına petrol fiyatları yüksek olursa garanti gözüyle bakılıyor. Ben bu kaya petrolünü, jeolojide çok yavaş kayan heyelan için “creeping” denir buna benzetiyorum. Bu ABD’de uzun zamandır yavaş yavaş büyüyen ve bütün OPEC üyelerini rahatsız eden, onların pazar payını çalan bir üretim. Bunun önüne geçilmez ise ABD’nin 2040 yılında 7 milyon varil günlük kaya petrolü üretimine ulaşması öngörülüyor.
– Haberlerde, yabancı kaynaklarda “pazar payı paylaşım savaşı” olarak nitelenen bu petrol fiyatlarını düşürme olayı aslında Arabistan ile Rusya’nın müşterek bir planı. Fiyatları düşürmek ve ABD’deki kaya petrolü sektörünü adeta durdurmak. Bunu hedeflerken kafalardaki planlar Amerikalıların zarar eden bir işletmeyi işletmeyeceklerini bilmeleri. Doğrudur, ABD’deki kaya petrolü varil başı üretim maliyetleri 40 dolar ve üzerinde yani petrol fiyatı 30 dolar ve altında olursa bu şirketlerin hepsi zarar edecek.
Muhammed Bin Selman, ABD Başkanı Trump’tan izinsiz adım atabilir mi?
– Evet, burada Başkan Trump’ın buna nasıl göz yumduğunu sorgulamak lazım. Çünkü kaya petrolünün bir başka boyutu da Amerika’da milyonlarca insanın çalıştığı bir sektör petrol olması. Petrol fiyatları 30 doların altına düşerse yüzbinlerce insan işten çıkarılacak, bunlar orada gün meselesi hemencecik olabilecek bir şey, sendika tazminat dertleri olmayan bir ülke Amerika. Ancak başkanın açıklamalarından anlaşılan kendisinin düşük petrol fiyatlarından Amerikan halkının faydalanacağı şeklinde; ancak hesapta olmayan bizim ülkemiz için de geçerli olan diğer faktörleri gözden geçirmemiş olması. Tam seçim öncesi ideal bir ekonomi derken (yanlış bir hesap) virüsle başlayan bir kriz birdenbire mükemmel ekonomiye sahip Amerika’da resim değişiyor süratle. Buradan nereye gidilir Trump nasıl bir yol izler tahmin etmek zor ama seçenekler belli ve çoğu iyi görünmüyor.
– Türkiye ham petrol ihtiyacının yüzde 96’dan fazlasını ithal ediyor. Yani ciddi tasarruf etmemiz lazım. Doğal gaz ithalatımızda en azından Rusya ve Azerbaycan’dan doğal gazı petrol fiyatına endeksli alıyoruz dolayısıyla orada da tasarruf olacak çok ciddi oranda.
– Elbette seyahatler azalınca tüketim azalacak toplanan vergi azalacak bunun bütçeye eksi olarak yansıması görülecek. Üretim maliyetleri düşecek ancak dünya ekonomisindeki durgunluktan üretilen mallarımızı alacaklar azalacak ihracat düşecek. Turizm kötü bir şekilde etkilenecek.
Trump, sizce yanlış hesap mı yaptı?
– Ortada çok büyük oyunlar oynanmakta… Burada bence Amerika’da Başkan Trump yanlış hesap yapmış olabilir bunu önümüzdeki günlerde göreceğiz. Düşük fiyatlara Rusya Arabistan 6 ay katlanabilir Amerika’da kaya petrolü üretimi düşürülebilir ama fiyatlar çıkınca bu üretim yeniden başlar. Burada en büyük rol Amerika’daki kanun yapıcılarda, bu sektörde çalışanları korumak ve gözetmek için ne tür önlemler alınmasına bağlı. İşten çıkarılanlar fiyat yarın yükseldi diye dönmeyebilirler o zaman Rusya ve Arabistan emellerine kavuşurlar. Burada en önemli faktör sektörde çalışan çok değerli uzmanlar kaybolacak.
1 Comment
İlker Akkaya
14 Mart 2020, 14:27Makaleyi okumaya başlarken aklım da olan soruyu,yazar devamında kendisi sormuş,ama cevabını vermemiş.Selmanın oğlu Trump’dan izinsiz, habersiz adım atabilir mi?Böyle bir oyun kurabilir mi? Hiç zannetmiyorum.
REPLY