Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Eylül 2013’te Kazakistan’a yaptığı ziyarette “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı” inisiyatifini ve aynı yıl Ekim ayında Endonezya’ya yaptığı ziyarette de “21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu” inisiyatifini ileri sürdü.

Xi Jinping kısa bir süre önce Beijing’de düzenlenen “Kuşak ve Yol İnşa Çalışmaları 5. Yıldönümü” konulu oturumda, Kuşak ve Yol’un ortaklaşa inşa edilmesinin küresel yönetişim sistemi reformunun içsel gereksinimine uyduğunu ifade etti. Xi, Kuşak ve Yol inşasının, sorumluluğu birlikte üstlenmeye dayalı bir kader ortaklığı zihniyetini yansıttığını, böylece küresel yönetişim sistemi reformunun hızlandırılmasına da yeni bir fikir sunduğunu belirtti.

Xi Jinping’in söz konusu değerlendirmesi, Kuşak ve Yol inisiyatifinin tarihsel ve güncel önemini derinlemesine açıklıyor. Yani, söz konusu inisiyatif, Çin’in küresel çapta ekonomi işbirliğini hızlandırmanın yanı sıra, küresel yönetişim sistemi reformu ile insanlığın kader ortaklığının oluşturulmasını da ilerletecek.

Aslında Kuşak ve Yol inisiyatifinin ortaya koyulmasından evvel, yani 5 yıl önce, onun içerdiği devasa potansiyel ve değer henüz tahmin edilemiyordu. Fakat günümüzde ise dünya çapında yüzü aşkın ülke ve uluslararası kuruluş, Kuşak ve Yol inşasına destek veriyor.

Çin ile Kuşak ve Yol güzergahındaki ülkeler arasındaki mal ticareti hacmi 5 trilyon doları aşmış durumda. Çin’in yaptığı doğrudan yatırım hacmi de 60 milyar doları aştı ve güzergah ülkelerinde 200 binden fazla istihdam yarattı. Kuşak ve Yol inisiyatifi, BM Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi’nin kararlarına yazılarak, uluslararası toplumdan da geniş kabul gördü.

“Ortak istişare, ortak inşa ve paylaşım” nedir?

Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Martin Jacques, Çin’in dünyadaki birçok ülkenin dikkatini çektiğini söylüyor. Çünkü bu ülkeler, Çin’in bir çeşit “yeni imkan” sağladığını gördüler. Bu “yeni imkan” da Kuşak ve Yol inisiyatifinin küresel yönetişim reformuna “ortak istişare, ortak inşa ve paylaşım” şeklinde sunduğu yeni düşünce.

Jacques, küresel ticaret anlaşmazlıkları ile gümrük engellerinin sürekli olarak tırmandığı ve ekonominin küreselleşmesi ile çok taraflılık sistemine karşı seslerin yükseldiği bugünlerde, geleneksel yönetişim düşüncesinin artık uluslararası siyasi ve ekonomik durumlarda yaşanan değişiklikleri göğüsleyemeyeceğini düşünüyor.

Jacques, insanlığın nereye gideceği ve çıkışın nerede olduğu gibi bir dizi soruların cevaplarının belki de “ortak istişare, ortak inşa ve paylaşım” düşüncesinde aranabileceğini söylüyor.

Ortak istişarede eşitlik öne çıkıyor

“Ortak istişare”, çağdaş küresel yönetişimin “eşitlik” ilkesine verdiği önemi yansıtıyor.

Gelişmekte olan ülkeler, sanayileşme ve kentleşmeyi hızlandırarak, ekonomik bağımsızlıklarını kazanmayı ve ulusun yeniden canlanmasını gerçekleştirmeyi talep ediyor. Ancak, Batılı ülkelerin uluslararası kuralların hazırlanmasında önderlik rolü oynadığı ve Uluslararası Para Fonu (IMF) ile Dünya Bankası gibi kuruluşlarda da güçlü söz hakkına sahip olduğu için gelişmekte olan ülkeler yeterli desteği bulamıyor.

