Gazetenin haberine göre yapılması istenen düzenlemeler arasında Suriye Devlet Başkanı’nın yetkilerinin azaltılması, Başbakan’a daha geniş yetkiler verilmesi, istihbarat ve güvenlik birimlerinde sivillerin rolünün artırılması ve Adem-i Merkeziyetçilik de var.

Haberin ayrıntıları ise şöyle:

İki sayfalık belgede ABD’nin yanı sıra, İngiltere, Fransa, Almanya ve bazı Arap devletlerinin bulunduğu “Küçük Grup” ülkeleri tarafından sunulan ilkeler yer alıyor. Bu ilkeler, Suriye’nin, söz konusu ülkelerin yanı sıra Rusya ve Birleşmiş Milletler’le (BM) ilişkilerini de düzenliyor.

BM Suriye Özel Temsilcisi Steffan De Mistura ile görüşmek üzere Belçika’nın başkenti Brüksel’e giden ABD’li yetkililer, bu ilkeleri Suriye muhalefeti ve Avrupalı yetkililerle birlikte ele aldı.

Belge, “İç savaşın bitirilmesine dair ilkeler”, “Anayasa reformu” ve “BM’nin tam gözetiminde seçimler” olmak üzere 3 başlıktan oluşuyor.

Çözüm ilkeleri

İç savaşın bitirilmesine dair ilkeler başlıklı bölümün ilk maddesi, siyasi hedefler ve BM Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından alınan Suriye’ye ilişkin 2254 sayılı kararın uygulanması gerektiğine yoğunlaşıyor. Söz konusu maddede, “Suriye hükümetinin, terörü desteklemekten ve terör örgütlerine güvenli alanlar sağlamaktan vazgeçmesi”, “Yüksek tahrip gücüne sahip silahların ortadan kaldırılması”, “Suriye’nin, İran ve ona bağlı milis gruplarla ilişkisini kesmesi”, “Suriye’nin komşu ülkeleri tehdit etmemesi”, “BM’nin katılımıyla mültecilerin gönüllü olarak geri dönmesi için gerekli şartların sağlanması” ve “Savaş suçlularının ülkeden kovularak BM’ye teslim edilmesi” olmak üzere 6 şart yer alıyor.

Bölümün 2. maddesinde ise, Suriye iç savaşının sona erdirilmesi ve bunun BM gözetiminde, 2254 sayılı uluslararası karar çerçevesinde bir siyasi süreçle ve yine BM gözetiminde hazırlanacak yeni Anayasayla yapılmasına vurgu yapılıyor. Buna göre, siyasi çözüm süreci, suçluların hesap vermesi, adil bir geçiş süreci ve ciddi bir ulusal uzlaşıyla sonuçlanmalı.

3. maddede ise, “Suriye’de Anayasal reform, BM gözetiminde ve finansör ülkeleri memnun edecek bir siyasi geçiş olmadan, rejim kontrolündeki bölgelerde yeniden imar çalışmalarına destek verilmemesi gerektiğinin altı çiziliyor.”

Çözüm ilkeleri bölümünün 4. maddesinde, “Anayasa komitesi, BM’nin tam gözetim ve kontrolünde, Suriye’de siyasi çözüme ulaşmak için uygun mekanizmalarla Anayasa reformunu tartışmalı. BM, Anayasa komitesi toplantılarını en yakın zamanda gerçekleştirmeli” deniyor.

5. maddede, “Anayasa komitesinin BM açısından tek platform olduğuna” dikkat çekilerek, BM’nin ülkenin kuzeyindekiler dahil bütün Suriyelileri sürece katılmaya teşvik eden çalışmalar yürütmesi gerektiğine vurgu yapılıyor. 6. maddede, DEAŞ terör örgütünün yok edilmesi ve ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyonun desteğiyle örgütten kurtarılan bölgelerde istikrarın sağlanmasının “Siyasi çözüm sürecinin ana ekseni” olması gerektiğine işaret edilirken, 7. maddede ise “Türkiye, Ürdün ve Golan gibi bölgelerdeki mültecilerin sorumluları bu ilkeler çerçevesinde çözülmeli” ifadelerine yer veriliyor.

Bölümün 8. ve son maddesinde ise, uluslararası güçlerin “kimyasal silahların yeniden kullanılmasının engellenmesi için gerekli tedbirleri alması gerektiği” vurgulanıyor.

Anayasa reformu

Belgede, BM’nin Suriye’deki yeni Anayasa hazırlanması sürecine katılması için 6 ilke daha yer alıyor. Buna göre, “Merkezi hükümet ve yerel müesseselerin bağımsızlığının dengelenmesi için Cumhurbaşkanının yetkilerinin yeniden düzenlenmesi” ve “Başbakan liderliğindeki hükümetin güçlü yetkilerle Cumhurbaşkanı ve Başbakan arasındaki yetki ilişkilerini belirlemesi ve Başbakan atamasının Cumhurbaşkanının onayına bağlı olamaması” gerektiğine dikkat çekiliyor.

Bununla beraber, bölümün üçüncü maddesinde “Yargı bağımsızlığı”, “Güvenlik biriminin yeniden yapılandırılması ve yetkilerinin belirlenmesi sürecinin sivil bürokrasi tarafından yürütülmesi”, “Bölgesel temelli Adem-i Merkeziyetçilik yetkilerinin belirlenmesi” ve “Yurt içi ve dışındaki mültecilerin de aday olma ve seçimlere katılımına imkan sağlanması amacıyla adaylık için belirlenen sınırlandırmaların ortadan kaldırılması” gibi hususlara ilişkin açıklamalar getiriliyor.

Uluslararası gözetim

Belgenin “Uluslararası gözetim altında özgür seçimler” başlıklı bölümü, 3 maddeden oluşuyor. “Uluslararası ölçütlere göre bir geçiş sürecinin ardından, yine bu ölçütlere dayalı seçimler düzenlenmesi” gerekliliğine vurgu yapılan birinci maddenin ardından BM’ye “Tüm Suriyelilerin katılımına imkan tanıyacak bir seçim ve referandum mekanizması geliştirme” görevi verildiğinin belirtildiği iki ve üçüncü maddeler geliyor.

BM’nin Suriye’de demokratik ve şeffaf bir seçim organize edebilmesi için BMGK kararıyla güçlü yetkilere sahip olması gerektiğine vurgu yapılan belgede, seçimlerin organize edilme süreci de şu şekilde belirlendi:

1- Seçimleri yönetmek için bir idari yapı oluşturulması.

2- Kayıt işlemleri için kurumsal ve siyasi destek sağlanması.

3- Kayıt işlemlerinin uluslararası ölçütlere uyup uymadığının titizlikle denetlenmesi.

4- Geçiş seçiminin idaresi için günlük çalışmalar yürütülmesi ve hesap verebilirlik mekanizmasının işletilmesi.

5- Seçimleri organize edecek yapının oluşturulması için süre belirlenmesi ve seçim sonrası gelecek muhtemel itirazların dikkate alınması.

6- Seçimlerin uluslararası ölçütlere uygun bir şekilde tamamlanması halinde sonuçlarının güçlü bir şekilde uygulanmasına imkan tanınması.