1975’TE KAPANDI

Kıbrıs Harekatı sonrası ABD silah ambargosu uygulayınca Türkiye diğer üsleri kapattı. Böylece 26 Temmuz 1975’te bu anlaşma bozuldu, İncirlik yine NATO çerçevesinde kaldı. Halen yürürlükte olan ikili anlaşma ise 29 Mart 1980’de imzalandı, 1987’de tekrarlandı. Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması (SEİA) adı verilen bu ikili anlaşmaya göre, barış koşullarında İncirlik’te ABD Hava Kuvvetleri’ne bağlı 39’uncu Kanat Komutanlığı ve 2 filo, Türkiye’nin 10’uncu Tanker Üs Komutanlığı bulunuyor. ABD ile Türkiye arasında geçici olarak ek anlaşmalar yapılabiliyor. Bu anlaşmalar TBMM ya da Bakanlar Kurulu kararı ile gerçekleşip, genellikle bir yıllık oluyor ve gerektiğinde uzatılabiliyor. İncirlik, Irak ve Afganistan’daki gelişmelere göre farklı dönemlerde BM ve NATO kararlarına göre lojistik destek için kullanıldı.

1991’DE IRAK’A KARŞI KULLANILMIŞTI

ABD’nin F-16 savaş uçakları, 1991-2003 yılları arasında Kuzey Irak üzerinde oluşturulan, Saddam Hüseyin yönetimine yasak bölgeyi denetleme görevi icra etti. Bu sürede Keşif Güç kapsamında toplam 78 bin keşif ve koruma amaçlı sorti yapılan İncirlik’ten, ayrıca 58 bin uçuş da yardım amaçlı yapıldı. Aralarında helikopter uçuşları da olan, 12 yıllık süredeki bu 58 bin sortide Irak’ın kuzeyine çeşitli yardım malzemeleri ulaştırıldı. Aynı dönemde, dönerli olarak 40 bin yabancı askerin ayak izleri kaldı. Üssün ve bölgenin güvenliğini sağlamak üzere farklı dönemlerde maliyeti çok yüksek olan Patriot füze bataryaları konuşlandırıldı. ABD’nin Ortadoğu’yu kontrolü için en önemli üssü olan ‘ileri karakol’ durumundaki İncirlik’ten hava harekatı yapılabiliyor, gözetleme, dinleme faaliyetleri de yürütülüyor. Anlaşmalara göre, Türkiye bu üste limitsiz uçak bulundurabiliyor. ABD uçaklarının sayısı ise 48’i geçemiyor.

SURİYE’DE KULLANILDI

Bakanlar Kurulu’nun içeriği gizli kararıyla İncirlik, 2015’te Suriye’de devlet kurmak isteyen DEAŞ’a karşı ABD ve diğer koalisyon ülkeleri tarafından kullanıldı. 2015’in Temmuz ayından itibaren Suriye’deki DEAŞ hedeflerini bombalayan İncirlik Hava Üssü’ndeki ABD’nin 39’uncu Kanat Komutanlığı’na bağlı F-16 savaş uçaklarının yerine de ABD’nin İngiltere’deki üssünden 6 adet F-15E, 6 adet F-15C bombardıman uçağı intikal etti. Ayrıca ‘Tank Katili’ olarak bilinen 12 adet A-10 savaş uçağı da İncirlik üssündeki ABD güçlerine destek için konuşlandırıldı.

2016’DA AYRILDILAR

ABD, İngiltere, Fransa, Hollanda, Suudi Arabistan, İsrail, Mısır, Katar gibi 40’a yakın ülkenin destek sağladığı koalisyon güçlerine bağlı uçaklar, operasyona katılmak için İncirlik Üssü’ne geldi. Suriye’deki belirlenen noktaları vuran koalisyon güçleri, 2016’nın son aylarında İncirlik Üssü’nü terk etti. ABD’nin savaş uçağı kalmadığı sadece kargo uçaklarının bulunduğu İncirlik Üssü’nde halen, görevi 26 Ocak 2015’te Hollanda’dan devralan İspanya’nın patriot sistemi kurulu bulunuyor.

İNCİRLİK’İN ÜNÜ

İncirlik, adını ilk kez 1958’de ABD deniz piyadelerinin Lübnan’a çıkarması sırasında, bu üsten destek alması ile duyurdu. 1 Mayıs 1960’ta o zamanki Sovyetler Birliği üzerinde düşürülen U-2 casus uçağının İncirlik’ten havalandığı anlaşılınca, dünya savaşının eşiğine gelindi, ünü daha da pekişti.

2002 Mart ayında National Journal dergisi U-2’lerin kullanılması için ABD’nin İncirlik’i kullanmak istediğini, Türkiye’nin buna izin vermediğini yazdı. Dönemin merhum Başbakanı Bülent Ecevit de bu bilgiyi doğruladı, ayrıca 1991-96 arasında U-2’lere İncirlik’in açılmış olduğunu söyledi.