Çin tarafından ileri sürülen “Kuşak ve Yol” inisiyatifi ise ortak istişare ilkesine ağırlık veriyor. Asya Altyapı Yatırım Bankası ve İpek Yolu Fonu gibi kuruluşların oluşturulması, Kuşak ve Yol güzergahındaki ülkelerin gelişme taleplerine saygı temelinde bütün ülkelerin eşit söz hakkı bulunmasının ve kalkınmalarının desteklenmesinin amaçlandığını gösteriyor. Aynı zamanda tek bir ülkenin hakim olduğu “güç politikası zihniyetinin” kırılmasına yardımcı oluyor.

Ortak inşa, ortak çaba

Ortak inşa ise, bütün tarafların hep birlikte projenin inşasına katılması ve birlikte çaba harcaması anlamına geliyor. Yani, modern küresel yönetişimin “dışa açılma” kavramını yansıtıyor.

Kuşak ve Yol inşası son beş yıldır Batılı ülkeler tarafından eleştirilmesine rağmen, gerçekler, Kuşak ve Yol’un sadece üyelerin oluştuğu bir kulüp değil; geniş katılım çeken bir dost çevresi niteliği taşıdığını kanıtlıyor.

Kuşak ve Yol inisiyatifi, Rusya’nın “Avrasya Ekonomik Birliği” çağrısı, Suudi Arabistan’ın “2030 Vizyonu” ve Avrupa’nın yatırım planıyla kenetlenmesiyle CR Express, Yunanistan’da Pire Limanı, Çin-Myanmar Petrol ve Doğalgaz Boru Hattı, Çin-Belarus Sanayi Bölgesi gibi önemli uluslararası işbirliği projeleri, sadece Çin ve ilgili ülkelere değil, güzergahtaki bütün ülkelere ve halklarına da somut yarar getiriyor.

Xi Jinping konuşmasında, Kuşak ve Yol ekonomik işbirliği çağrısının amacının, jeopolitik ya da askeri ittifak oluşturmak veya “Çin kulübü” kurmak yerine, dışa açık ve kapsayıcı bir süreç başlatmak olduğuna işaret etti.

Xi, ideolojik sınırlar koymayarak projeye katılmayı isteyen bütün ülkeleri Çin’in memnuniyetle karşıladığını vurguladı.

Kalkınma sonuçlarının paylaşımı

Paylaşım da, kalkınma sonuçlarının tüm taraflarca paylaşılması anlamına geliyor. Yani, modern küresel yönetişimin “ortak yarar” kavramını yansıtıyor.

Xi yaptığı açıklamalarda birçok defa, Kuşak ve Yol’u ortaklaşa inşa etme çağrısının Çin tarafından ortaya koyulduğunu, fakat fırsat ve sonuçlarının dünyaya ait olduğunu vurguladı.

Xi Jinping en son yaptığı konuşmada da, Kuşak ve Yol inşasının derinlemesine ve somut olarak ilerletilmesi çağrısında bulundu. Xi, Kuşak ve Yol güzergahındaki ülkelerin vatandaşlarına mümkün olduğu kadar fırsat sağlanması gerektiğine dikkat çekti.

Kuşak ve Yol, son beş yıldır küresel ekonomik işbirliğini ilerletmenin yanı sıra, küresel yönetişim sisteminin düzeltilmesine de katkı sağlıyor. Xi Jinping, gelecek planlarının bir sonraki aşamasında ise Kuşak ve Yol inşasının yüksek kaliteli gelişime dönüştürülerek, daha fazla elle tutulur sonuç elde edilmesinin önemine değindi.

Tarafların “ortak istişare ile ortak inşa ve paylaşım” ilkelerini izlemesi durumunda, Kuşak ve Yol’un tüm dünya ülkelerine ve halklarına daha fazla yarar getirebileceğine ve küresel yönetişim sisteminin düzetilmesi için de daha fazla itici güç katabileceğine inanılıyor. Gerçekler, Batılı ülkelerin bu inisiyatife yönelik tuhaf iddialarının da asılsız olduğunu kanıtlayacak.

CRI Türk