İlk Körfez Savaşı, önemini daha da artırdı. 1991 ve 1993’te ABD’nin Irak’a hava harekatlarında bu üs de kullanıldı. ‘Türk üssü mü, ABD üssü mü?’ tartışma ve spekülasyonları, 1954’ten bu yana hiç kesilmedi. Ancak Türk komutanlar her defasında, “Bizden habersiz, buradan kuş uçmaz” dedi.

11 Eylül 2001’de ABD’de ikiz kulelere kamikaze saldırısının ardından Afganistan’a yönelik operasyonda kullanılan İncirlik’in o tarihteki ABD’li komutanı, “Burası mızrağın ucu” tanımlaması yaptı. Türk komutanların dahi giremediği ABD’lilere ait özel bölümler olduğu ise hep gündemde kaldı. ‘Yerin üstündeki kadar olmasa da toprak altında ayrı bir İncirlik var’ iddiaları, İncirlik için hep ürpertici bir tarif oldu.

2002-2004 yılları arasında ABD’nin El Kaide operasyonu sırasında Afganistan’da yakalanan teröristlerin Guantanamo’daki esir kamplarına naklinde İncirlik’in kullanıldığı iddiası, Birleşmiş Milletler kararlarını ihlal olarak değerlendirildi. Uluslararası Af Örgütü, 628 esirin İncirlik üzerinden taşındığını belgelemişti. ABD’de Ulusal Mahkeme’ye sunulan havacılık merkezi kayıtlarına göre 2002- 2006 yılları arasında Guantanamo’ya 24 uçuş gerçekleştirildi.

TÜRKİYE’YE TEHDİT OLUŞTURUYOR

İncirlik’in ABD kontrolünde olması ve bu ülke ile bazı Ortadoğu ve Arap ülkeleri ve geçmişte de Sovyetler Birliği’nin düşmanlıkları, Türkiye için tehdit oluşturdu. Körfez Savaşı sırasında 1991 Ocak ayında Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak’tan İncirlik’e yönelik 2 Scud füzesi fırlatıldı. İki füze de Suriye sınırında imha edildi. Birinin fırlatılması sırasında Diyarbakır-Adana hattında aynı anda alarm verildi. ‘Yanlış alarm’ açıklaması ile halkın heyecanının önüne geçildi. Aynı yıllarda İncirlik’ten kalkıp Irak’a uçan savaş uçaklarından düşen füzeler heyecan yarattı. Patriot yanlışlıkla ateşlenince düşen parçaları bir çocuğu sakat bıraktı.

‘DELTA’DAN SESSİZLİĞE

Son olarak Suriye operasyonunda Türk savaş uçaklarının yanı sıra ABD, İngiltere, Almanya, Katar ve Suudi Arabistan savaş ve gözetleme/tanker uçaklarının konuşlanmasıyla birlikte, İncirlik Üssü’nde alarm seviyesi en üst seviye olan ‘Delta’ uygulanmaya başlandı. Delta seviyesine, ABD’nin Irak operasyonunda bile geçilmemişti.

Bu gelişme üzerine Washington yönetimi, 2015’in eylül ayında yayınladığı Türkiye’de görev yapan personel ailelerinin güvenlik gerekçesiyle ülkeden gönüllü tahliye edilmesi kararını, 29 Mart 2016’dan itibaren kesin tahliye emrine çevirdi. Bu çerçevede İzmir ve Muğla’nın yanı sıra Adana’daki Türk- ABD ortak savunma tesisi olan İncirlik Hava Üssü’ndeki ABD’nin 39’uncu Kanat Komutanlığı ve Adana Konsolosluğu’ndaki personelin eş ve çocukları tahliye edildi.

6 BİN 500 BİN NÜFUSTAN 2 BİN 300’E DÜŞTÜ

Asker ve sivil personelle birlikte ailelerin de bulunduğu İncirlik Üssü’nde ABD’li nüfus 5 bine kadar ulaştı, bu dönemde 1500 civarında da Türk işçi çalışıyordu. Ailelerin tahliye edilmesiyle şu anda İncirlik’te yaklaşık 1300 asker, 100 de sivil personel bulunurken, Türk işçi sayısı da 900’e kadar düştü. ABD’li askerlerin de üs dışına çıkışları yasak. Hal böyle olunca ‘Küçük Amerika’ olarak nitelendirilen İncirlik Mahallesi, hayalet kente döndü. Kafe, restoran, disko, kuyumcu, züccaciye, halı, deri dükkanlarının da aralarında bulunduğu 200 iş yeri tamamen kapandı. ABD’lilerin Adana ve bölge ekonomisine yıllık yaklaşık 150 milyon lira olan katkısı ise neredeyse ‘sıfır’ noktasına geldi. ABD’lilerin temel ihtiyaçlarının önemli kısma Amerika ve Avrupa ülkelerinden temin ediliyor. ABD açısından İncirlik tarihinin en sessiz dönemi yaşanıyor. ‘Türk üssü mü, ABD üssü mü?’ tartışmalarına neden olan, ‘Küçük Amerika’ olarak nitelendirilen İncirlik Üssü’nü bugün sadece Türk Hava Kuvvetleri’ne ait savaş uçaklarının kullanılması, ‘İncirlik artık Türk üssü oldu’ şeklinde yorumlanmaya başlandı.